De twee Iraanse marineschepen IRIS Makran en IRIS Dena zijn voor een havenbezoek in Rio de Janeiro. Het bezoek is omstreden. De Verenigde Staten had druk op Brazilië uitgeoefend om de schepen niet toe te laten. In eerste instantie leek dit plan te slagen, maar toen puntje bij paaltje kwam, gaf de regering van de nieuwe Braziliaanse president Lula toch toestemming.
De Makran op archiefbeeld. (Foto: Fars)
Eerder deze maand had persbureau Reuters nog gemeld dat Brazilië had geluisterd naar de Verenigde Staten en het verzoek van Iran had afgewezen, waardoor de schepen in januari niet af konden meren. Dit zou een welwillend gebaar zijn geweest van Lula, omdat hij op dat moment op weg was naar Washington voor een bezoek aan de Amerikaanse president Joe Biden.
Brazilië verandert van gedachten
Met het bezoek aan Washington achter de rug lagen de zaken blijkbaar anders en dus gaven vice-admiraal Carlos Eduardo Horta Arentz van de Braziliaanse marine en het Braziliaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dit keer wel toestemming om tussen 26 februari en 4 maart in de Braziliaanse stad af te meren.
Dat de schepen uiteindelijk toch toestemming kregen zit de Verenigde Staten niet lekker. Op 15 februari deed de Amerikaanse ambassadeur in Brazilië op een persconferentie nog een uitdrukkelijke oproep om de Iraanse schepen te weigeren.
Volgens ambassadeur Elizabeth Bagley zorgen dergelijke bezoeken voor illegale activiteiten. "In het verleden hebben dit soort schepen illegale handel en terroristische activiteiten gefaciliteerd en ze hebben daarvoor ook sancties gekregen van de Verenigde Staten. Brazilië is een soeverein land, maar het is onze sterke overtuiging dat deze schepen nergens zouden moeten aanleggen", zei Bagley op een persconferentie.
De spanning tussen beide landen is net weer opgelopen sinds in Iran deeltjes uranium zijn aangetroffen die bijna geschikt zijn voor kernwapens.
Brazilië en Iran hadden in het verleden goede contacten. Die waren onder de vorige twee Braziliaanse presidenten, Rousseff en Bolsonaro, echter verslechterd. Brazilië nam in die tijd meer afstand van Iran en steunde bijvoorbeeld de drone-aanval van de VS op een Iraanse generaal in januari 2020. Dat was heel anders dan in de eerste termijn van president Lula (2003-2010). Lula had in die tijd juist goede banden met Iran; Brazilië stemde bij de Verenigde Naties tegen nieuwe sancties die Iran zouden raken. Die sancties wilde de VN opleggen in verband met het nucleaire programma van Iran. Ook bezocht Lula destijds de Iraanse leider Ahmedinejad.
Nu Lula weer terug is, lijkt het alsof de banden weer worden aangehaald. Afgelopen dinsdag zouden Braziliaanse marineofficeren en medewerkers van Buitenlandse Zaken aan boord van de Dena een feest hebben bijgewoond ter ere van 120 jaar diplomatieke betrekkingen tussen Iran en Brazilië. Over dit bezoek is, volgens de Braziliaanse krant Estadao, niets gecommuniceerd via officiële kanalen.
Makran en Dena
IRIS Makran is het grootste schip van de Iraanse marine. Het schip is in 2020 van een olietanker omgetoverd tot oorlogsschip en is sindsdien in dienst. Het vermoeden is dat de Makran gebruikt wordt voor operaties met drones. Er zou ook ruimte zijn voor lanceerinrichtingen van ballistische raketten en voor raketartillerie. IRIS Dena is een fregat van de Moudgeklasse dat in 2021 in dienst werd gesteld. Dit in Iran ontworpen en gebouwde schip wordt door Teheran een torpedobootjager genoemd, maar is slechts 95 meter lang.
Afgelopen september begonnen de twee schepen aan een wereldreis. Het vermoedelijke doel hiervan is het tonen van de groeiende Iraanse maritieme kracht aan vrienden en vijanden. Vanuit Iran zijn de schepen oostwaarts via de Indische Oceaan door de Straat van Malakka gevaren. Vervolgens zijn de twee de Stille Oceaan overgestoken naar het Panamakanaal, om af te buigen naar het zuiden richting Brazilië. Na het ronden van Kaap de Goede Hoop, koersen de schepen terug naar Iran.
De schepen werden tijdens hun reis door verschillende marines gevolgd, waaronder door de Franse marine in de Stille Oceaan. IRIS Makran en IRIS Dena waren niet lang geleden zelf nog het doel van een Amerikaanse sanctie. Dit was een reactie op de Iraanse drone-industrie, die de afgelopen maanden in Oekraïne veel slachtoffers maakt.
Rusland, China en Zuid-Afrika oefenen aan de overkant
Aan de andere kant van het zuidelijke deel van de Atlantische oceaan was tot voor kort een minstens zo opvallende maritieme activiteit gaande. Voor de kust van Durban in Zuid-Afrika was van 17 tot 27 februari de oefening MOSI II gaande, waaraan naast het gastland ook China en Rusland meededen. De landen gaven aan op deze manier de maritieme economische activiteiten te willen beschermen.
Namens Rusland waren zowel het fregat Admiral Gorkshov als bevoorradingsschip Kama aanwezig. China stuurde Type 052D-torpedobootjager Huainan, Type 054A-fregat Rizhao en bevoorrader Kekexilihu (Type 903A).
Zuid-Afrika nam met het Valourklasse fregat SAS Mendi en twee ondersteuningsschepen deel aan de oefening.
Auteur: Tobias Kappelle Tobias werkt sinds augustus 2020 als freelance journalist voor Marineschepen.nl. Daarnaast is hij vooral actief in de sportjournalistiek bij onder andere AD Sportwereld, Eurosport en Hockey.nl. Tobias studeerde Geschiedenis en Bestuurs- en Organisatiewetenschappen aan de Universiteit Utrecht en deed een master Media & Journalistiek aan de Erasmus University Rotterdam.
