Marineschepen.nl
 
   
 

Dit is het Russische spionageschip dat in november voor de Nederlandse en Belgische kust voer


Door: Jaime Karremann
Bericht geplaatst: 23-02-2023 | Laatst aangepast: 23-02-2023


Een Russisch schip dat de Nederlandse energie-infrastructuur in kaart wil brengen. Het gebeurde afgelopen najaar, volgens de MIVD, maar dat werd pas maandag bekend en het leverde veel aandacht op in Nederlandse en buitenlandse media. Er is verder weinig over bekend gemaakt. Maar dat betekent niet dat er verder niets over te zeggen vált. Er zijn veel interessante Russische marineschepen afgelopen jaren in de Noordzee geweest, en één viel wel erg op. Dat schip voer in november een hele dag in de Nederlandse Exclusieve Economische Zone.

Admiral Vladimirsky
De Admiral Vladimirsky is een oceanografisch onderzoeksvaartuig en werd in 1974 gebouwd. De Vladimirsky was eerst actief in de Zwarte Zee, maar vaart sinds 1994 in de Oostzee en heeft vele lange reizen gemaakt. Van de oorspronkelijk zes schepen van Project 852 (Akademik Krylovklasse) is de Vladimirsky als enige over. (Foto: Russische marine)

Nadat MIVD-directeur generaal-majoor Swillens afgelopen maandag bekend had gemaakt dat marine en kustwacht spionage-activiteiten van een Russisch schip bij Nederlandse windmolenparken had voorkomen, bleek dinsdag dat ook België te maken had gekregen met een vergelijkbaar bezoek. Belgische inlichtingendiensten en minister van Justitie en Noordzee Vincent Van Quickenborne bevestigen dat, volgens diverse Belgische media waaronder De Standaard.

De diensten in beide landen zijn er van overtuigd dat de Russen de energie-infrastructuur in kaart wilden brengen, zij deden dat "wellicht voor toekomstige sabotage".



Een van de volgende vragen was natuurlijk: om welk Russisch schip ging het? Die vraag bleef echter onbeantwoord. Volgens Wies Platje, oud-medewerker van de Marine Inlichtingendienst (MARID) en auteur van diverse maritieme inlichtingenboeken, kan dat te maken hebben met dat het een internationale, een NAVO, surveillance-operatie was. "Die zijn geclassificeerd en daar doen ze geen mededelingen over", zegt Platje.

Het is natuurlijk de vraag voor wie de inlichtingendiensten de naam van het Russische schip geheim willen houden, immers, de Russen weten er al van. "Het klinkt ook wat naïef inderdaad. En in sommige gevallen laat je ook weten wat je hebt gedaan, om te laten zien wat je als NAVO doet. Maar daar moet internationaal of nationaal een beslissing over worden genomen."

Swillens
Generaal-majoor (KL) Jan Swillens, directeur MIVD en directeur AIVD Erik Akerboom tijdens de persbriefing maandag. De briefing was een terugblik op een jaar oorlog in Oekraïne, een vooruitblik en een toelichting op wat de gevolgen van de oorlog voor Nederland zijn. Een van de meest opvallende opmerkingen betrof de Russische spionage-actie op de Noordzee. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Opvallende gasten
Het besluit is nu dus geweest: kaken op elkaar. Nou ja, niet helemaal. De Belgische diensten spreken over een incident in november, terwijl de MIVD niet verder wilde gaan dan het najaar. Daarnaast zei de Belgische minister Van Quickenborne dat het "waarschijnlijk hetzelfde Russische onderzoeksschip" was dat in de Nederlandse wateren was gesignaleerd.

Welke Russische spionageschepen op de Noordzee zijn geweest, is voor buitenstaanders niet eenvoudig te achterhalen. In de eerste plaats heeft Rusland marineschepen die inlichtingen vergaren, maar ook tal van onderzoeksschepen die het wetenschappelijke onderzoek combineren met spionage-activiteiten. Deze schepen hebben doorgaans hun AIS-transponder uit en zijn dus niet via bijvoorbeeld Marinetraffic.com te vinden.

Een voorbeeld is de Akademik Boris Petrov, een onderzoeksschip dat valt onder het Shirshov instituut voor oceanografisch onderzoek, maar ook onder het geheimzinnige militaire Russische directoraat van onderwateronderzoek GUGI. Het schip was half oktober vanuit de Oostzee vertrokken voor een onderzoek bij Brazilië. Eind oktober verscheen het schip in de buurt van de Shetland-eilanden, een dag na de misterieuze kabelbreuk aldaar. Vervolgens was het Nederlandse fregat Zr.Ms. Tromp (onderdeel van NAVO-eskader SNMG1), volgens het inmiddels verwijderde weblog Plentyofships.blogspot.com, ter plaatse om het schip eventueel te begeleiden. De Akademik Boris Petrov voer echter verder richting Brazilië. De Ierse luchtmacht heeft het schip daarna bij Ierland nog gevolgd.

Een ander schip dat in de buurt kwam, was de Yuriy Ivanov (gelijknamige klasse), gespecialiseerd in het onderscheppen van communicatie en radarsignalen. De Yuriy Ivanov was vermoedelijk begin december in de Noordzee, van 9 tot 12 december werd dat schip namelijk gevolgd door het Franse FREMM-fregat Bretagne in de Golf van Biskaje. Het SIGINT-schip is al enige tijd in de Middellandse Zee.

Andere 'onderzoeksschepen' die afgelopen maanden actief waren, waren de Professor Logachev en Admiral Ioffe.



Admiral Vladimirsky
Maar de activiteiten van één schip vallen op. De Admiral Vladimirsky was namelijk op 17 en 18 november in Belgische én Nederlandse Exclusieve Economische Zones (EEZ).

De reis, door Plentyofships.com "provocerend" genoemd, begon begin november uiteraard in de Oostzee en zou vervolgens door de Zweedse EEZ in de buurt van het eiland Gotland zijn gegaan. Vervolgens zou het schip over de plek zijn gevaren waar eind september de Nord Stream-gasleiding was gesaboteerd. Zeker is dat de Admiral Vladimirsky op 7 november werd gezien bij het verlaten van de Oostzee; het werd door spotters gefotografeerd.

Admiral Vladimirsky
De Admiral Vladimirsky op 7 november in de Grote Belt, op weg naar de Noordzee. (Foto: Kurt Pedersen/ Under Broen)

Vervolgens werd koers gezet naar Moray Firth, een gebied nabij Schotland waar Russische schepen weleens schuilen voor slecht weer (maar het was geen slecht weer) en vlakbij de bekende militaire luchthaven Lossiemouth. Daar arriveerde het schip op 10 november.

De Admiral Vladimirsky werd er gespot en in de gaten gehouden, waarschijnlijk door de Britse marine, maar in ieder geval door geïnteresseerde burgers. De Daily Express schreef op 20 november: "Britse inlichtingendiensten waarschuwden vorige maand voor een mogelijke toename van activiteiten van het Kremlin om kabels te identificeren als onderdeel van een bredere 'targeting'-oefening - ter voorbereiding op een aanval op de hightechinfrastructuur van Europa."

De hoger aangeslagen krant Financial Times had een maand eerder een aanval op infrastructuur als een interessant alternatief voor Poetin om het Westen pijn te doen genoemd, in plaats van een nucleaire aanval.


Beluister het bericht dat het schip op 18 november vanuit de Nederlandse EEZ zou hebben verzonden.

Weerberichten via morsecode
Het schip bleef echter niet voor de kust van Schotland rondhangen. Dat bleek uit de weerberichten die het schip dagelijks stuurde naar het hoofdkwartier in de Oostzee. Deze berichten, verzonden over de radio via morsecode, werden opgenomen en gedecodeerd door een aantal radio-hobbyisten. Een van hen postte deze bevindingen vrijwel direct op Twitter, maar dat werd later mooier samengevat door de website Line of Actual Control.

Admiral Vladimirsky
De route van de Admiral Vladimirsky op basis van weerberichten, beginnend op 14 november. (Bron: Line of Actual Control)

Het sturen van weerberichten naar de thuisbasis is een oud gebruik en bij de Russische marine gebeurt dat dus nog op een ouderwetse manier. Het lijkt vreemd dat een schip als de Vladimirsky via een open net informatie verzendt, maar het grote witte schip is ook niet bepaald onzichtbaar. Anders dan bij onderzeeboten, zullen NAVO-landen wel weten waar deze onderzoeksschepen zijn. Lastiger is wat ze onder water doen. Aan de andere kant, is de positie van die het opgeeft voor het schip eenvoudig aan te passen. Bij AIS is dat natuurlijk anders.

Dash-8
Het in september vanuit Canada (vandaar nog de C in het registratienummer) gearriveerde kustwachtvliegtuig, een Dash-8. Dit vliegtuig vloog op 17 november in de buurt van het Russische spionageschip. (Foto: Kustwacht)

Langs de Belgische kust
Op 17 november verzond de Vladimirsky twee berichten die werden onderschept door de radio-hobbyisten. In het bericht om 1212 uur Z (NL-tijd 1300 uur) gaf het schip een positie aan, vlak buiten de territoriale wateren van Groot-Brittannië ter hoogte van Ramsgate, varend naar het zuiden met 1 tot 5 knopen. In het tweede bericht, van 1918 uur Nederlandse tijd, zou het zo'n 90 km verder zijn ter hoogte van Zeeuws-Vlaanderen.

De Admiral Vladimirsky bleef die hele donderdag 17 november dus netjes buiten de territoriale wateren van België. Niets aan de hand zou je zeggen als je naar het plaatje kijkt. Maar ook het Belgische windmolenpark uit de kust bij Zeebrugge ligt ook buiten die 12 mijls-zone. Het lijkt er dus op dat het Russische onderzoeksschip die dag zeker zes uur de tijd heeft gehad om er rond te neuzen.

In tegenstelling tot bij de Nederlandse berichtgeving, is er in België niets gezegd over ingrijpen door de Belgische marine. Is er dan helemaal niets gebeurd?

Met de opmerking van MIVD-directeur generaal-majoor Swillens in het achterhoofd dat niet alleen de marine, maar ook de kustwacht in actie was gekomen, hebben we gekeken naar de bewegingen van de Nederlandse kustwacht. Dan valt op het nieuwe vliegtuig van de kustwacht (toen net een maand in gebruik en uitgerust met FLIR, radar en Side-Looking Airborne Radar) vanuit Schiphol tussen 1500 uur en 1530 uur tracks vliegt bij het Belgische windmolenpark en de door de Russen opgegeven posities.

Of er Belgische schepen die dag betrokken waren bij het schaduwen van de Admiral Vladimirsky is niet bekend. In ieder geval was patrouilleschip BNS Castor in die dagen actief, op 26 november prees de commandant van de Castor de samenwerking met het Britse patrouilleschip HMS Severn. En hoewel een actie rond de Vladimirsky aannemelijk is, omdat de Castor juist voor patrouilles in de eigen EEZ is gekocht, is het helemaal niet zeker.

Ook is niet zeker of de activiteiten die door Nederland en België op 17 november zijn ondernomen, wel echt effect hadden. Immers, de Vladimirsky verliet pas aan het begin van de avond de Belgische EEZ. Maar mogelijk dat hun onderzoeksactiviteiten wel waren verstoord.

Route
De posities van de Admiral Vladimirsky op 17, 18 en 19 november. Het schip heeft die dagen een rondje gevaren, komende vanuit het noorden langs de Britse kust. Dan maakte het op 17 november in de middag een draai naar het noorden om eerst door de Belgische EEZ te varen en langs het Belgische windmolenpark (snelheid 1 tot 5 knopen). Des avonds gaat het dan de Nederlandse EEZ in. De volgende dag in de middag is het dan al boven de Waddeneilanden, maar nog steeds in de EEZ. Ten oosten van die positie op vrijdag is ook nog een windmolenpark. Pas op de 18e laat of op 19 november verlaat het schip de Nederlandse EEZ weer. (Kaarten: Open Streetmaps en Dienst der Hydrografie, posities via Line of Actual Control, route Dash-vliegtuig en Awacs via Adsbexchange.com)

Route
De exacte route van het Dash-kustwachttoestel in de midag van 17 november. (Bron: Adsbexchange.com)

Hele dag in Nederlandse EEZ
Generaal-majoor Swillens zei maandag dat het Russische schip zou "vrij rap het gebied verlaten" had. Maar uit de informatie gebaseerd op het weerbericht van de Vladimirsky was het schip nog juist lang in de Nederlandse EEZ gebleven.

De Admiral Vladimirsky voer er in de avond van 17 november binnen en kachelde 24 uur later op z'n gemak naar de uitgang, weer terug richting Schotland.

Toen het schip om ongeveer 1915 uur Nederlandse tijd de Nederlandse EEZ ter hoogte van Zeeuws-Vlaanderen binnenvoer, kwam het direct uit bij het grootste windmolenpark van Nederland: Borssele. Of er op dat moment op zee is ingegrepen, is dus niet bekend. In de lucht heeft Marineschepen.nl via ADS-B niets bijzonders kunnen waarnemen. Het schip voer toen 1 tot 5 knopen (ongeveer 2 tot 9 km per uur) en was dus eenvoudig te onderscheppen, of kreeg anders ruim de tijd om onderzoek te doen.

Verstoord of niet, de Vladimirsky voer verder naar het noordoosten langs de Nederlandse kust, zo lijkt het. Want iets over 1300 uur de volgende dag, was het schip ongeveer 60 km ten noordwesten van Vlieland, midden in de Nederlandse EEZ. Het kan natuurlijk dat het Russische onderzoeksschip in een boog om de windmolenparken heen is gevaren, maar tussen de positie van donderdagavond en vrijdagmiddag liggen nog drie windparken en die zijn mogelijk interessanter want die zijn in aanbouw. Het gaat om windmolenpark Hollandse Kust (zuid) en Hollandse Kust (noord), beide zijn al deels in gebruik en liggen op de rand van de territoriale wateren. Iets verder naar het westen naast deze twee, is Hollandse Kust (west) in ontwikkeling.

Op vrijdagmiddag is er verder weinig activiteit waargenomen in de lucht, mogelijk heeft de actie zich dus op zee afgespeeld, maar daar is niets over bekend.

Het vermelden waard zijn nog wel vliegbewegingen ten noordwesten van Vlieland en Terschelling tussen 1450 en 1530 uur van een of twee F-16's (EPIC01 en mogelijk ook SHARK01) die mogelijk met een oefening bezig waren en rondjes draaiden. Over het algemeen bleven ze op grote hoogte, boven het wolkendek. Een E-3 Sentry AWACS radartoestel verscheen rond 1600 uur boven de Waddeneilanden om er een uur rondjes te vliegen. Of deze bewegingen iets te maken hadden met de Admiral Vladimirsky, is niet bekend.

De maandelijkse nieuwsbrief van Marineschepen.nl

Lees hier meer over de inhoud van de nieuwsbrief

Nederlandse marineschepen
Zoals eerder aangehaald: de Koninklijke Marine is ingezet, maar het is niet bekend welke schepen in actie kwamen. De Admiral Vladimirsky arriveerde wel op een bijzonder moment: veel Nederlandse marineschepen waren op pad.

Het LCF Zr.Ms. Tromp was op donderdag 17 november als vlaggenschip van NAVO-eskader SNMG1 in de Oostzee en was die dag ook bezig met de Russen: dat schip werd lastiggevallen door Russische vliegtuigen. Ook mijnenjagers Zr.Ms. Schiedam en Makkum waren in de Oostzee, de Vlaardingen in de Middellandse Zee. LCF Zr.Ms. De Zeven Provinciën en M-fregat Zr.Ms. Van Amstel waren na hun reis met vliegkampschip Ford aangekomen in het Spaanse A Coruna. Ook Zr.Ms. Karel Doorman arriveerde ook die ochtend. Zr.Ms. Holland was in de West.

Zr.Ms. Johan de Witt en Evertsen werden gemoderniseerd, de Zeeland was nog in reparatie na de brand, tevens in onderhoud. Ook de Zierikzee kreeg onderhoud.

Patrouilleschip Zr.Ms. Groningen was op 12 oktober teruggekeerd uit de West en was mogelijk nog in onderhoud (een paar dagen later wel op zee). LCF Zr.Ms. De Ruyter lag net weer aan de operationele steiger in Den Helder na zo'n twee jaar modernisering. De varende materieelsbeproevingen zijn pas dit jaar begonnen.

LPD Zr.Ms. Rotterdam was in die periode inzetbaar (en had in september een Russisch schip begeleid). Wat patrouilleschip Friesland en mijnenjager Willemstad deden, is niet bekend.

Admiral Vladimirsky
De Admiral Vladimirskiy op 25 november op weg naar de Oostzee. (Foto: Kurt Pedersen/ Under Broen)

Vertrek
Na het verlaten van de Nederlandse EEZ keerde de Admiral Vladimirsky terug naar de Britse kust. Daar voer het op 19 en 20 november langs weer naar het noorden en stak op 21 november de Noordzee over. Het bleef nog enkele dagen rondhangen in het Kattegat tussen Denemarken en Zweden. Op 25 november gaf het weer posities door verder naar het zuiden en werd het ook gefotografeerd bij de passage onder de brug over de Grote Belt.

Eenmaal weer terug in de Oostzee bleef het Russische schip nog hangen boven diverse onderzeese kabels. Na 5 december werden van het schip geen berichten meer ontvangen en is niets meer van het Russische schip vernomen.

Dat de reis van de Admiral Vladimirsky bijzonder was, staat wel vast. Was dit ook het schip waar de MIVD maandag op doelde? Dat is nog niet helemaal zeker, al zou het wel zorgelijk zijn als dergelijke schepen afgelopen najaar veel vaker zo lang in de Nederlandse en Belgische Economische Exclusieve Zones hebben rondgehangen.

Met dank aan Line of Actual Control, Kurt Pedersen en anderen voor het mogen gebruiken van artikelen en afbeeldingen voor dit stuk.

Jaime Auteur: Jaime Karremann
Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.


comments powered by Disqus


Marineschepen.nl
Contact

Over deze site

Privacy

Adverteren
Blijf op de hoogte via:

Twitter

Facebook

Instagram
Copyright

Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001



Menu
Nieuwsoverzicht

Russische interesse in windmolenparken

Russische marine simuleerde in Noordzee lancering Kalibr-raketten