Afgelopen donderdag had in Rotterdam na een jaar afwezigheid door corona de jaarlijkse Johan de Witt-conferentie plaats. De bezoekers kregen niet alleen een fictief toekomstig, maar niet onmogelijk, scenario voorgespiegeld, zij werden ook getrakteerd op een korte terug- en vooruitblik door scheidend Commandant Zeestrijdkrachten VADM Kramer en zijn opvolger VADM Tas.
VADM René Tas en VADM Rob Kramer, VADM Boots staat buiten beeld. (Foto: Robin Middel/ P3M)
In HAL4 aan de Maas, op een steenworp afstand gelegen van de Van Ghentkazerne, waren er donderdagmiddag geen uitgebreide lezingen, maar was er een interactieve opzet die enige gelijkenis vertoonde met die van enkele jaren terug. Net als toen was donderdag China een van de belangrijkste spelers, maar ook terrorisme, Rusland en zelfs Groot-Brittannië passeerden de revue. En vooral het scenario rond onze bondgenoot leverde interessante nieuwe informatie op.
Visserij-ruzie
Het panel, met de vorige Commandant Zeestrijdkrachten LGENMARNS b.d. Rob Verkerk als bekendste gezicht, bestond uit politieke en diplomatieke experts. Gesteund door de zaal werd gediscussieerd over een Chinees eskader in de Middellandse Zee en over terroristen die zeemijnen leggen in de aanloop naar Rotterdam. Nieuw was het scenario, gebaseerd op recente gebeurtenissen rond de Britse Kanaaleilanden, waarin een visserij-ruzie opnieuw oplaaide, met Rusland dat zich aanbood als bemiddelaar tussen de Britten en het vasteland van Europa.
Nadat in het panel en de zaal wat gediscussieerd was over de situatie, plaatste een van de panelleden de nuancerende opmerking dat een dergelijk scenario niet realistisch zou zijn.
Toch blijkt dat tijdens het visserijconflict tussen de Britten en Europese Unie rond het Britse Jersey voor de Franse kust begin mei 2021 achter de schermen ook de Nederlandse marine zich boog over de situatie. De discussie over het fictieve scenario deed C-ZSK VADM Kramer donderdag besluiten om vanuit de zaal meer beeld te schetsen bij de visserij-ruzie. "De Britten hadden in mei echt operationele plannen klaarliggen", zei Kramer in een van de zaalmicrofoons en in zijn toelichting na afloop aan Marineschepen.nl. "We begrepen dat de Britse Defensie eenheden had aangewezen die zouden kunnen worden ingezet in bepaalde sectoren van het Kanaal en Noordzee. Wij hebben toen samen met de CDS en de Directie Operaties gekeken van oké wat gaan wij nu klaarzetten." Nederlandse schepen werden uiteindelijk niet ingezet.
De zaal en het panel luistert naar de inlichtingenbriefing. (Foto: Robin Middel/ P3M)
Nu bewegen anders dreigt degradatie
Wat Nederland precies op de mat had kunnen leggen in mei, is niet bekend, maar het is duidelijk dat de zorgen over veroudering, de kleine vloot en grote personeelstekorten groot zijn. Meerdere keren kwam dit, zij het kort, ter sprake tijdens de conferentie.
Hoe de marine er voor staat in de ogen van Kramer en zijn opvolger Tas, werd bij het slot van de conferentie duidelijk toen zij samen met Plaatsvervangend Commandant der Strijdkrachten vice-admiraal Boudewijn Boots het podium op mochten.
"Dreigingen worden steeds diffuser, ze worden hybride", begon de moderator van de conferentie met zijn vraag, doelend op de complexe scenario's in alle domeinen inclusief cyber, "is de Koninklijke Marine daar op voorbereid?"
"Ik denk van wel", antwoordde Kramer, "maar we moeten wel verdomd goed opletten. Want als we niet oppassen, de ontwikkelingen gaan zo snel, dan beginnen we echt achter te lopen. We proberen er wel op te anticiperen, zie de Defensie 2035. Cyber, space, al die domeinen waar we actie op moeten nemen met elkaar. En dat gebeurt, maar op dit moment nog te langzaam."
Kramer vervolgde: "We hebben laatst een goede analyse gedaan. Daaruit bleek dat we nu een goede rol spelen en dat we aan de safe kant zitten. Maar… we zijn wel onwijs kwetsbaar en als we niet nu mee gaan bewegen dan gaan we echt die boot missen en dan wordt het link. Dan gaan we niet meer in de Eredivisie in het linkerrijtje meedoen, waarvan ik vind dat we daar echt thuis horen, dan gaan we naar het rechterrijtje en als je niet oppast naar de Keuken Kampioen divisie, en daar wil je echt niet zitten."
"We zijn niet gereed" Vice-admiraal Tas vulde Kramer aan en beschrijft de complexe situatie van het moment: "Het is niet alleen cyber, het is niet alleen terrorisme of het klassieke conflict tegen peer-competitor. De Russen zijn terug, de Chinesen staan er al, als je naar cyber kijkt is de oorlog al bijna begonnen, als ie al niet al begonnen is. Daarnaast gaan stabilisatiemissies gewoon door, heb je nog terrorisme, en vergeet niet, we hebben ook nog een nucleaire dreiging. Die gaat heel snel op de achtergrond, niet een gezellig onderwerp om over te praten. Maar het is er wel. Het is dus en-en-en."
"Daar moet je dus op voorbereid zijn. Zijn we dat dit op het moment? Niet alleen natuurlijk, we doen dat altijd samen met onze partners. Maar zijn we gereed voor de toekomst? Nee. We zijn daar nog niet, we krijgen een hoop mooi materiaal. Dat is geweldig en dat past ook in het toekomstbeeld. Maar als je de defensievisie 2035 leest, dan zie je wat er moet veranderen. Als je de bijlage leest, dan zie je ook hoeveel dat kost", zei Tas.
"Ook NATO heeft zich dat gerealiseerd. Dus we moeten kijken naar een nieuw concept… hoe gaan we nou vechten, hoe gaan we afschrikken? En vooral hoe gaan we winnen? En daar hebben ze een keurig pamflet over geschreven: NATO Warfighting Capstone Concept. Daar staat in, hoe ga je om met cyber, met space, met gigantische datawolken die om ons heen zwerven? Hoe ga je die gebruiken zodat je straks net zo snel als de Chinezen, de Russen kunt beslissen? Hoe kun je sensoren, wapensystemen en andere systemen koppelen zodat je sneller bent dan je tegenstander? Wat is de rol van onbemand daarin?"
"Allemaal dingen die op ons afkomen of er al zijn. Waarmee we een klein beetje aan het achterlopen zijn. We hebben heel lang een voorsprong gehad op onze tegenstanders, maar die voorsprong zijn we al min of meer kwijt. Er is sprake van pariteit. Dat is volgens mij ook de reden waarom de Defensievisie is geschreven. Daarin kunt u lezen dat we niet gereed zijn voor de toekomst maar er wel aan werken.
Een belangrijk onderdeel van de Defensievisie is Informatiegestuurd Optreden (IGO), zo legde VADM Boots uit. Omgaan met informatie in alle domeinen, inclusief cyber en space, door alle krijgsmachtdelen, "als middel om te komen tot betere en snellere besluiten. We moeten meer en beter netwerken, robuuster en flexibeler." En ook Boots onderstreepte het belang van investeringen en de 4,5 miljard euro die volgens Defensie nodig is, "de paragraaf over geld is natuurlijk hoog en lijkt bijna niet realistisch, daar moeten we in stappen naartoe."
Commando-overdracht
Wat snel nadert is de commando-overdracht. Aanstaande donderdag 9 september neemt VADM René Tas het commando over de Zeestrijdkrachten over van VADM Rob Kramer, die met functioneel leeftijdsontslag zal gaan.
