Rusland kan de toegang tot NAVO-troepen in o.a. de Oostzee sterk hinderen, doordat het Westen de technologische voorsprong op Rusland verliest. Dat zei LGENMARNS Verkerk vandaag tijdens zijn openingstoespraak van de MAST-conferentie in Amsterdam. NAVO-eenheden, waaronder die van de Koninklijke Marine zijn steeds kwetsbaarder voor moderne Russische wapensystemen.
Voor het eerst noemt de commandant van de Nederlandse zeestrijdkrachten Rusland als een opponent. "We zijn terug in een wapenwedloop, maar we staan op serieuze achterstand."
De Russische 'ringen van staal en vuur' die NAVO-schepen de vrije doorvaart kunnen beletten in een conflict, te zien tijdens de keynote speech van Commandant Zeestrijdkrachten LGENMARNS Rob Verkerk vanochtend in de RAI. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
In de afgelopen vrijdag verschenen juni-editie van de Alle Hens, het maandblad van de marine, beschreef Verkerk zijn zorgen omtrent de Russische strategieën gekoppeld aan de Nederlandse kwetsbaarheid voor het eerst in het openbaar. Vanochtend tijdens de opening van de conferentie en tentoonstelling MAST in de RAI in Amsterdam, ging Verkerk door op deze zorgen. Het leverde een even opvallende toespraak op.
"Oceanen, zeeën en zeestraten verbinden werelddelen. Het zijn de belangrijkste wegen tussen landen, waarover ruim 90% van de wereldhandel wordt vervoerd. Het zijn de toevoerroutes naar Rotterdam, de grootste haven van Europa," begon Verkerk zijn column in de Alle Hens. Die toevoerroutes zijn cruciaal om handel te kunnen drijven maar ook voor het sturen van militaire versterkingen en bevoorradingen over zee tijdens een conflict.
Commandant Zeestrijdkrachten LGENMARNS Rob Verkerk constateert echter een dreigend gevaar: "de groeiende proliferatie van zogenoemde ‘anti-acces/area-denial’ (A2/AD)-wapensystemen bij potentiële tegenstanders. Met deze wapensystemen kan een tegenstander op afstand worden gehouden of toegang tot en gebruik van de vrije zee worden ontzegd."
Concrete voorbeelden noemt Verkerk niet, maar in februari van dit jaar deed de plaatsvervangend Secretaris-Generaal van de NAVO, generaal Alexander Vershbow, dat wel. Vershbow noemde bijvoorbeeld het Russische Bastion-systeem dat op het Kola-schiereiland, in Kaliningrad langs de Oostzee, langs de Zwarte Zee en langs dhet oostelijk deel van de Middellandse Zee is te vinden. Dit systeem bestaat volgens openbare bronnen uit een mobiele lanceerinrichtingen op trucks met de P-800 Oniks raket die schepen tot een afstand van 300 tot 600 kilometer afstand tot zinken kan brengen en een topsnelheid haalt van Mach 2,5. (Ter vergelijking, het meest gebruikte NAVO-antischeepswapen Harpoon blijft ruim onder Mach 1.)
Volgens Verkerk blijft het echter niet beperkt tot het maritieme domein; ook beschikt Rusland over geavanceerde wapensystemen tegen vliegtuigen, landdoelen en satellieten, plus kan het elektronische oorlogvoering en cyberaanvallen uitvoeren als onderdeel van het A2/AD systeem. "En laten we hun onderzeeboten niet vergeten," voegt Verkerk er aan toe.
"Het ontzeggen van de bewegingsvrijheid van NAVO-eenheden betekent ook dat de vooruitgeplaatste eenheden op de oostelijke en zuidoostelijke grenzen van het NAVO-verdragsgebied, moeilijker te bereiken zijn of zelfs helemaal niet te bereiken zijn."
Dit is bijzonder actueel omdat tijdens de NAVO-top op 8 en 9 juli in Warschau -waar ook o.a. Rutte en Hennis aanwezig zullen zijn-, besloten moet worden of NAVO-troepen in landen langs de grens met Rusland gelegerd gaan worden. Door de strategische ligging van het Russische stukje grondgebied Kaliningrad, kunnen die troepen én landen worden afgesneden door Rusland.
Een foto die is geplaatst door Jaimy Lee (@jaimyleeee) op
Een bemanningslid van Zr.Ms. Johan de Witt zegt op Instagram: "Elke dag Russen om ons heen, gezellig."
Kwetsbaar
A2/AD-systemen zijn op zich niet nieuw, maar door de investeringen in deze systemen sinds Poetin aan de macht is, gecombineerd met de (bijna) stilstand op dit vlak bij NAVO-landen, tekent zich een serieus probleem af.
Verkerk verwoordde de gevolgen in de Alle Hens als volgt: "Waar de kwaliteit van onze systemen voorheen de kwantitatieve achterstand compenseerde, verliest het westen in rap tempo de hoogwaardige technologische voorsprong die we van oudsher hadden. Dat geldt ook voor de Koninklijke Marine. Een deel van onze sensor- en wapensystemen bereikt het einde van haar operationele levensduur of is daar al overheen. Dat maakt ons kwetsbaar. Door vertraging van vervangingsprogramma’s neemt onze slagkracht steeds verder af en staan we aan grotere risico’s bloot."
Dieper op de kwetsbaarheid gaat Verkerk niet in, maar het is wel duidelijk dat de kwetsbaarheid van de Koninklijke Marine verder gaat dan de Goalkeeper, waarvan bekend is dat deze niet meer in staat is om bescherming te bieden tegen moderne raketten. Dit systeem dient als laatste reddingsmiddel op de zes fregatten en is het enige eigen reddingsmiddel van de twee LPD's en de Karel Doorman. Zo stamt de luchtverdediging van de M-fregatten uit de jaren '70 (raketten) en jaren '80/ '90 (radars). Deze fregatten zijn niet ontwikkeld om de strijd aan te gaan met supersonische wapens als de P-800 Oniks, die reeds 14 jaar geleden in gebruik werd genomen en niet eens tot de snelste en meest geavanceerde Russische antischeepswapens hoort.
De Nederlandse marine is binnen de NAVO overigens geen uitzondering. Ook in andere landen zijn de ontwikkelingen de laatste decennia niet bepaald sneller gegaan.
Dat is ook terug te zien in de antischeepswapens van de NAVO en in het bijzonder de marine. De meeste antischeepswapens, zoals Harpoon, stammen oorspronkelijk uit de jaren '70 en geen enkel antischeepswapen dat op dit moment in gebruik is bij NAVO-marines haalt supersonische snelheden, laat staan hypersonische.
Investeringen
Het is in dat licht geen verrassing dat Verkerk pleit voor investeringen: "Om een antwoord te hebben op de huidige en toekomstige dreiging, moet geïnvesteerd worden in de vernieuwing van de vloot, is continue innovatie nodig en moeten onze oudere platformen worden uitgerust met moderne, slagvaardige systemen, waarmee ze veilig en effectief de strijd aan kunnen gaan. Het is tijd dat Nederland uit zijn eigen bubbel kruipt en begrijpt dat we ons eigen verdienmodel in gevaar brengen als we blijven talmen met voldoende te investeren in onze veiligheid."
Investeren in veiligheid vraagt wel wat, zo zei Verkerk vanochtend: "Onderzoek en ontwikkeling, het bouwen en bemannen van complexe systemen, vraagt een grote financiële investering over een langere periode, met veel doorzettingsvermogen en discipline van de politiek. (...) Tegelijkertijd is het niet meer te accepteren om de oplossingen aan de andere kant van de Atlantische Oceaan te zoeken, en te denken dat geld, mensen en materieel makkelijk en onafgebroken deze kant op blijven komen."
Behalve investeringen, vraagt de huidige en zeker de toekomstige situatie volgens Verkerk ook om andere denkpatronen. "Een fregat dat hetzelfde blijft gedurende 30 jaar, kan niet meer. De radars, sonars, wapensystemen en zelfs de bootjes moeten updates kunnen krijgen gedurende hun levensduur. Dat is de enige manier om de wapenwedloop op een kosteneffectieve manier in te gaan."
"Dat betekent een andere manier van denken over schepsbouw. Dat betekent een open architectuur van systemen (...). Dat betekent meer autonome systemen, meer non-kinetische [bijv. licht, geluid. JK], maar ook moeten we kijken naar lasersystemen en railkanons in plaats van traditionele munitie, en het ontwikkelen van small scale capabilities, waarmee zwerm- en verzadigingsaanvallen kunnen worden uitgevoerd."
"We hebben deze systemen nodig om ons te beschermen tegen de mogelijkheden van Rusland om zeer precies doelen te kunnen aanvallen. We hebben deze systemen ook nodig om de Russische systemen aan te vallen wanneer nodig, en om ook zelf Rusland de vrijheid van beweging te kunnen ontzeggen. Of in ieder geval hun A2/AD strategie ongedaan te maken. (...) Tegelijkertijd, moeten we in staat zijn zulke tactieken het hoofd te kunnen bieden."
"Onder de brugvleugel!" wordt geschreeuwd om aan te duiden hoe laag de inkomende Russische vliegtuigen vliegen, terwijl de Donald Cook in internationale wateren voer.
Steun uit Amerika
Verkerk is niet de enige die zich zorgen maakt om de Russische activiteiten in en rond Europa. Ook de commandant van de Amerikaanse Zesde Vloot, vice-admiraal James Foggo stond er uitgebreid bij stil en bevestigde de beschreven situatie in de Oostzee, Middellandse Zee nabij Tartus (Syrië) en rond de Krim in de Zwarte Zee. "Ik geloof dat wat we zien is het begin van Russische hybride oorlogvoering in het maritieme domein."
Volgens Foggo is Europa vanuit de Russische optiek een schiereiland, omgeven door water: "Het geeft het belang aan van het maritieme domein."
Het maritieme domein wordt echter niet alleen beïnvloed door antischeepswapens, maar ook door Russische onderzeeboten waarvan volgens Foggo vorig jaar de activiteiten met 50% zijn toegenomen. De Amerikaan beschrijft de huidige ontwikkelingen dan ook als de Fourth Battle of the Atlantic, waarbij de derde werd uitgevochten tijdens de Koude Oorlog en de vierde nu gaande is.
Dat de huidige ontwikkelingen elementen bevat van een zeeslag bevat, bleek in april dit jaar toen één van Foggo's schepen, destroyer USS Donald Cook, 70 zeemijlen uit de kust van Kaliningrad in de Oostzee (dus in internationale wateren), twee Russische vliegtuigen om de oren kreeg. Eén Su-24 vloog volgens Foggo op slechts 10 meter afstand van de destroyer met een snelheid van 500 km/ uur. Toen Foggo de foto van het schip ontving en hij die aan zijn baas Supreme Allied Commander generaal Breedlove liet zien, antwoordde voormalig F-16 vlieger Breedlove, dat niemand zou geloven dat die foto echt was. Geen normaal denkend persoon zou zo dicht langs een vast object vliegen, laat staan over een bewegend schip, aldus de generaal.
Wat volgens Foggo, naar eigen zeggen liefhebber van de Nederlandse Walrusklasse, nu gedaan moet worden is het doorzetten van de nieuwbouw van onderzeeboten. Maar hij pleitte ook voor meer maritieme patrouillevliegtuigen, onderzeebootbestrijdingsfregatten bij de NAVO-marines, plus moderne mijnenbestrijdingsvaartuigen en cyberwarfare.
