Het stafschip van NAVO-eskader SNMG1 Zr.Ms. Rotterdam kruist momenteel ten zuiden van het Deense eiland Bornholm. Ergens in die Oostzee zijn de Russische landingsschepen van de Ropucha- en Ivan Grenklasse, waarvan de komst voor Zweden directe aanleiding was om het eiland Gotland te versterken met meer dan honderd extra militairen en tal van pantservoertuigen. De NAVO laat Marineschepen.nl weten dat de Rotterdam in de Oostzee is "voor een eerder geplande en standaard inzet".
Zr.Ms. Rotterdam in de Noordzee op archiefbeeld. Op de voorste mast staat de nieuwe Thales NS106-radar, een digitale AESA-radar waarmee luchtdoelen op 200 kilometer kunnen worden gespot. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Er is weinig informatie over de situatie in de Oostzee, sinds de berichtgeving van gisteren over de Russische landingsschepen en de verhoogde paraatheid van Zweden. Amfibisch transportschip Zr.Ms. Rotterdam, stafschip van het permanente NAVO-eskader SNMG1, voer zondag heen en weer ten zuiden van het Zweedse eiland Bornholm in de Oostzee met een snelheid van 7,5 knopen. Het schip, dat in afwachting op de beloofde fregatten uit Denemarken en Duitsland nog alleen vaart, lijkt dus na gisteren niet verder koers te hebben gezet naar het noorden, richting het eiland Gotland en maakt zijn aanwezigheid duidelijk middels het identificatiesysteem AIS.
Na vragen van Marineschepen.nl antwoordde een NAVO-woordvoerder dat de Rotterdam in de Oostzee is "voor maritieme situational awareness", om dus een beeld te krijgen van de situatie op maritiem vlak. "Dit is een eerder geplande en standaard inzet in de Oostzee."
AIS-signaal van Zr.Ms. Rotterdam in de Oostzee van vanavond. (Screenshot: Marinetraffic.com)
De inzet mag dan standaard genoemd worden door de NAVO, de situatie is dat momenteel niet. Maar meer inhoudelijke informatie geeft het bondgenootschap niet.
Wat ook niet in het publieke domein bekend is, is de positie van de Russische landingsschepen. Er wordt gespeculeerd dat die ook in de buurt van Bornholm varen, omdat vanochtend Zweedse militaire vliegtuigen zich in die regio hebben opgehouden. Maar zeker is dat allerminst. Al helemaal niet zeker is wat Rusland precies met deze schepen van plan is te gaan doen. Een mogelijkheid is dat deze schepen samen zullen oefenen in de Oostzee en vervolgens naar de Zwarte Zee zullen varen om daar tegen Oekraïne te worden ingezet.
In Zweden is men er toch niet gerust op. De Zweedse krant Dagens Nyheter schrijft dat de huidige situatie "de ernstigste is sinds 1981", toen een Russische Whiskeyklasse onderzeeboot op een rots in Zweedse wateren vast was komen te zitten. Experts in Zweden hebben eerder gewezen op de strategische ligging van Gotland en waarschuwden dat Rusland in een eventuele poging om zeggenschap over de Baltische staten te zullen krijgen, als eerste Gotland zou willen controleren. Toch wordt ook in Zweden de kans op zo'n escalatie van de huidige spanningen niet snel verwacht. De inzet van militairen op Gotland, waar bewoners tot hun schrik voor het eerst sinds 2006 militairen zagen, moet dan ook als een signaal naar Rusland worden gezien. Strategisch belangrijker maar achter de schermen zal de inzet van Zweedse onderzeeboten zijn, maar voordat die onderdeel worden van de afschrikking, is de situatie veel verder verslechterd.
Aan de andere kant zit de schrik er in Zweden in. De drie Zweedse kerncentrales werden vrijdag op hetzelfde moment overvlogen door 'grote drones'. Daar geldt een fotografeer- en vliegverbod, maar wie achter deze drones zat, hebben de Zweedse autoriteiten nog niet kunnen achterhalen.
KDM Peter Willemoes in 2017, een Deens fregat van de Iver Huitfeldtklasse. Dit schip zal binnenkort ook aansluiten. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Rotterdam enige schip NAVO-eskader
De belangrijkste reactie van de NAVO op zee komt van Zr.Ms. Rotterdam, dat nog altijd het enige schip is van het NAVO-'eskader' SNMG1. Het is niet bekend wanneer de andere schepen zullen aansluiten, het Deense fregat KDM Peter Willemoes was op 11 januari op zee (mogelijk om de Russische landingsschepen te volgen), maar ligt momenteel in de thuishaven niet ver van waar de Rotterdam nu vaart.
De SNMG1-eskaders zijn normaliter fregatten-eskaders, aangevuld met een bevoorradingsschip. Dat de Rotterdam nu stafschip is, heeft te maken met de beperkte beschikbaarheid van fregatten van de marine. Overigens wordt later dit jaar de Rotterdam afgelost door het Luchtverdedigings- en Commandofregat Zr.Ms. Tromp. Toch kan de Rotterdam ook in de rol van maritieme situational awareness in staat zijn om van waarde te zijn. Het Landing Platform Dock koos immers in de zomer van 2019 na lange tijd weer zee, nadat het gemoderniseerd was. Het schip werd voorzien van onder andere een geavanceerde radar (Thales NS106) en Gatekeeper camerasysteem. Voor onder andere Zr.Ms. Rotterdam is in 2019 ook de Thales Vigile-D besteld, een nieuw volledig digitaal EOV-systeem voor het onderscheppen van radars in een drukke omgeving. Hoewel dit nu een erg nuttig systeem zou zijn, is niet bekend of het al geplaatst is.
