De afgelopen tweehonderd jaar voeren "duizenden" marineschepen kortere of langere tijd voor de Nederlandse marine, dat zegt Ton van Eijsden. En Van Eijsden kan het weten, hij werkte zo'n zes jaar aan zijn boek 'Vlootoverzichten en scheepssilhouetten van de Koninklijke Marine' dat een overzicht biedt van Nederlandse marineschepen vanaf 1826. Dat boek is nu te koop via de webshop van Marineschepen.nl.
Vlootoverzicht en scheepssilhouetten, voor €24,99 te koop via Marineschepen.shop. (Beeld: Van Eijsden)
Zijn boek, dat hij in juli in eigen beheer publiceerde, somt in 230 pagina's bijna alle Nederlandse marineschepen op en toont van 900 scheepsklassen een silhouet. Niet alleen de silhouetten van de bekende kruisers, vliegkampschepen en fregatten zijn te zien, maar ook die van loodsbotters, drijvende dokken, hulptankers, kanonneerboten, pantserdekkorvetten en munitieprauwen. En omdat Van Eijsden verder geen geschiedenis bij de schepen vermeldt behalve zaken zoals kiellegging, in- en uitdienststelling en boegnummers, wordt niet alle ruimte ingenomen door schepen waar veel over bekend is. De Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF'en) krijgen dus net zoveel aandacht als het gevorderde hulp-marinetankschip Ambo uit 1928.
Komt de Ambo je niet bekend voor? Er staan meer iets minder bekende marineschepen in. Van laagwaterbetonningsvaartuig Krab (1984) tot duikvlot Y8583 (1951), ze staan er allemaal in. Nou ja, vanaf raderstoomschip Curaçao uit 1826 en zolang het maar geen groot zeilschip was.
Overigens bestaat boek van Van Eijsden niet alleen uit tabellen en silhouetten. Vanaf pagina 9 t/m 13 beschrijft Van Eijsden kort de historie van o.a. de marine, het Auxiliair Eskader en het Loodswezen. Ook licht de auteur iedere scheepsklasse kort toe.
Zes jaar werk
'Vlootoverzichten en scheepssilhouetten van de Koninklijke Marine' is niet de eerste uitgave die de Nederlandse vloot in kaart brengt. In de jaren '60 publiceerde het Bureau maritieme historie van de marinestaf het boek 'De Schepen van de Koninklijke Marine en die der gouvernementsmarine 1814-1962' en in 1991 schreef W. van Amstel het boek 'Schepen van de koninklijke marine vanaf 1945'.
Daarna nam het internet die taak van naslagwerk over, toch is er geen recent overzicht van alle schepen te vinden. Dat zag Ton van Eijsden tien jaar geleden al. Na een loopbaan bij de brandweer en politie ging Van Eijsden met pensioen en schreef diverse boeken over verschillende onderwerpen, maar was ondertussen ook geïnteresseerd in marineschepen. "Het viel mij op dat er ontzettend veel over marineschepen gepubliceerd is, maar een totaal-overzicht ontbrak," zegt Van Eijsden. "Ook het boek van Vermeulen was niet compleet. Kleine en hulpvaartuigen ontbraken namelijk. Plus zijn boek is uit 1966." Vermeulen wilde, zo blijkt uit zijn voorwoord destijds wel het boek regelmatig actualiseren, maar overleed voor publicatie.
Zo'n jaar of vijf, zes geleden was Van Eijsden op een forum getuige van discussies over boegnummers van schepen. "Toen bleek dat men heel veel niet wist," zegt Van Eijsden. "Niet over boegnummers, maar ook niet over specificaties van oude marineschepen. Ik besloot om het voor eens en voor altijd inzichtelijk te maken."
Ton van Eijsden met een van de vele schepen uit zijn boek. (Beeld: Van Eijsden)
Silhouetten marineschepen
En zo ging Van Eijsden aan de slag: "Ik wilde niet het boek van Vermeulen namaken. Ik besloot om geen korte geschiedenis van de schepen op te nemen en ook zeilschepen kwamen er niet in, want deze zijn al uitgebreid beschreven door Vermeulen. Wel wilde ik silhouetten in het boek en een tabel met boegnummers."
Voor zijn boek reisde de onderzoeker regelmatig af naar Den Haag voor bezoeken aan het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) en het Nationaal Archief. "Bij het NIMH kreeg ik veel medewerking, maar zij hadden zelf maar summiere informatie over historische marineschepen. Bij het Nationaal Archief kon ik veel meer vinden, maar dat was weer moeilijk te ontsluiten."
Het werd een hele puzzel voor Van Eijsden. "Dat maakt het ook leuk. Je wilt een zo compleet mogelijk beeld presenteren. Maar daarom duurde het ook lang voor ik het boek kon publiceren." De tabel met boegnummers had lang gaten en dubbelingen. Van Eijsden: "Veel schepen hebben in de loop der jaren verschillende functies en boegnummers gehad."
Een fragment uit een pagina van het boek, in dit geval de loodsvaartuigen die onder de marine vielen. Meer voorbeeldpagina's zijn te zien in de webshop. (Beeld: Van Eijsden)
Minstens zo lastig waren de silhouetten. "Zeker van kleine schepen. Toch is dat redelijk gelukt. Ik heb nog wel een tegenvaller gehad." Van Eijsden moet even lachen. "In het Nationaal Archief waren veel tekeningen van marineschepen te vinden op microfiches [soort dia, JK]. Het fiche moet je inladen en wordt op een beeldscherm van een fiche-lezer getoond. Daar maakte ik dan met m'n telefoon een foto van en thuis werkte ik dat uit tot silhouet. Toen ik daar twee jaar mee bezig was geweest, kwam ik erachter dat veel van die tekeningen ook gewoon via de site van het Nationaal Archief te downloaden waren."
De chaotische jaren direct na de Tweede Wereldoorlog maakten het voor Van Eijsden nog moeilijker. "De marine werkte in Nederlands-Indië samen met de Gouvernementsmarine en wisselde regelmatig schepen uit. De marine kreeg bijvoorbeeld ook landingsvaartuigen uit de VS en Groot-Brittannië. Dat werd allemaal niet goed gedocumenteerd. Ik moest dus steeds op zoek naar twee of drie bronnen voor ik het kon opschrijven."
Van de Gouvernementsmarine heeft Van Eijsden alleen de schepen opgenomen die door de marine werden gevorderd. Datzelfde geldt voor andere in beide wereldoorlogen gevorderde schepen, evenals gehuurde vaartuigen. Ook bevat 'Vlootoverzicht en scheepssilhouetten' de loods- en betonningsvaartuigen. Het Loodswezen was immers lange tijd onderdeel van de marine.
Te koop
'Vlootoverzicht en scheepssilhouetten' is sinds enkele maanden te koop. Van Eijsden heeft tot nu toe naar eigen zeggen alleen maar positieve reacties ontvangen. "Het is een naslagwerk en omdat ik geen gigantische oplage voor ogen had, heb ik het boek in eigen beheer en in een beperkte oplage uitgegeven."
'Vlootoverzicht en scheepssilhouetten' is niet te koop in de boekhandel, maar wel via Marineschepen.shop. De prijs is €24,99, excl. €4,- verzendkosten.
