Afgelopen maandag toonde de Duitse scheepsbouwer ThyssenKrupp Marine Systems (tkMS) een model van hun ontwerp voor het toekomstige Duitse fregat F127. Er stonden geen Nederlandse radars op, wel het Amerikaanse AEGIS. Wat betreft staatssecretaris Van der Maat streeft Nederland naar samenwerking.
De tkMS-stand tijdens Euronaval in Parijs. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
De samenwerking tussen Nederland en Duitsland voor de vervanging van de luchtverdedigingsfregatten staat onder druk. Samen optrekken bij de projecten F127 en FuAD lijkt minder en minder vanzelfsprekend, nu de Duitse marine het Amerikaanse systeem AEGIS op de schepen wil in plaats van radars van de Nederlandse tak van Thales.
De samenwerking is nog niet mislukt, blijkt ook uit de woorden van staatssecretaris van Defensie Christophe van der Maat na vragen van Marineschepen.nl: “Nederland streeft naar de aanschaf van zo veel mogelijke gezamenlijke systemen met Duitsland bij de vervanging van de LCF / F124. Uiteindelijke besluitvorming over de samenwerking en de wijze waarop dat gaat gebeuren moet nog plaatsvinden. Daarover zijn we nu in gesprek en daar lopen we niet op vooruit. Los hiervan kijken we als Nederland altijd naar mogelijkheden tot (Europese) samenwerking, zeker in het licht van het huidige geopolitieke klimaat, de overspannen industriemarkt en bijvoorbeeld interoperabiliteit. Dat gaat wat ons betreft leiden tot een veel sterker Europa waarin niet iedereen meer alles zelf hoeft te doen en te kunnen.”
Opvallend is dat Van der Maat nu spreekt over aanschaf van zoveel mogelijk gezamenlijke systemen, dat is dus anders dan gezamenlijke vervanging van fregatten en mijlenver van wat de Duitse vice-admiraal Stawitzki in 2021 zei over “identieke schepen”.
Van der Maat schrijft verder in zijn schriftelijke reactie dat hij regelmatig contact heeft met zijn Duitse collega Zimmer, “net als de minister met haar Duitse counterpart”. Hij wil niet op de gesprekken vooruitlopen. Daarnaast benadrukt Van der Maat dat de beide landen niet alleen op maritiem vlak met elkaar samenwerken. “Hierbij moeten we elkaars wensen respecteren en kijken daar waar we elkaar kunnen versterken of aanvullen.”
Moeizame geschiedenis
De basis van de huidige situatie ligt deels in 2007, toen Duitsland vier nieuwe fregatten bestelde voor operaties in kustwateren zoals anti-piraterij en antiterrorisme. De schepen waren de opvolgers van de Duitse S-fregatten, die bekend stonden onder de naam F122 of Bremenklasse.
De Duitse marine had ingeschat dat deze fregatten in een laag geweldsspectrum zouden opereren en niet voor oorlog ingezet zouden worden. Het project kwam bekend te staan onder de naam F125 of Baden-Württembergklasse
tkMS won de opdracht om de fregatten te bouwen in samenwerking met de Duitse scheepswerf Lürssen. In 2016 begon men met proefvaren, maar het project verliep verre van vlekkeloos. Zo waren er technische problemen en functioneerde een nieuw ontwikkelde verf niet goed, waardoor de kosten met 100 miljoen stegen. In 2019 zouden veel problemen opgelost zijn en werd het eerste schip overgedragen aan de Duitse marine.
De totale kosten van de schepen waren echter hoog met 2,6 miljard euro en aan de titel ‘grootste fregatten ter wereld’ had men weinig vanwege de beperkte bewapening en sensoren.
Duitse ergernis over toewijzing aan Damen en functioneren F125 fregatten
Enkele jaren na het F125-project wilde Duitsland bij het project F126/ MKS-180 van vier fregatten herhaling voorkomen en dus werd er een Europese aanbesteding gedaan. Tot verrassing van velen kwam het Nederlandse Damen samen met de Duitse scheepsbouwer Blohm + Voss als winnaar uit de bus. Op de planning staat dat in 2028 het eerste schip opgeleverd wordt.
Dit leidde tot veel ongenoegen in Duitsland en in 2020 maakte German Naval Shipyards officieel bezwaar tegen de gunning. Daarna werd door toenmalig minister van Defensie gezegd dat er nooit meer een Europese aanbesteding zou worden gedaan in Duitsland voor fregatten.
Het toekomstplaatje uit het plan dat per ongeluk openbaar werd gemaakt. (Bron: Duitse marine)
Inmiddels lijkt de Duitse marine al heel snel genoeg te hebben van de F125 fregatten. Afgelopen weekend publiceerde de marine per abuis een toekomstplan voor na 2035, waarin men in wil zetten op minder F125’s, terwijl het eerste schip naar verwachting pas later dit jaar volledig inzetbaar zal zijn (FOC). In de Duitse plannen staat dat de F125 terug gaat van vier naar drie schepen en de toekomstige F127 naar zes. Opvallend is ook dat de F126 op zes staat, twee meer dan nu besteld.
Model tkMS
De F127 is de vervanger van de F124; de Duitse evenknie van de Nederlandse LCF'en. De Future Air Defender (FuAD) is de LCF-vervanger. De vervangers zouden door Duitsland en Nederland ontwikkeld worden.
Bij tkMS is men dat niet ontgaan. De Duitse scheepsbouwer wil uiteraard dolgraag de bouw van de nieuwe fregatten op zich nemen en presenteerde maandag een model van hun voorstel voor de F127 aan Duitse politici. Een model dat geen gelijke tred houdt met de Nederlandse plannen, omdat het voorzien is van AEGIS, zo bleek uit berichten van de Duitse regionale krant Kieler Nachrichten.
Tijdens een bezoek van SPD-leden van de Bondsdag werd het model getoond door de CEO van tkMS Oliver Burkhard. Als tkMS de schepen mag bouwen, wil tkMS ze op die vorig jaar gekochte Duitse werf Wismar bouwen.
Het ontwerp is een gigantisch fregat met een waterverplaatsing van 12.000 ton, het heeft een lengte van 220 meter en 250 bemanningsleden. Ter vergelijking, de Karel Doorman is 205 meter (maar heeft wel een veel grotere waterverplaatsing).
Eerder werd door Kieler Nachrichten gemeld dat het ontwerp gebaseerd is op een MEKO 300-fregat. Het gaat echter om op de MEKO A-400, een van de grote ontwerpen uit de bekende MEKO-familie, zo blijkt uit een statement dat tkMS naar aanleiding van de berichtgeving in Duitsland en door Marineschepen.nl gestuurd heeft.
Statement van tkMS, vertaald door Marineschepen.nl: “Als de grootste marinescheepsbouwer van Duitsland werkt thyssenkrupp Marine Systems al tientallen jaren nauw en betrouwbaar samen met de Duitse marine."
"Om de tijdige en vlotte vervanging van de F124-klasse luchtverdedigingsfregatten te garanderen, willen we de marine het enige beproefde ontwerp aanbieden op basis van de MEKO A-400 dat op de markt verkrijgbaar is in deze belangrijke Duitse technologie. Met onze nieuwe productielocatie in Wismar hebben we al de koers uitgezet voor het langdurig naleven van planningen en budgetten en maken we van de gelegenheid gebruik om tal van banen veilig te stellen op de scheepsbouwlocatie in Mecklenburg-Vorpommern. Samen met onze industriële partners in Duitsland en Europa leveren we vandaag en in de toekomst een essentiële bijdrage aan onze gemeenschappelijke veiligheid.”
Steun
tkMS lijkt een belangrijke kandidaat voor de bouw van de F127 fregatten. In Duitsland leeft sterk het sentiment dat de beslissing uit 2020 om de bouw van de F126 fregatten aan Nederland te gunnen niet herhaald mag worden en de aanwezige politici van de SDP, partij van de huidige Bondskanselier Olaf Scholz, steunden volgens Kieler Nachrichten de plannen van tkMS.
Het is nog niet bekend of Duitsland een aanbesteding gaat doen of dat er direct een Duitse werf aangewezen wordt, maar samenwerking met Nederland voor de F127 wordt door tkMS, zo schrijft Kieler Nachrichten, zelfs al voor de officiële toewijzing uitgesloten. CEO van tkMS Burkhard: “We kunnen het alleen. Daar hebben we Wismar voor.”
Marineschepen.nl heeft tkMS om nadere uitleg gevraagd over de quote van Burkhard in het Duitse blad. Buiten kijf staat dat tkMS de schepen ook zonder Nederland kan bouwen, maar er is in 2020 een intentieverklaring tot gezamenlijke vervanging getekend en formeel willen beide landen nog samenwerken. Niet per se bij de bouw, maar de winnende Duitse werf zal ongetwijfeld betrokken worden bij het ontwerp. tkMS heeft echter gezegd op dit moment niet te kunnen reageren.
Auteur: Tobias Kappelle Tobias werkt sinds augustus 2020 als freelance journalist voor Marineschepen.nl. Daarnaast is hij vooral actief in de sportjournalistiek bij onder andere AD Sportwereld, Eurosport en Hockey.nl. Tobias studeerde Geschiedenis en Bestuurs- en Organisatiewetenschappen aan de Universiteit Utrecht en deed een master Media & Journalistiek aan de Erasmus University Rotterdam.
