De nieuwe Egyptische fregatten van het Duitse thyssenkrupp Marine Systems (tkMS) worden voorzien van radars van Thales Nederland. In oktober 2019 hadden tkMS en Thales in een gezamenlijk persbericht bekend gemaakt dat zij voor 114 miljoen euro een contract hadden getekend. Zij wilden niet zeggen voor welk land deze systemen bedoeld zouden zijn. Nu een exportvergunning is verstrekt voor verkoop van radars voor Egypte, is veel meer duidelijk geworden.
Animatie van MEKO A-200 fregat, met een Thales NS200 radar. Dit is een meer algemene video van tkMS (zie de beelden hieronder) en er is niet bij vermeld dat dit het ontwerp is voor Egypte. Zowel Zuid-Afrika als Algerije varen met MEKO A-200 (-varianten). (Beeld: thyssenkrupp Marine Systems)
In oktober 2019 schreef Marineschepen.nl naar aanleiding van dat persbericht een artikel over de verkoop van systemen van Thales ter waarde van 114 miljoen euro. De deal is één van de grootste exportdeals voor Thales sinds 2013.
Toen het persbericht in oktober 2019 uitkwam werkte tkMS aan twee projecten: vier korvetten van de Tamandaréklasse voor Brazilië en zes MEKO-fregatten voor Egypte. Omdat Thales Nederland bij het Braziliaanse project betrokken was, zo bleek uit onder andere beelden die online waren te zien, leek de deal waar in het persbericht over werd geschreven de Braziliaanse schepen te betreffen. Temeer omdat Thales bij de grote MEKO-fregattenfamilie de afgelopen jaren nauwelijks een rol speelde. Saab leverde bijvoorbeeld vaak de radars voor die schepen.
De Egyptische optie werd daarom als 'minder waarschijnlijk' getypeerd door Marineschepen.nl. Die inschatting blijkt niet de juiste te zijn.
Vergunning
Vorige week vrijdag schreef minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag een brief naar de Tweede Kamer waarin zij meededeelde dat zij een Nederlands bedrijf een exportvergunning had verleend "ter waarde van
€ 114.038.400,- voor uitvoer van militair materieel naar Egypte."
Kaag schreef in haar brief dat het gaat om "radar- en C3-systemen met inbegrip van software, gereedschap, test- en meetapparatuur en overige bijhorende diensten."
"De ontvanger en eindgebruiker van deze radar- en C3-systemen is de Egyptische marine. De systemen zullen worden geïnstalleerd aan boord van een Egyptisch fregat. Het desbetreffende schip kent meerdere toepassingen en zal o.a. worden ingezet bij patrouilles, search and rescue-operaties, onderzeebootdetectie en humanitaire operaties."
Egyptische MEKO's
Terwijl Nederland een decennium doet over de bestelling van twee fregatten, is Egypte ogenschijnlijk als een toerist op Luxor's souvenirmarkt aan het inkopen geslagen. De verzameling die Egypte momenteel aan het aanleggen is, betreft marineschepen en dan het liefst uit Europa. Dat doet het land overigens om niet van één aanbieder afhankelijk te zijn.
De afgelopen jaren bestelde Egypte Duitse Type 209/1400 onderzeeboten van tkMS (een was onlangs op de Noordzee), kocht het de Franse Mistralklasse helikoptercarriers die voor Rusland waren bedoeld, bestelde Egypte één Frans FREMM-fregat en vier Gowind-korvetten bij Naval Group. Ondertussen kreeg Egypte een Pohangklasse korvet uit Zuid-Korea, maar ja, gekregen. Ook kocht het vier kleine Ambassador MK III patrouilleboten uit de VS en werden de OH Perry fregatten gemoderniseerd.
Thales Nederland leverde radars, datalinks en/ of software voor de Gowind-korvetten, Ambassador MK III boten en updates van de OH Perry-fregatten en over de exportvergunningen voor deze schepen zijn in de afgelopen jaren brieven aan de Tweede Kamer gestuurd. De exportvergunning van 10 juli heeft hier niets mee te maken.
Egypte was echter niet uitgewinkeld. De verwachte nieuwe bestelling FREMM's en Gowind's bleef uit, maar in plaats daarvan bestelde Caïro voor 2,3 miljard euro in 2018/ 2019 zes MEKO-fregatten in Duitsland. Mogelijk gaat het om drie MEKO A-200 fregatten voor 500 miljoen euro per stuk, naast drie kleinere MEKO A-100 fregatten.
Daar blijft het echter niet bij, want vorige maand zouden Egypte en Italië tot een overeenkomst zijn gekomen om militair materieel te leveren. Het gaat dan in ieder geval om twee, mogelijk vier Italiaanse FREMM-fregatten (Bergamini's), naast twintig kleinere schepen, plus vliegtuigen.
Bij de Italiaanse deal zal het Franse Thales als concurrent van het Italiaanse Leonardo waarschijnlijk niet betrokken zijn.
De NS100 radar (NS110) van Zr.Ms. Rotterdam. Deze radar maakt mogelijk deel uit van de exportdeal aan Egypte. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Wat koop je voor 114 miljoen?
Dat zowel het persbericht van oktober over de deal tussen tkMS en Thales van 114 miljoen euro, als de exportvergunning voor de verkoop van 114 miljoen aan Egypte, dezelfde zijn kan dus eigenlijk niet anders zijn dan voor één en dezelfde opdracht: de MEKO-fregatten.
Wat er precies op de MEKO-fregatten komt te staan, is niet bekend gemaakt. Ook valt uit zowel het persbericht van oktober als uit de brief aan de Tweede Kamer niet op te maken om welke systemen het gaat. Wel is zeker dat de prijs hoger is dan gebruikelijk. Alleen de levering van systemen voor MKS 180 en het totale SEWACO-pakket dat Thales verzorgde voor de Indonesische SIGMA's was hoger. De andere exportdeals sinds 2012 zaten tussen de 9 en 60 miljoen euro.
Gelet op de prijs zou het kunnen gaan om NS200, NS100 of SMART-S Mk2 radars, vuurleidingssystemen en het Tacticos combat management system (CMS, software voor de commandocentrale).
De bouw van het eerste schip is momenteel aan de gang bij tkMS in Bremen. Zeker één schip wordt in Egypte gebouwd.
Minister Kaag keurt midden in reces voor 100 miljoen wapenleveranties aan Egypte goed, het land dat de oorlogen in Jemen en Libië gaande houdt. VVD en CDA blokkeren vandaag mijn verzoek hier eerst over te debatteren.
GroenLinks: 'wapens'
Terwijl zeker is dat het gaat om sensoren en software, beweert Tweede Kamerlid van GroenLinks Bram van Oijk in een veelgelikete tweet dat het om '100 miljoen aan wapenleveranties' gaat. Van Oijk lijkt slim gebruik te maken van de exportdeal van Thales, in combinatie met de aard van het medium Twitter.
Feit is dat Egypte een van de landen is die wapens levert aan de strijdende partijen in Libië en dat die leveranties in strijd is met het wapenembargo op Libië. Ook levert Egypte, zo schrijft minister van Buitenlandse Zaken Kaag in de brief aan de Kamer "politieke, maar geen militaire steun aan de coalitie die onder leiding van Saoedi-Arabië deelneemt aan het conflict in Jemen."
Volgens Kaag is de Egyptische marine niet betrokken bij de steun aan partijen in Libië en Jemen. Kaag: "Uit de praktijk blijkt dat inzet van de Egyptische marine in de regionale wateren met name dient ter de bevordering van de veilige scheepvaart en het beschermen van economische belangen binnen de Exclusieve Economische Zone van Egypte. De maritieme economische belangen van Egypte komen overeen met de Europese belangen."
Volgens het ministerie van Buitenlandse zaken zou er dus geen duidelijk risico bestaan dat de transactie zou bijdragen aan agressie of "het met kracht bijzetten van territoriale aanspraken."
Met de verkoop van marineschepen, zijn uiteraard ook wapens gemoeid. Deze zijn, als het om de Egyptische marine gaat, vooral afkomstig uit Frankrijk, Italië, Duitsland en de Verenigde Staten.
