De oefening Formidable Shield, die vorige maand bij Noorwegen en ten westen van Schotland werd gehouden, week op een opvallend punt af van voorgaande edities: het ballistische doel werd niet vernietigd. Sterker, het doel vloog geen ballistische baan. Dat blijkt uit informatie die de Koninklijke Marine en de Amerikaanse Zesde Vloot hebben verstrekt aan Marineschepen.nl.
Van boven naar beneden: Zr.Ms. Van Amstel, Zr.Ms. Tromp en USS Oscar Austin (Arleigh Burkeklasse) op 15 mei tijdens een van de eerste fases van de oefening. (Foto: Amerikaanse marine)
Sinds de eerste ballistic missile defence-oefening (BMD) in Europese wateren, At Sea Demonstration 2015, wordt een of meerdere raketten gelanceerd vanaf het eilandje Benbecula (Hebriden) richting de Atlantische Oceaan. Deze raket, in 2021 een Terrier-Oriole, schiet de ruimte in en beschrijft een ballistische baan buiten de dampkring (zoals een ballistische raket dus doet). Tijdens de afgelopen oefeningen werd die raket in de ruimte vernietigd door een botsing met de kill vehicle van een Standard Missile 3, afkomstig van een Amerikaanse destroyer.
Ook tijdens de oefening Formidable Shield van vorige maand, de vijfde in de reeks, was vooraf niets anders bekend dan dat opnieuw op een ballistisch doel zou worden gelanceerd. "Deze lang geplande oefening omvat lanceringen in meerdere domeinen tegen subsone, supersone en ballistische doelen", zei een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Defensie op de website van hetzelfde ministerie, kort voor de start van de oefening.
Volg-oefening
Diverse subsone en supersone doelen werden inderdaad neergehaald, maar toen Marineschepen.nl schreef dat ook het ballistische doel was uitgeschakeld, bleek dat niet te kloppen. De plannen zouden zijn veranderd.
"Het Amerikaanse schip heeft niet gelanceerd op het ballistic missile-doel", schreef een woordvoerder van de Amerikaanse Zesde Vloot na vragen van Marineschepen.nl. "Het BM-doel werd alleen gevolgd en niet aangevallen."
"Het volgen is echter noemenswaardig, omdat vliegtuigen van verschillende bondgenoten, waaronder Typhoons van de Britse luchtmacht en een Franse E-2C, hielpen bij het volgen van het doel. Een primeur in Europa. Ook volgde Zr.Ms. Tromp het doel."
"Dit scenario was ontworpen voor het volgen van doelen, niet om het doel uit te schakelen", ging de woordvoerder verder. "We hebben prioriteit gegeven aan de belangrijke wetenschappelijke en technologische doelstellingen van onze bondgenoten, waardoor Frankrijk, Italië, Nederland en het Verenigd Koninkrijk, zodat zij allemaal terminal tracking konden uitvoeren tegen het doelwit. Als het Amerikaanse schip het doel had moeten uitschakelen, hadden al die eenheden buiten de gevarenzone moeten blijven en zouden ze geen kans hebben gekregen om te doen wat ze wilden doen."
Helemaal zonder aanval kwam het doel er niet van af. "Verschillende landen hebben een 'synthetische' aanval gedaan om hun collectieve verdedigingscapaciteiten te testen en te verbeteren."
Op de vraag of de Tromp ook een gesimuleerde aanval had gedaan op het doel, antwoordde een woordvoerder van de Nederlandse marine dat Nederland niet betrokken was "bij de lanceeroefening van de Amerikanen, we hebben het op afstand geobserveeerd."
Daar aan werd toegevoegd dat het doel geen ballistische baan volgde. Dat is opvallend, omdat dat eigenlijk een ander profiel, met andere snelheden is.
In de toekomst moet dat wel weer gebeuren, zo blijkt uit de woorden van de Amerikaanse woordvoerder: "We plannen een lancering op een short range ballistic target in toekomstige Formidable Shield-oefeningen, en zullen geallieerde en Amerikaanse doelstellingen opnemen tijdens het planningsproces om ervoor te zorgen dat de gepresenteerde scenario's realistisch, relevant en waardevol zijn voor alle deelnemende landen."
Het klassieke traject van een ballistische raket valt op te delen in drie fasen; boost, midcourse en terminal. SM-3 is vooral geschikt voor de midcourse-fase, andere wapens vooral in de terminale fase. (Beeld: Missile Defense Agency)
Terminal tracking
Waar in het verleden dus het volgen van en lanceren op doelen in de ruimte centraal stond, ging het nu om terminal tracking. Dat houdt in dat het ging om het volgen van het doel in de laatste fase van de vlucht, vlak voor impact.
Voor die fase hoeven raketten de ruimte niet in om ze uit te schakelen, zoals de SM-3 dus doet. Ook radars met minder bereik dan de SMART-L MM/N kunnen dergelijke contacten detecteren in die fase. Nadeel is wel dat er nog minder tijd is na detectie voor lancering, en dat een lanceerplatform een kleiner gebied kan verdedigen. Verder komen neergeschoten delen van de raket (van de re-entry verhicle) naar het aardoppervlak, en blijven zij niet buiten de atmosfeer.
De terminale fase van een ballistische raket is vooral het domein van Aster en SM-6.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
