Het Spaanse Ministerie van Defensie heeft in een brief aan de Nederlandse Defensie Materieel Organisatie (DMO) gevraagd of de Spaanse werf Navantia ook de offerte-aanvraag voor onderzeeboten mag ontvangen. Navantia heeft het bestaan van deze brief tegenover Marineschepen.nl bevestigd. DMO zegt niet inhoudelijk te reageren op communicatie tussen Defensie en buitenlandse krijgsmachten.
De Isaac Peral, de eerste onderzeeboot van het Spaanse type S-80, tijdens de proefvaart eerder dit jaar. De boot ligt momenteel in het droogdok in Cartagena. In 2023 wordt de boot overgedragen aan de Spaanse marine. Lees hier een update over het Spaanse bouwproject. (Foto: Navantia)
Navantia wil verder weinig kwijt over de brief die gestuurd werd, zo bleek tijdens het bezoek dat Marineschepen.nl afgelopen dinsdagochtend bracht aan de werf in Cartagena. De Spaanse staatswerf richt zich momenteel voornamelijk op de bouw van de vier S-80 onderzeeboten en de aanbesteding in India. Toch valt er bij de werf nog veel onbegrip te proeven over de vroege uitschakeling.
Toen in december 2019 de B-brief verscheen, viel Navantia als enige van de vier scheepswerven af. De toelichting was dat Navantia volgens Defensie had aangegeven weinig te kunnen afwijken van de bestaande S-80-onderzeeboot. Aan die reden werd direct getwijfeld.
Boot of politiek
DMO had Navantia in maart 2017 weliswaar gevraagd om mee te doen met het project Vervanging Walrusklasse, in december 2018 was de verwachting bij velen die het project van dichtbij volgden dat Navantia als eerste zou afvallen. Die vermoedens hadden vooral te maken met dat het politiek makkelijker zou zijn om de Spanjaarden af te wijzen dan de Fransen, Duitsers of de partner van Damen. Daar kwam bij dat er in 2019 nog helemaal geen criteria waren om een van de kandidaten zonder risico voor juridische consequenties uit het project te zetten. Met vier werven verder gaan echter geen reële optie. Vanuit het oogpunt van capaciteit bij DMO, maar ook in verband met de geloofwaardigheid kon DMO niet anders dan werven afwijzen voor de volgende fase.
Navantia zelf was in die tijd overtuigd dat hun basisontwerp, de S-80, van alle ontwerpen het dichtst bij de Nederlandse eisen zou zijn. De werf vertelde tijdens een bezoek door Marineschepen.nl in 2018 dat op basis van berekeningen de S-80 aan alle basiseisen (voor zover bekend in de Request for Information) ruim voldeed. De S-80 is bovendien iets groter dan de Walrus, heeft in tegenstelling tot concurrenten meerdere compartimenten, drie diesels en torpedobuizen die al geschikt zijn voor Amerikaanse kruisvluchtwapens. Navantia wist echter ook dat het S-80-ontwerp aangepast moest worden op de Nederlandse eisen, het bedrijf toonde Marineschepen.nl de plannen voor de S-80 Flight 2 en vertelde over de gesprekken en contracten met Nederlandse bedrijven.
Aan de andere kant zag Navantia ook dat de basisontwerpen van de concurrenten (A26, 212CD en Barracuda) flink groter of kleiner gemaakt moesten worden. Het bedrijf was in 2017 niet voor niets gevraagd om bij het project te komen, zo was de redenering en eerder was de Nederlands-Spaanse samenwerking op gebied van marineschepen (bevoorrader en amfibisch transportschip) goed geweest.
Ondertussen leefde bij DMO destijds, zo heeft Marineschepen.nl begrepen uit gesprekken met mensen dicht bij het project, een sterk vermoeden dat Navantia niet volledig serieus aan het Nederlandse project meedeed en dat de Spanjaarden het als een oefening zagen voor de deelname aan de aanbesteding in India. Vanuit de Spaanse politiek hoorde DMO bovendien niets.
Weliswaar zette Navantia geen kantoor in Nederland op en had het lang geen Nederlandse vertegenwoordiger, Navantia zette weldegelijk serieus in op de aanbesteding in Nederland.
Dat bleek ook toen de Spanjaarden in 2019 werden afgewezen. Navantia liet in een brief aan DMO duidelijk merken het niet eens te zijn met het besluit. In de brief probeert Navantia de argumenten voor uitschakeling te weerleggen.
Vraagtekens
Niet alleen in Spanje werden vraagtekens gezet bij vooral de reden waarom Navantia niet werd uitgenodigd voor de dialoogfase. "Marineschepen.nl sprak afgelopen week onderzeebootdeskundigen werkzaam in de Nederlandse defensie-industrie die verrast waren over de magere onderbouwing in de B-brief", schreef deze site nog in de week na de bekendmaking. Daarna volgden Kamervragen (die oppervlakkig werden beantwoord).
Bijna drie jaar na dato zijn die vraagtekens niet weg. In de vele gesprekken die Marineschepen.nl sinds 2019 voerde met insiders en experts die wat verder weg staan in binnen- en buitenland, kwam de vroege uitschakeling van Navantia regelmatig aan bod. De indruk die velen hebben is dat de Spanjaarden niet werden uitgeschakeld op basis van hun onderzeeboot-ontwerp.
Nu is het Spaanse ontwerp, net als andere onderzeebootontwerpen, niet perfect passend bij de Nederlandse wensen. Denk bijvoorbeeld aan de locatie van de accommodatie in relatie tot de commandocentrale (de bemanning moet door de centrale lopen), de plus-roeren in plaats van x-roeren. Maar Navantia heeft aangegeven bereid te zijn het ontwerp aan te passen.
Mogelijk zijn er technische beperkingen in het ontwerp waardoor de Spaanse boot met geen mogelijkheid kan voldoen aan de eisen (die toen nog niet bepaald waren). Of dit zo is, is echter niet bekend. De vraagtekens die na het verschijnen van de B-brief zijn gezet, blijven staan. DMO heeft vandaag na vragen van Marineschepen.nl geantwoord de keuze in de B-brief niet uitgebreider te willen toelichten.
'Nee'
Geen van de partijen wil openlijk iets zeggen over de brief en een eventueel antwoord, maar volgens een bron zou Defensie het verzoek van de Spanjaarden om ook de offerte-aanvraag te mogen ontvangen, hebben afgewezen. Dit bericht is echter niet bevestigd.
Toelichting
Dat werven afvallen hoort vanzelfsprekend bij een aanbesteding. Om tot een voor de Onderzeedienst optimale boot te komen, gebeurt dit idealiter op basis van onder andere kwaliteiten van de werf en technische specificaties. De afgelopen jaren is de indruk blijven bestaan dat Navantia om een andere reden is afgevallen.
Dit leek echter een gedane zaak, tot schrijver dezes in de zomer een gerucht ter ore kwam dat Navantia ook graag een offerte zou willen sturen en kansen zag omdat de aanbestedingsprocedure volgens hen was gewijzigd. Na enig aandringen kreeg Marineschepen.nl van Navantia toestemming om in Cartagena langs te komen. Tijdens dat bezoek afgelopen dinsdagochtend werd een update gegeven over de S-80 en is bevestigd dat er een brief is verstuurd vanuit het Spaanse Ministerie van Defensie naar de Nederlandse DMO. Daarna heeft Marineschepen.nl vragen gesteld aan DMO over de brief.
