De afgelopen dagen zijn de spanningen tussen Turkije en Griekenland hoog opgelopen. De meest recente aanleiding is de aankondiging van Turkije om per gisteren rond het Griekse eiland Kastelorizo, dat pal voor de Turkse kust ligt, onderzoek naar olie en gas te gaan doen. Volgens Griekse en Duitse media voeren Turkse en Griekse marineschepen richting de Egeïsche Zee. Een confrontatie werd door tussenkomst van Duitsland voorkomen.
Het Turkse fregat Yildirim (Yavuzklasse) op archiefbeeld in de Zwarte Zee. Het schip maakte deel uit van het NAVO-eskader SNMG2. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Spanningen tussen Griekenland en Turkije zijn niets nieuws, ook niet als het gaat om olie en gas in de bodem van de Middellandse Zee. Sinds 2014 zijn er tussen beide landen en de Europese Unie dat zich tegenover Turkije heeft opgesteld, hoog oplopende discussies over het boren naar gas en olie rond Cyprus. Turkije zou het afgelopen jaar zes keer in de Exclusieve Economische Zone van Cyprus hebben geboord, een zone die Turkije overigens niet erkent. Nu gaat het echter om een onderzoeksschip, de Oruc Reis, dat in de buurt van Kastelorizo onderzoek zou gaan doen naar koolwaterstoffen.
De aankondiging middels een Navtex om in de periode 21 juli - 2 augustus in de Griekse Exclusieve Economische Zone ten zuiden van Kastelorizo te boren, volgde op plannen die bekend werden gemaakt in juni, om nabij de Griekse eilanden Rhodos, Karpathos, Kassos en Kreta te gaan boren. Dat besluit vloeit voort uit de overeenkomst die Turije en de internationaal erkende overheid in Libië afgelopen november sloten, waarin nieuwe grenzen waren afgesproken voor de exploitatie van grondstoffen in de Middellandse Zee. Deze grenzen komen niet overeen met de internationale VN conventie over de regulering van maritieme zones, maar die erkent Turkije ook niet.
De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas, die de afgelopen dagen in Athene was, eiste dat Turkije stopt met het boren naar gas en olie rond Cyprus en Griekenland. "Het in twijfel trekken van de soevereine rechten van Griekenland en Cyprus stelt de soevereine rechten van Europa ter discussie", zei Maas.
De wrijving tussen de twee landen blijft echter niet beperkt tot het politieke niveau. Ook op militair vlak gebeurt al langere tijd het nodige. In december had een Grieks gevechtstoestel nog een Turks fregat in het vizier van de Exocetraketten. Afgelopen week zouden Turkse vliegtuigen het Griekse luchtruim hebben geschonden.
Turkse en Griekse schepen bijna tegenover elkaar
Maar nu is de situatie ernstiger. Gisteren werd de Griekse krijgsmacht in verhoogde staat van paraatheid gebracht, Griekse militairen kregen bericht dat hun verlof was ingetrokken. Griekse marineschepen voeren naar het zuidelijke en zuidoostelijke deel van de Egeïsche zee. Turkse F-16's zouden eerder die dag over Kastelorizo hebben gevlogen. Volgens Griekse media verlieten tien tot twintig Turkse marineschepen de haven van Aksas.
Tot een confrontatie kwam het echter niet, zo melden Duitse media, doordat de Duitse bondskanselier Angela Merkel beide landen tot bedaren wist te dwingen. Turkije trok de schepen terug uit de regio. Het verhaal dat oorspronkelijk van het Duitse blad Bild afkomstig is, is niet bevestigd. Wel is zeker dat Merkel en Erdogan telefonisch hebben gesproken over de kwestie.
Hoewel een mogelijke oorlog ter zee tussen Turkije en Griekenland is afgewend, de kou is nog niet uit de lucht. De Turkse plannen met de Oruc Reis zijn namelijk niet gewijzigd en die zouden pas op 2 augustus eindigen.
Macht dankzij marine
Het is afwachten wat de volgende stap zal zijn van de EU, Griekenland en Turkije. Turkije zal niet snel op z'n schreden terugkeren, het land heeft aan zelfvertrouwen gewonnen dankzij de enorme opbouw en modernisering van de Turkse marine in een vrij korte tijd, door de Turkse marineindustrie. Momenteel wordt aan zo'n acht nieuwe fregatten en twee vliegkampschepen gebouwd op Turkse werven. Dat gebeurde nadat het land inzag dat de basis van een machtige Turkse staat bij de marine ligt.
En dat is een succes. Niet voor niets schreef de Turkse publieke zender TRT World 30 juni dat de balance of power in de Middellandse Zee is verschoven in het voordeel van Turkije. Met enige trots: "Recente gebeurtenissen in het oostelijke Middellandse Zeegebied laten de verbetering zien van de Turkse marinevloot, die erin geslaagd is regionale mogendheden Griekenland, de Grieks-Cypriotische regering, Egypte en andere mogendheden, af te schrikken."
Enkele weken terug wisten Turkse marineschepen immers het Griekse fregat HS Spetsai dat onder de vlag van de EU-operatie Irini een koopvaardijschip wilde inspecteren af te schrikken. Het Franse fregat FS Courbet (La Fayetteklasse) werd zelfs tot driemaal toe aangestraald met een vuurleidingsradar, de laatste stap voor een raketlancering. Frankrijk protesteerde, maar zonder al te veel succes en Turkije eiste excuses in verband met de volgens Ankara 'valse claim'. Parijs haalde het fregat vervolgens uit de NAVO-operatie Sea Guardian.
"Met de steun van de marine", schrijft TRT World, "heeft Ankara haar maritieme rechten in de hele regio beschermd en blijft het gasreserves in het oostelijke Middellandse Zeegebied verkennen en boren."
Het Griekse S-fregat HS Kountouriotis tijdens een NAVO-oefening afgelopen juni. De Kountouriotis is de oude Hr.Ms. Kortenaer, die in 1978 in dienst werd gesteld bij de Nederlandse marine en het eerste schip van de Kortenaerklasse was. In 1997 werd het schip overgedragen aan de Griekse marine. (Foto: Italiaanse marine)
Griekse pogingen
Het Turkse succes steekt schril af tegen de Griekse pogingen om de marine te moderniseren. Zoals bij lezers van Marineschepen.nl bekend is, vaart de Griekse vloot met oude Nederlandse S-fregatten uit de jaren '70 en '80, en iets modernere Duitse MEKO-fregatten. Weliswaar hebben de Grieken moderne Type 214 onderzeeboten van tkMS, maar Turkije heeft die ook. Tegenover de grote Turkse marineindustrie die recent een keur aan fregatten, korvetten en zelfs twee vliegkampschepen bouwt (met hulp van Navantia), staan alleen pogingen van Athene om de oude fregatten te vervangen door nieuwe.
Volgens de gezaghebbende Griekse krant Kathimerini zijn de gesprekken om twee Franse Belharra-fregatten aan te schaffen in een afrondend stadium, maar blijkt nu dat deze schepen maar liefst 3 miljard euro zullen kosten. Een forse prijs en helemaal voor een land met een broze economie dat bovendien voortdurend overhoop ligt met het buurland waar, meer en veel goedkoperere, schepen van de lopende band rollen. Athene wil de Fransen verspreid over tien jaar gaan betalen en hoopt met deze deal ongetwijfeld steun uit Parijs te kopen, maar maakt de marine tegelijkertijd kwetsbaar door dure schepen te kopen.
De machtsverschuivingen in de Middellandse Zee blijven dus nog jaren in het voordeel van Turkije, al laat Griekenland het er niet bij zitten. Een oplossing lijkt vooralsnog ver weg.
