De nieuwe fregatten voor omstreeks 2025 zijn beland in de eerste fase van het traject dat moet leiden tot de vervanging van de huidige twee M-fregatten. Er worden al langer studies gedaan naar de nieuwe schepen, maar inmiddels bevindt de vervanger M-fregatten zich, net als de nieuwe onderzeeboten, in de behoeftestellingsfase. Dat antwoordde Defensie vandaag op vragen van Marineschepen.nl.
Animaties van toekomstige Duitse fregatten, waarvan het MKS 180 (rechts) in het verleden ook op de voet werd gevolgd door Nederland. Maar dat schip werd uiteindelijk veel te groot. Links het F125 fregat, een zeldzame misser in Duitsland. (Foto: Duitse marine)
Al in november 2013 werd één van de ontwerpen van het toekomstige fregat getoond. Vorig jaar werd tijdens een symposium ook een tipje van de sluier gelicht, maar de vervanger M-fregatten bevond zich nog niet in de eerste fase van het Defensie Materieel Proces (DMP). Het bleef stil en ook vorig jaar zomer was er volgens het Ministerie van Defensie geen nieuws te melden over het vervangingsprogramma.
Vandaag antwoordde een woordvoerder van minister van Defensie Jeanine Hennis op vragen van Marineschepen.nl dat de vervanger M-fregatten inmiddels in de A-fase van het DMP is beland. "Er is dus voortgang," vervolgde de woordvoerder, "maar de behoeftestellingsfase is nog gaande. Na afronden hiervan wordt de Tweede Kamer over de resultaten hiervan geïnformeerd en daarna zal Defensie de media op de hoogte stellen."
Dat de vervanger M-fregatten in de A-fase is beland betekent niet dat vaststaat dat de nieuwe schepen er ook echt komen. Alles hangt af van de besluitvorming in de Tweede Kamer. Wel betekent het dat er nu meer gelden zijn voor onderzoek en personeel om aan het project te werken. In de A-fase ligt de nadruk dan op de behoeftestelling. Zo worden de eisen geformuleerd waar de nieuwe fregatten aan moeten voldoen. De fase wordt afgesloten met een A-brief. Dat is het eerste moment dat de Tweede Kamerleden zich over de nieuwbouwplannen kunnen buigen.
Computeranimatie van de vervanger van het M-fregat zoals dat in 2015 werd getoond. (Bron: Defensie Materieel Organisatie)
Weinig tijd, weinig haast
Wanneer minister Hennis de A-brief verwacht te sturen, is niet bekend. Veel tijd is er niet, want de nieuwe fregatten moeten vier (Nederlandse en Belgische) van de oorspronkelijk acht M-fregatten vervangen. De schepen stammen uit de jaren '90 zijn al een tijdje aan het verouderen en de vraag is of ze ook na 2025 nog kunnen varen. Zelfs dat jaartal is erg ambitieus, maar Defensie maakte in ieder geval sinds 2013 op het fregattendossier weinig haast.
Oorspronkelijk zouden de nieuwe fregatten in 2020 moeten kunnen varen, dat werd uitgesteld tot 2023 door Hennis en in 2015 nog eens met tenminste één jaar. Gelet op de doorlooptijden van projecten, zullen we rekening moeten houden met dat de nieuwe fregatten pas eind jaren '20 beschikbaar zijn.
Internationale samenwerking
Complicerende factor is overigens ook de wens om de nieuwbouw internationaal aan te pakken. Dat is haast noodzakelijk omdat de twee M-fregatten van België en de twee van Nederland één van de pijlers vormen van de Belgisch-Nederlandse marinesamenwerking. Zoals bekend worden deze fregatten in Nederland onderhouden en de mijnenjagers in België. Dat kan omdat beide landen dezelfde schepen hebben.
Net als in Nederland is er in België niets zeker over materieelprojecten in de toekomst. Vorig jaar leek het er verschillende keren op dat België afscheid wilde nemen van de fregatten. Desondanks zijn beide landen nu samen op zoek naar opvolging van de M-fregatten.
Samenwerking met Duitsland was ook één van de opties. Maar het toekomstige Duitse fregat MKS 180, dat ook Nederland erg interessant vond, groeide naar een schip met een waterverplaatsing van maar liefst max 10.000 ton, drie keer groter dan het huidige M-fregat. Dat werd veel te groot voor de vervanger van het M-fregat.
Flexibele onderzeebootbestrijdingsfregatten
Waar Nederland en België nu dan wel aan denken, moet blijken uit de A-brief waar de functionaliteiten in zullen staan. Toch is wel wat bekend over in welke richting gedacht wordt als het gaat om de nieuwe schepen.
Deels blijkt dat uit de woorden van de commandant van de Belgische marine, flottieljeadmiraal Georges Heeren, in het blad Naval Forces van mei dit jaar. Heeren zegt in dat artikel dat niet gezocht wordt naar een echt multifunctioneel schip omdat hij vreest dat het resultaat een fregat is dat veel kan, maar nergens echt goed in is. Bovendien zou een dergelijk schip te groot en te duur worden.
In plaats daarvan moet het een fregat zijn dat hoog in het geweldspectrum kan opereren, met de nadruk op onderzeebootbestrijding, maar dat ook dankzij modulaire systemen heel flexibel kan zijn.
De eerste twee eisen komen ook terug in het artikel 'Energie is een wapen: op weg naar het energie-efficiënte schip' in het Marineblad van september 2015. De auteurs schetsen de globale eisen van het toekomstige fregat: primair onderzeebootbestrijding (langdurig, wereldwijd en in het gehele geweldspectrum), secundair maritieme beveiligingstaken en verlenen van maritieme assistentie, robuuste verdediging tegen aanvallen vanuit de lucht, vanaf zee en vanaf land. Tot slot hebben de nieuwe fregatten volgens de auteurs een kleine basisbemanning van 100 functieplaatsen.
De robuuste verdediging is belangrijk voor toekomstige fregatten, omdat door het afnemend aantal schepen de verwachting is dat eenheden in steeds kleinere aantallen moeten opereren. Deze fregatten moeten dus beter voor hun eigen bescherming kunnen zorgen, omdat er mogelijk geen andere schepen voorhanden zijn.
