Er komt steeds meer informatie naar buiten over de beschadigde Russische kruiser Moskva en er wordt gespeculeerd over het lot van dit schip, dat al lange tijd een belangrijk onderdeel van de Russische vloot is. Wies Platje werkte in de jaren '80 bij de marine-inlichtingendienst en was één van de eerste NAVO-militairen die het schip met eigen ogen kon aanschouwen. Marineschepen.nl belde met de Platje over zijn ervaringen.
De Moskva in latere jaren. (Bron: Russische marine)
Platje was toevallig op zee toen de Moskva zijn eerste reis naar het Westen maakte en kreeg opdracht om meer informatie te vergaren: "We spreken over 1983. Toen kwam dat schip, dat doen Slava heette, voor het eerst uit de Zwarte Zee voor een periode operaties in de Middellandse Zee. Op dat moment was ik met een inlichtingenteam aan boord van Hr.Ms. De Ruyter, dat toen bezig was met een eskader-oefening in de Middellandse Zee."
Foto's maken met een Lynx-helikopter
"Toen wij de positie doorkregen van dat schip, waar grote belangstelling voor bestond, is één van mijn mensen aan boord gegaan van het fregat Bloys van Treslong, die bij het eskader voer. Die hebben toen in de heel vroege ochtend met een Lynx-helikopter foto's gemaakt", aldus Platje.
Er was zo veel interesse voor de Slava omdat het om een splinternieuwe reeks kruisers ging, zo legt Platje uit: "Het was de eerste van een serie en het eerste schip van die klasse dat gebouwd werd. Er zijn er uiteindelijk drie gebouwd, heb ik begrepen. Daar was grote belangstelling voor. Daar was nog weinig fotografie van bekend. Er is ook een sergeant van onze dienst naar Istanbul geweest om daar foto's te maken tijdens de passage door de Bosporus. Een paar dagen later ging ik aan boord met een inlichtingenteam en toen zijn we hem op zee tegengekomen."
"Onze helikopter zat er wel heel dichtbij en dat was natuurlijk toch wel een beetje spannend. In die tijd was het heel normaal dat je met westerse vliegtuigen en helikopters dichtbij Sovjet marineschepen kwam om foto's te maken en dergelijke."
Op de foto in het midden, tussen de masten, is een Nederlandse Westland Lynx helikopter van de Marine Luchtvaartdienst te zien. Deze helikopter, afkomstig van Hr.Ms. Bloys van Treslong, passeerde de kruiser in de Middellandse Zee op zeer geringe afstand tijdens een inlichtingenoperatie om er detailfoto's van te maken. Dit was geen ongebruikelijke actie voor zowel NAVO als Sovjet-eenheden, maar niet zonder gevaren. Uiteraard was er een kans dat de vlieger het schip zou raken, maar daarnaast was niet altijd bekend wat de reactie zou zijn van het Sovjet-schip. (Foto: Koninklijke Marine)
Dankzij een verdrag van Voor de Tweede Wereldoorlog, kon de Nederlandse marine perfect inschatten wanneer het schip zichtbaar zou zijn: "We wisten het moment van de passage door de Bosporus precies, omdat op basis van het verdrag van Montreux uit 1936 Rusland en ook NAVO-schepen een passage door de Bosporus drie dagen van tevoren moesten melden. Dus Moskou had gemeld: We komen met dat schip en dat nummer naar buiten en dat gebeurde ook prompt."
De foto's werden met veel genoegen ontvangen, want er was een aantal noviteiten te zien: "Er was heel grote belangstelling voor. Het was voor het eerst dat een heel nieuw type werd gezien, dat ook wel opvallend was met zijn raketbuizen die tot dan toe nog niet zo aanwezig waren op Sovjet marineschepen."
Den Haag wilde informatie
Tot dat moment wisten Platje en zijn collega's nog niet veel van de Slava: "We wisten van vage fotografie in de Oostzee wat er ongeveer aan boord moest zijn aan wapensystemen, maar om het zo van dichtbij te kunnen zien, was uniek. We zaten op dat moment toevallig in een unieke situatie, omdat we daar met een helikopter in de buurt waren."
Het eskader kreeg vanuit Nederland de opdracht om zo veel mogelijk informatie in te winnen: "Dit was opdracht van hogerhand. Dat moet je zoeken bij de toenmalige marine-inlichtingendienst in Den Haag. Er stond op dat schip een "˜Intelligence request' uit en dat hebben wij uit kunnen voeren omdat we daar met dat eskader in de Middellandse zee zaten. Er is ook nog een Orion vliegtuig van Valkenburg bij het schip geweest. Die heeft onder andere de foto gemaakt van die Lynx-helikopter die zo dicht bij het schip opereerde."
De informatie was uiteraard niet alleen voor Nederland van belang. Ook de bondgenoten wilden graag meer weten volgens Platje: "Wat gebruikelijk was, als je nationale fotografie gedaan had, was dat dit werd gedeeld met NAVO-partners. Uiteraard is onze fotografie met grote belangstelling en dank ontvangen, maar het was een routinematige aangelegenheid."
Wies Platje in 1989 als analist in een voorlichtingsfilm. (Beeld uit: Ogen van de vloot, Koninklijke Marine)
Dagtaak aan Sovjetschepen
Volgens Platje was het niet ongebruikelijk dat er foto's gemaakt werden van marineschepen van de Sovjet-Unie: "De Nederlandse marine maakte erg veel foto's, omdat veel Russische schepen door de Noordzee trokken op weg naar de Middellandse Zee of terug naar de Noordelijke of Baltische vloot. Wij zaten daar met onze vliegtuigen bovenop. Ik was in die tijd inlichtingenofficier op Valkenburg bij de Orion squadrons en daar hadden we een dagtaak aan."
Normaal gesproken vond de Sovjet-Unie het geen enkel probleem dat ze op de gevoelige plaat werden vastgelegd, maar Platje herinnert zich een uitzondering: "Dat ervoeren ze als normaal. Het is één keer gebeurd dat ze vonden dat wij te dichtbij zaten. Dan ga ik erg ver terug naar de jaren '70. Toen is er Sovjet nucleaire onderzeeboot in de problemen geraakt op de Atlantische Oceaan. Daar is toen een paar keer een marinevliegtuig gaan kijken, maar er werden lichtkogels afgeschoten als waarschuwing dat we niet te dichtbij moesten komen en dat werd ook gerespecteerd."
Dankzij het werk van Platje en collega's wist de marine een aardige database op te bouwen: "Uiteraard had de marine-inlichtingendienst zijn eigen analisten. Het gaat in dit soort gevallen niet alleen om een foto van een schip. Het gaat er ook om dat ze proberen zijn elektronische emissies op te vangen, dus zijn radar-karakteristieken en dergelijke. Die analyses werden gebruikt voor het voeden van onze eigen databases, maar ook om te exploiteren naar NAVO-partners."
