Ondanks de voortdurende pandemie lijkt de stemming van het samen vinden van een oplossing om te slaan naar spanningen tussen China en een reeks andere landen. Het land waar het virus in is ontstaan herstelt ogenschijnlijk snel van de crisis, terwijl andere landen nog maar net over de piek heen kunnen kijken. Hoewel China van die kans gebruik maakt om medische hulp te geven aan de rest van de wereld, vallen vooral de incidenten in en rondom de Zuid Chinese Zee op.
Een Chinees eskader op de Noordzee in 2015. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Vorige week vroeg China Nederland om opheldering vanwege de naamsverandering van de diplomatieke vertegenwoordiging in Taiwan, dat door China wordt gezien als afvallige provincie. Staatsmedia gingen zelfs zo ver dat het een herdenking was van de Nederlandse koloniale periode op het eiland, aangezien de aankondiging van de naamsverandering op Koningsdag zou zijn geweest. Eerder had The New York Times gemeld dat de Europese Unie delen van een rapport over nepnieuws rondom het coronavirus had afgezwakt onder druk van China. En na kritiek op hoe het WHO China behandelt is de Verenigde Staten een onderzoek gestart naar de rol van China in de COVID-19 crisis.
Hoewel de inhoud van al deze beschuldigingen eigenlijk vrij indirect van aard zijn, laat de loop van de omstandigheden zien dat de relaties tussen China en de vele andere landen onder druk komen te staan. En hierbij gaat het niet eens alleen om diplomatieke spanningen.
Nederland was namelijk niet het enige land die behoefte had aan naamsveranderingen deze maand. Vorige week besloot China 80 geografische entiteiten in de Zuid Chinese Zee een andere naam te gegeven. De meeste van deze eilanden, riffen en onderzeese entiteiten liggen buiten de door de internationaal erkende maritieme zone van China. De actie was de zoveelste in een reeks incidenten in de regio.
Incidenten
Dat die nu plaatsvinden lijkt niet toevallig. De vaststelling van COVID-19 gevallen op meerdere vliegdekschepen van de Verenigde Staten en het afzeggen van militaire oefeningen met de Filipijnen doet in de regio het gevoel opwekken dat er een machtsvacuüm is ontstaan, waar China gebruik van zou kunnen maken.
Zo heeft China een gebied in de Zuid-Chinese Zee waar de Filipijnen aanspraak op maken, tot Chinees zeegebied verklaard. Een Filipijns marineschip zou daarna een vuurleidingsradar (een radar die een doel voor kanon of raketten aanwijst) van een Chinees marineschip op zich gericht hebben gekregen.
Daarnaast ramde een Chinese vissersboot eind maart de Japanse destroyer Shimakaze (Hatakazeklasse), en zou er rond diezelfde tijd een Vietnamese vissersboot gezonken zijn na een aanvaring met een Chinese maritiem patrouilleschip. Dat gebeurde in de buurt van de Paracel eilanden in de Zuid Chinese Zee. China, dat dus vrijwel de volledige Zuid Chinese Zee claimt, beweert echter dat de Vietnamese boot zich illegaal in haar wateren bevond. Het zou na 'gevaarlijke acties' gebotst zijn met het Chinese schip. Later meldde de Filipijnen solidair te zijn met Vietnam, aangezien vorig jaar ook een Filipijnse vissersboot zonk na een aanvaring met een Chinees schip.
Vrije zee
Afgelopen vrijdag keerde het Chinese eskader bestaande uit vijf destroyers en vliegkampschip Liaoning na een oefenreis van een maand terug in China. De eerste Chinese carrier was met eskader gedurende enkele dagen in wateren nabij Taiwan gevaren. Volgens Taiwan hebben de Chinese schepen ten zuiden van Taiwan geoefend. Passage van Chinese marineschepen door de Straat van Taiwan ligt gevoelig bij de eilandbewoners, andersom ligt een dergelijke passage gevoelig in China als Westerse schepen tussen China en Taiwan varen. Onlangs werd een Frans marineschip na zo'n passage de toegang tot China ontzegd.
Ook heeft China aangekondigd nieuwe 'onderzoek-stations' te willen bouwen op haar militaire bases op de betwiste eilanden in de Zuid Chinese Zee. Met deze acties lijkt China volgens een onderzoeker voor het Institute for National Defense and Security Research te testen wat de reactie van de Verenigde Staten zal zijn. Volgens het Pentagon blijft de Verenigde Staten zich echter inzetten om in de volledige Indo-Pacifische regio vrijheid van navigatie te verzekeren voor haar bondgenoten.
De afgelopen weken hebben meerdere Amerikaanse schepen dan ook zogenaamde 'freedom of navigation'-oefeningen uitgevoerd in en rondom de Zuid Chinese Zee. Ticonderogaklasse kruiser USS Bunker Hill voer zonder aankondiging langs een van de Spratly eilanden, die door zowel Taiwan als China worden geclaimd. Onder maritieme wetgeving is dit toegestaan zolang schepen geen militaire operaties uitvoeren. Volgens een statement van de Zevende Vloot van de US Navy zijn "onwettige maritieme claims in de Zuid Chinese Zee een serieuze bedreiging voor vrijheden op zee, waaronder de vrijheid van navigatie en de vrijheid van onschuldige doorvaart van schepen".
De 'freedom of navigation'-operatie moet dan ook de rechten en vrijheden van de oceaan onder internationale wetgeving beschermen. Ook torpedobootjager USS Barry (Arleigh Burkeklasse) bevond zich in de Zuid Chinese Zee, China meldt echter dat ze dit schip hebben 'uitgewezen' nadat het illegaal de Chinese territoriale wateren zou zijn binnengevaren. In een reactie op de Amerikaanse operaties meldde de Chinese overheid: "Deze provocatieve acties aan de Amerikaanse zijde hebben de Chinese soevereiniteit en veiligheid serieus geschonden en hebben de regionale veiligheidsriscio's opzettelijk verhoogd, wat gemakkelijk een onverwacht incident in gang kan zetten."
Groot aantal nieuwe schepen en modernisering van oud materieel
De Chinese marine zelf is onverminderd aan het moderniseren. Vorige week stelde China nog twee nieuwe nucleaire onderzeeboten in dienst op de 71e verjaardag van de marine. De Type 094 beschikt over 16 JL-2 ballistische kernraketten met een bereik van ongeveer 7.000 km. Ook ontwikkelt het land de Type 096-onderzeeboten, die met tot wel 24 JL-3 raketten met doelen op 10.000 km afstand zouden kunnen vernietigen.
Belangrijker voor de directe omgeving is de komst van de nieuwste assault carrier een helikoptercarrier met dokcapaciteiten voor landingsvaartuigen, vorige week. Het gaat om de tweede Type 75 die te water is gelaten en bedoeld is voor amfibische operaties. Tegelijkertijd is China oude schepen aan het voorzien van nieuwe wapens. Zo zijn op Chinese torpedobootjagers oudere antischipwapens vervangen door de nieuwe YJ-12A supersone antischipkruisvluchtwapens.
