De NAVO maakt zich zorgen over de mogelijkheid van de Koninklijke Marine om oorlog te kunnen voeren op zee door een tekort aan "langeafstandsraketten en zwaargewicht torpedo's". Dat staat in de NAVO-rapportage over de Nederlandse krijgsmacht. Volgens deze rapportage voldoet de marine wel aan de NAVO-doelen, maar zijn er nog ernstige tekortkomingen.
Zr.Ms. Tromp lanceert een SM-2 tijdens de internationale oefening Formidable Shield ‘23. (Foto: Defensie)
Die tekortkomingen constateerde de NAVO twee jaar geleden, toen de vorige rapportage verscheen, ook al. Ook toen werd gewezen op het tekort aan raketten en torpedo's bij de marine, maar formuleerde de NAVO het mild: "In kwalitatieve termen wordt verwacht dat de NATO Capability Targets worden gehaald, met uitzondering van enkele doorslaggevende munitiesoorten (langeafstandsluchtverdedigingsraketten en zwaargewicht torpedo's), oppervlakteoorlogvoering, onderzeebootbestrijding, overlevingsvermogen en bescherming van de zeemacht."
Dit keer is de NAVO directer over de gevolgen: "Van directe zorg zijn de aanhoudende tekorten in kwaliteit en paraatheid die een negatieve invloed hebben op het Nederlandse vermogen om vandaag de dag oorlog te voeren in het maritieme domein: tekorten aan luchtverdedigingsraketten voor lange afstand en zwaargewichttorpedo's beperken respectievelijk de luchtafweer- en onderzeebootbestrijding, en aanhoudende tekorten aan personeel en reserveonderdelen blijven de beschikbaarheid van schepen verminderen."
Met de aantallen schepen haalt de Nederlandse marine volgens de NAVO de doelen, maar ze zijn dus onvoldoende inzetbaar en hun inzet wordt beperkt door tekorten op gebied van twee belangrijke wapensystemen.
Vanzelfsprekend geeft de NAVO in de rapportage weinig details om te voorkomen dat gevoelige informatie prijsgegeven wordt. Toch is direct duidelijk om welke systemen het gaat. De marine opereert immers met één type raket voor lange afstand en heeft één type torpedo dat onder de zwaargewichten valt. Respectievelijk gaat het om de SM-2-raketten van de Luchtverdedigings- en Commandofregatten en de Mk 48-torpedo's van de onderzeeboten.
Op = op
De problemen rond de SM-2-raketten spelen al langer en niet alleen in Nederland. Afgelopen voorjaar berichtte Naval News nog over het ernstige tekort aan SM-2-raketten bij de Duitse marine. Zij hebben dezelfde raketten als de Nederlandse en Deense fregatten. Deze worden ook allemaal onderhouden in Den Helder.
In alle gevallen gaat het om de SM-2 Block IIIA. De problemen werden vijf jaar geleden toegelicht door toenmalig staatssecretaris Barbara Visser. "Voor de luchtverdediging op grote afstand heeft het CZSK geen alternatief", schreef Visser in een Kamerbrief in 2019. "Het lanceersysteem [van de LCF'en] is niet geschikt voor andere typen raketten met vergelijkbare capaciteiten als die van de SM-2."
Destijds was ook bekend dat de productie van deze raketten zou stoppen: "Deze productieserie is waarschijnlijk de laatste voor de Block IIIA-versie. Hierna kunnen geen raketten van dit type meer worden besteld."
Defensie bestelde daarom nog snel raketten van dit type. "Voor oefenlanceringen in de tweede helft van het komende decennium [2026-2030] moet de huidige voorraad SM-2 raketten worden aangevuld met achttien raketten", schreef Visser.
De wereld is sinds 2019 veranderd en hoewel geheim is hoeveel raketten Nederland van dit type heeft, zijn de aantallen kennelijk niet toereikend voor een oorlogssituatie. Ook is, ondanks de veranderende situatie, de productie in de VS niet doorgezet. Begin dit jaar antwoordde de Duitse Defensie in het Duitse parlement na vragen dat de SM-2 niet meer geproduceerd wordt. Zijn de SM-2 raketten op, dan kunnen de lege lanceerinrichtingen niet meer worden aangevuld.
Over de situatie rond de Mk 48-torpedo's is vanzelfsprekend minder bekend. Die problemen zijn ook van andere aard, omdat die torpedo wel in productie is en voorlopig zal blijven omdat dit wapensysteem door de Amerikaanse marine wordt gebruikt.
De Mk 48 torpedo is het zwaarste wapen van de Nederlandse krijgsmacht. De marine opereert sinds de jaren '90. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Meer geld
Minister van Defensie Ruben Brekelmans schreef in de Kamerbrief die het NAVO-rapport begeleidde dat er flink wordt geïnvesteerd in Defensie. "De versterking van de Nederlandse krijgsmacht zal de komende jaren worden voortgezet en
versneld. Zoals verwoord in de toelichting bij de Voorjaarsnota investeert het Kabinet in 2028 eenmalig en vanaf 2030 structureel € 500 miljoen euro in de versterking van de luchtverdediging en in de uitbreiding van de inzetvoorraden munitie. Dit betreft onder meer Battle Decisive Munitions."
Meer vraag en trage productie
Dat de torpedo's in productie zijn, betekent niet dat ze de volgende dag geleverd worden. De ruim 4 miljoen dollar kostende Mk 48 is schaars. De Amerikaanse marine heeft tijdens wargames en in de Rode Zee in de praktijk ervaren hoe snel de wapenvoorraad wordt verschoten. Dat geldt ook voor torpedo's en dus willen de Amerikanen een grotere voorraad aanleggen.
Tegelijkertijd worstelt de fabrikant tot ergernis van de US Navy met het opschalen van de productie. De Nederlandse tekorten zijn dus ook met extra budget niet snel verdwenen.
Verbetering in het volgende decennium
Vooral de problemen rond de raketten zijn niet eenvoudig op te lossen. Dat leek in 2019 overigens wel zo, toen Nederland wilde voorsorteren op de SM-2 Block IIIC, de nieuwe raket die als opvolger van de IIIA wordt gezien.
Defensie is er echter, zoals Marineschepen.nl al eerder heeft beschreven, niet zo zeker van of dit wapen wel de ideale vervanger is. Deze raket kan weliswaar veel meer en is beter geschikt voor nieuwe dreigingen, maar is ook duurder. Daarnaast, zo begreep Marineschepen.nl, moeten deze raketten voor onderhoud vaker worden teruggestuurd naar de VS in plaats van naar Den Helder. Daarnaast zijn Nederlandse experts er niet van overtuigd dat de SM-2 beter presteert dan concurrerende raketten.
Zoals door deze site bericht in 2021, ging Defensie op zoek naar een alternatief.
In de A-brief van dit project, die eind februari verscheen, schreef toenmalig staatssecretaris Christophe van der Maat dat Defensie streeft "naar de aanschaf van een familie van wapens van dezelfde fabrikant die deze 'van de plank' (Military-off-the-Shelf, MOTS) kan leveren". Er zijn grofweg drie families bekend: de Amerikaanse familie van Standard Missile, de Franse familie Aster en er zijn Israëlische defensiebedrijven die oplossingen bieden.
In 2025 zal Defensie de B-brief sturen en in 2026 wordt de keuze voor de nieuwe rakettenfamilie middels de D-brief bekend gemaakt. Tot die nieuwe raketten zijn geleverd, de fregatten en hun sensoren zijn aangepast, worden de tekorten eerder groter dan kleiner.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
