Amsterdam is een van de tussenstops voor het Franse fregat Normandie (D651), tijdens de eerste reis van het schip. De Normandie is het zesde fregat van de Franse FREMM's. Marineschepen.nl ging maandagmiddag aan boord van het schip voor een uitgebreide rondleiding.
FS Normandie in Amsterdam. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
"Zes maanden geleden liepen we nog met helmen op door het schip," zegt capitaine de vaisseau (kapitein ter zee) Jean-Baptiste Soubrier, commandant van de Normandie, terwijl hij een witte veiligheidshelm omhoog houdt. We staan op de brug van de Normandie, het nieuwste schip van de Frans-Italiaanse fregattenreeks die in het Frans Frégate européenne multi-mission heten. Afgekort FREMM dus.
Afgelopen donderdag meerde het fregat af in Amsterdam voor een weekend ontspanning voor de 140 mannen en vrouwen aan boord. Het fregat vertrok op 16 december voor een reis voorafgaand aan de indienststelling, de garantievaart. De reis bestond echter niet uit het eenzaam op zee testen van systemen, want de afgelopen maanden deed de Normandie mee aan meerdere oefeningen. Zo nam het deel aan een grote Amerikaanse oefening (COMPTUEX) met twintig marineschepen aan de Amerikaanse oostkust, naast een havenbezoek aan onder andere New York. Daarna, weer terug aan deze kant van de oceaan, nam het deel aan een onderzeebootbestrijdingsoefening, gecombineerd met de Nederlandse onderzeebootcommandantenopleiding SMCC.
Na havens in Schotland en Noorwegen, is het nu dus Amsterdam. Daarna zal het fregat aansluiten bij het Franse vliegkampschip de Charles de Gaulle, dat momenteel richting de Atlantische Oceaan vaart. Op 27 maart keer het schip weer terug naar Brest.
Capitaine de vaisseau Jean-Baptiste Soubrier is sinds ruim een jaar commandant van de Normandie. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Nieuw
De Normandie is het tweede Franse marineschip in een jaar tijd in Amsterdam. Eind februari 2019 lag FS La Motte-Picquet (F-70 destroyer) aan exact dezelfde kade in de hoofdstad. Het is puur toeval, maar er is een band tussen die twee schepen: de Normandie zal de La Motte-Picquet (uit 1988) vervangen.
De twee schepen ontmoetten elkaar enkele weken geleden op zee tijdens de onderzeebootbestrijdingsoefening, als ware het een wisseling van de wacht.
Net als de F-70's zijn de FREMM's specialisten op onderzeebootbestrijdingsgebied. Maar dan wel 30 jaar nieuwer en dat is natuurlijk aan alles te zien: van de commandocentrale tot de verblijven. En ook aan de grootte van de bemanning. "Wat de F-70's doen met 200 man, doen wij met 120 inclusief boordvliegploeg," zegt Soubrier. "Bemanningsreductie was een belangrijk punt in de totstandkoming van deze schepen en dus is er erg veel geautomatiseerd."
De bak met voorop het 76mm-kanon, daarachter de lanceerinrichting met Aster 30 en MdCN-kruisvluchtwapens. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Nog meer dan de F-70's zijn de FREMM's echter ook goed inzetbaar op andere terreinen. Commandant Soubrier laat een Zwitsers zakmes zien. "Mensen vergelijken ons soms met een zakmes als deze," zegt hij, "maar dat is niet terecht. Dit mesje is klein, het schaartje stelt niks voor. Hier heb je eigenlijk weinig aan. Wij zijn gespecialiseerd in onderzeebootbestrijding, maar we hebben ook de MdCN aan boord, waarmee we doelen op land kunnen aanvallen." Soubrier wijst naar de lanceerinrichting op de bak. "We hebben zestien MdCN-kruisvluchtwapens aan boord én we zijn de eerste FREMM met Aster 30 tegen luchtdoelen op langere afstand."
Dat betekent natuurlijk nog niet dat de FREMM's alleskunners zijn. Het aantal Aster 30-raketten is vrij beperkt en de Thales Herakles radar die op de brug staat is niet te vergelijken is met de SMART-L en APAR, maar desondanks is de FREMM goed uitgerust.
De piramide boven de brug is de Thales Herakles-radar. Achter de grote deur in de midscheeps bevindt zich ruimte voor een RHIB of ander soort klein vaartuig. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Hier is duidelijk te zien hoe lang de mast is, waar o.a. veel ESM-apparatuur is geplaatst om radarsignalen te ontvangen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Onderzeebootbestrijding
In de eerste plaats is het schip dan ook een specialist op gebied van onderzeebootbestrijding. Dat stond centraal in het ontwerp en dat is volgens Soubrier gelukt. Dat begint al met een stil schip. We lopen door het binnenste van het fregat en komen in de machinekamer. In het midden staat de gasturbine, onder een grote zilverkleurige rechthoekige kap. "Hiermee kunnen we 29 knopen varen. Maar als we heel stil willen zijn, varen we met elektromotoren. Vier dieselgeneratoren wekken electriciteit op en de elektromotoren staan op de as, zodat die rechtstreeks zonder tussenkomst van tandwielen worden aangedreven. Dat scheelt heel veel geruis," zegt Soubrier.
De brug is ruim. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Toch is het fregat goed te manoeuvreren. "Toen we hier gingen afmeren," vervolgt hij, "had ik geen sleepboot nodig om te draaien. Vanaf de brugvleugel kan ik de boegschroef bedienen." Dat is bijzonder, want onderzeebootbestrijdingsschepen hebben, juist om stil te blijven, normaliter geen boegschroef. Daar stroomt ook water doorheen op zee en dat veroorzaakt lawaai.
"Dat klopt, maar wij hebben een boegschroef die we intrekken op zee en naar beneden laten zakken als we 'm in de haven nodig hebben," legt Soubrier uit.
Even later zijn we onder het helidek. In deze grijze ruimte vallen twee dingen op: een geel gearceerde rail aan stuurboordzijde en helemaal achteruit een grote gele sonar, de CAPTAS-4. "Hier zie je de rail voor de gesleepte sonar. Die is passief en daarmee kunnen we luisteren naar onderzeeboten. De gele sonar kunnen we laten zakken tot op grote diepte en dan heel lage frequenties uitzenden om onderzeeboten op grote afstand te ontdekken."
De CAPTAS-4 sonar. Deze wordt ook op de Britse Type 23 fregatten gebruikt. Deze wordt achter het schip in het water gelaten en kan ook onder temperatuurlagen naar onderzeeboten zoeken. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Met de NH-90 helikopter die met onder andere een sonar is uitgerust, heeft de Normandie een goed pakket voor onderzeebootbestrijding. "De resultaten tijdens de recente oefening waren heel goed," zegt Soubrier. "En de FREMM is een goed platform. Die laagfrequente sonar vindt echt onderzeeboten op grote afstand, plus het geluid heeft ook een psychologisch effect op de onderzeebootbemanningen. De FREMM's hebben zich inmiddels wel bewezen. Franse onderzeebootcommandanten zijn beducht voor de FREMM's vanwege de capaciteiten die ze hebben om zeer effectief onderzeeboten op te sporen."
Een belangrijke asset voor onderzeebootbestrijding is nog altijd de helikopter. Hier de NH90 met opgevouwen staart in de hangar. Er is ruimte voor één helikopter, andere onderzeebootbestrijdingsfregatten hebben vaak ruimte voor twee heli's. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Verbeteringen
De rondleiding gaat verder. De gangen zijn opvallend breed en 'clean'. We komen in de commandocentrale. Kende de La Motte-Picquet nog een centrale met afzonderlijke kasten, waarvan het twijfelachtig was of ze wel goed met elkaar konden communiceren, de coce van de Normandie is modern. In een brede u-vorm om de achterste 'batterij' schermen heen (waar de commandant onder andere zit) is een groot aantal schermen te zien. Elke positie heeft twee schermen en is niet gebonden aan een functie.
"De Normandie kent een aantal belangrijke verbeteringen," legt Soubrier uit. "Ten eerste de nieuwe generatie IFF: IFF NG. Verbeteringen op gebied van cybersecurity, verbeteringen om met special forces te opereren. Dat zit 'm vooral in de grote RHIB's die we achter de deuren in de zij hebben. We krijgen overigens nieuwe."
"En," gaat Soubrier verder, "een reden waarom we in Amsterdam zijn, is dat we het eerste Franse schip zijn met Link 22. Dat is de nieuwe digitale datalink, de vervanger van Link 11 en Link 16. Dit stelt ons in staat om veel meer data beveiligd te kunnen delen met andere militaire eenheden."
"Vandaag hebben we deze link voor het eerst getest, met succes. Dat deden we met een van de Nederlandse marineschepen en met Den Helder," zegt Soubrier met enige trots. "Vandaag hadden we voor het eerst contact."
De gangen en deuren zijn breed. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Meer comfort
Er zijn niet alleen technische verbeteringen. Franse marinemannen en -vrouwen die aan boord komen zijn volgens Soubrier geschokt door de hoeveelheid comfort vergeleken met andere schepen. "We hebben maximaal vier bedden in een slaapverblijf, ze hebben een eigen douche en toilet. Ook internet ontbreekt niet," zegt de commandant.
De officieren en onderofficieren worden niet meer bediend, maar de bemanning eet wel (weer) in aparte eetverblijven. Alle verblijven zijn gesitueerd rond de kombuis om de logistiek te vergemakkelijken. "We zijn afgestapt van het gezamenlijk eten, omdat de onderofficieren toch zonder officieren stoom af willen blazen en de jonge officieren zitten ook niet te wachten op een commandant die meeluistert," zegt Soubrier.
De FREMM's zijn ook de eerste Franse schepen met een aparte fitnessruimte. De ruimte is niet groot, maar voldoende voor meerdere toestellen.
Zoals vermeld zijn er normaliter, inclusief boordvliegploeg, 120 mannen en vrouwen aan boord. Soubrier: "Het zijn er nu 140, in verband met de garantievaart zijn ook mensen van bijvoorbeeld bouwer Naval Group mee. Maar dat is dankzij automatisering minder dan eerdere schepen." Van die 120 is ook een kleiner deel dan anders technisch personeel. Soubrier: "10% is van de logistieke dienst, 40% technische dienst en 50% operationele dienst. In totaal hebben we twintig vrouwen aan boord."
Het hart van de techniek is natuurlijk de technische centrale. Een opvallend kleine ruimte voor een dergelijk schip. "We hebben hier maar drie posities voor bewaking en bediening van de systemen," zegt Soubrier. "Vanuit deze centrale kunnen we met een paar muisklikken machines starten en stoppen, ventilatie starten en stoppen, het brandstofpeil zien, etc."
Terwijl we in de TC staan komen mannen in brandwerende pakken terug. Een brandoefening is afgerond en de TC is ook bij de Franse schepen het centrum van de brandbestrijding.
Storm
Is dan alles een succes aan de FREMM? Soubrier is wat voorzichtiger als de opvallende boeg van het schip aan bod komt. "We noemen dat de tulpboeg. Die loopt breed uit. Het voordeel is dat je benedendeks veel ruimte hebt," zegt Soubrier. "Het schip is ontworpen voor de Atlantic. De grootte en de actieve roeren moeten er voor zorgen dat we tot in seastate 5 in staat zijn om met de helikopter en onze sonars te kunnen opereren."
Toen de Normandie op de Atlantische Oceaan was, kwam het daadwerkelijk in slecht weer terecht. "Seastate 5 tot 7, golven van 14 meter," zegt hij. Stampt het schip niet enorm door die tulpboeg? Soubrier: "Als het zo slecht weer is moet je wat voorzichtiger varen: niet te hard en in een goede hoek op de golven. Deze boeg zie je bij de volgende fregatten, FDI, niet meer terug."
Machinegeweren kunnen op afstand worden bediend. Dat gebeurt vanaf de brug met deze console. Dat is bewust niet in de commandocentrale geplaatst, omdat dergelijke wapens worden ingezet tegen doelen die zichtbaar zijn en dicht bij het schip komen, zoals bootjes. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
De commandant kan zijn stoel naar voren en achteren rijden over een rails, om zo beter zicht te hebben over de boeg (af- en ontmeren) of in de achterste stand meer zicht heeft op de beeldschermen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Eerste indruk
Na dik een uur sta ik weer op de kade. Een rondleiding binnenliggend is natuurlijk te beperkt om een heel goed beeld te krijgen van een schip, maar geeft wel een goede eerste indruk.
Er zitten ook veel kleine slimmigheidjes in het schip, die een indicatie kunnen zijn voor de mate waarin nagedacht is over zaken zoals gebruiksgemak. Bijvoorbeeld een wegklapbare waterkering om snel transport door de gangen mogelijk te maken.
Sommige punten zijn nieuw voor de Franse marine, die al langer gebruikelijk zijn bij de Nederlandse schepen. Denk aan de fitnessruimte die pas op de FREMM's geïntroduceerd worden, de vergaande integratie in de commandocentrale, de automatisering in de technische centrale en het beperkte aantal bedjes per slaapverblijf.
Toch zijn de FREMM's ook van binnen indrukwekkend. De schepen lijken bovendien goed doordacht op gebied van onderzeebootbestrijding, met de CAPTAS-4 als een uitstekende sonar, de NH-90 als goed anti-onderzeebootwapen. En ze beschikken over een goede set aan wapensystemen. Opvallend is ook het pakket voor elektronische oorlogvoering, dat behalve in alle vormen en maten de ruimte heeft gekregen in de lange mast, ook in de midscheeps mocht uitpakken.
Dinsdagochtend vertrekt de Normandie weer naar zee. Dan zal het aansluiten bij de Charles de Gaulle, en daar ook het Belgische fregat BNS Leopold I en het Nederlandse LCF Zr.Ms. Evertsen ontmoeten.
