Vorige week baarde Commandant der Strijdkrachten generaal Onno Eichelsheim enig opzien met zijn uitspraak over de planning rond de keuze voor een werf die de nieuwe Nederlandse onderzeeboten gaat bouwen. De CDS zei dat Defensie binnen een jaar een werf zal kiezen. Dat leidde tot verwarring buiten, maar ook binnen Defensie. De opmerking blijkt echter de "persoonlijke intentie" te zijn van de generaal.
Commandant der Strijdkrachten generaal (luchtmacht) Onno Eichelsheim in Den Helder, in 2021. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Vorige week was Eichelsheim te gast in het Radio 1-programma 'Sven Op 1'. Presentator Sven Kockelman las een quote van voormalig secretaris-generaal van de NAVO Jaap de Hoop Scheffer voor. Scheffer sprak in Trouw schande over over de trage besluitvorming, waarna Kockelman aan de CDS vroeg wanneer er een werf zal worden gekozen.
CDS: "We gaan er van uit dat we in staat zijn dat binnen een jaar te doen. En dan kan je met de werf aan de gang om de boot te bouwen."
Kockelman: "Binnen een jaar?"
CDS: "Nou niet binnen een jaar een boot bouwen, dat gaat niet."
Kockelman: "Maar de beslissing welke werf m mag gaan bouwen, moet binnen een jaar genomen zijn."
CDS: "We plannen daar op om dat binnen een jaar te doen."
Persoonlijke intentie
De uitspraak van de CDS deed de wenkbrauwen fronsen bij velen binnen en buiten Defensie, zo begrijpt Marineschepen.nl na een tiental gesprekken over dit onderwerp tijdens de Underwater Defence Technology (UDT) beurs die de afgelopen dagen werd gehouden in Rotterdam. Insiders waren verrast en hadden niet gehoord van een nieuwe planning. Sommigen vermoedden dat de CDS zich had vergist.
Van een vergissing is echter geen sprake, zo legde de woordvoerder van de CDS uit na vragen van Marineschepen.nl. Volgens de woordvoerder "sprak [de CDS] zijn persoonlijke intentie uit om zo snel als mogelijk tot een besluit te komen. Of dat precies in een jaar zal plaatsvinden, dat zal de toekomst uitwijzen. Gunning van het contract zal, zoals eerder aan de Kamer gemeld, volgend jaar plaatsvinden (voorzien voor eind 2023)."
Goedkeuring
Hoewel uit de woorden van de CDS in het radioprogramma niets bleek dat het om een 'persoonlijke intentie' ging, is er wel steun voor de uitspraak van de CDS. De werven zijn miljoenen kwijt aan de aanbesteding en krijgen die waarschijnlijk niet gecompenseerd. Bovendien is de Onderzeedienst in de problemen geraakt door de trage vervanging.
Toch was er ook het realisme: binnen een jaar een keuze maken op basis van de offertes is onhaalbaar, zeiden meerdere betrokkenen. Onhaalbaar door alleen al het vele werk dat de werven moeten doen om een offerte te maken, waar ze pas aan kunnen beginnen als eind dit jaar de informatie over de criteria compleet is en het verzoek om de offerte wordt verzonden door Defensie. "Voor een offerte moet je als werf met een hele hoop onderleveranciers in gesprek om hun offertes op te vragen", zei een werknemer van een van de werven. Wat het extra lastig maakt is de inflatie, tekorten van materialen en hoge kosten van onder andere staal. Een onderzeebootofferte is normaliter al complex, maar nu helemaal. De prijzen zullen door die onzekerheid hoger worden, en tegelijkertijd zullen de werven intensiever hun eigen aanbod willen laten narekenen om te voorkomen dat ze toch een te laag bedrag noemen.
Het is afwachten of Defensie er in slaagt om het proces te versnellen. Sommigen hopen dat al eerder een werf kan worden gekozen, zonder dat offertes hoeven te worden gevraagd. Maar Defensie zal het afwijzen van werven heel goed moeten kunnen onderbouwen, anders kan een juridische procedure volgen met opnieuw vertraging. Uit de dialoogfase, die vorig jaar werd gestopt, kwam te weinig informatie om op basis daarvan werven te laten afvallen.
Volgend jaar oktober is het precies tien jaar geeden dat het plan om de Walrusklasse te vervangen voor het eerst in het openbaar werd vermeld. Voordat de CDS zijn uitspraak deed, was de verwachting dat rond die tijd of begin 2024 een werf zou zijn gekozen.
