In dit derde deel over de nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuigen voor Nederland en België komt een van de meest besproken delen van de schepen aan bod: de sensoren, wapens en software voor de commandocentrale.
Detail van een artist impression van de mijnenbestrijdingsvaartuigen. In deze voorlopige configuratie zijn de Sea Eagle FRCO (1) en de Sea Eagle FCEO (2) te zien, plus het BAE Systems Bofors 40 Mk4 kanon (3), 12,7 mm Sea deFNder FN Herstal (4) en de 7,62mm machinegeweren (5). De Sea Eagles zijn van Chess Dynamics. De FRCO (Fire Control Radar Optical) is zoals de naam het al zegt een vuurleidingssysteem met radar en optische sensoren. De FCEO is ook een vuurleidingssysteem, maar dan alleen optisch. Met beide systemen kunnen voor de kanons en remote weapon systems het doel aanwijzen. (Beeld: Belgium Naval & Robotics)
Dit is deel 3 van een reeks van vier artikelen over de toekomstige mijnenbestrijdingsvaartuigen, de MCM-tools, de wapens en de sensoren.
De projectleiders fregatkapitein Claude Bultot (België) en -toen nog- kapitein ter zee (TD) Paul Willemse (Nederland), vertelden Marineschepen.nl eerder dit jaar in Brussel uitgebreid over het project dat beide landen twaalf nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuigen moet opleveren.
Artist impression. De radar op de hoogste mast is de BAE Systems AWS-10 2D. (Beeld: Belgium Naval & Robotics)
Wie levert de kanons en radars?
Toen in het voorjaar van 2019 bekend werd dat Belgium Naval & Robotics de opdracht kreeg, verscheen daarmee ook de eerste illustratie van de schepen, met diverse wapen- en sensorsystemen. Duidelijk herkenbaar waren bijvoorbeeld de sensoren van het Britse Chess Dynamics.
Het vreemde was echter dat zowel het Belgisch-Nederlandse projectteam als Naval Group niets wilden zeggen over welke sensoren en wapens op de schepen zouden komen. "Belgium Naval & Robotics heeft nog de tijd om alternatieven te bieden," was destijds het antwoord van de Nederlandse Defensie. Diverse organisaties namen daarna zelfs contact op met Marineschepen.nl met de vraag of er meer bekend was over de radars en wapens die op de afbeeldingen stonden.
Toen Marineschepen.nl Chess Dynamics in september 2019 tijdens de defensiebeurs DSEI in Londen vroeg naar hun deal met Belgium Naval Robotics werd bevestigd dat hun systemen in de afbeelding waren verwerkt, maar zij wisten niets van een samenwerking of contract.
De inschatting van Chess Dynamics was dat de getoonde systemen slechts als voorbeeld dienden. Concurrenten die zich eerder hadden verbonden aan de verliezende partijen zouden nu hun waar aan Naval Group aanbieden.
En dat de keuze voor systemen lang nog niet was gemaakt bevestigde een van de bedrijven die graag met een systeem op de nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuigen wil. Dat bedrijf meldde Marineschepen.nl dat Naval Group afgelopen december om een offerte heeft gevraagd aan diverse radarbouwers.
De werf kiest, maar bepaalt niet alles
Bovenstaande geeft een beeld weer van wat er achter de schermen gebeurde en waarom eigenlijk nog altijd niet bekend is waar de schepen mee uitgerust zullen worden.
Zoals in het eerste artikel van deze serie al vermeld, staat centraal in de samenwerking met de bouwers dat België en Nederland eerst functioneel omschrijven wat een systeem moet kunnen. Dit heeft dus ook betrekking op sensor- en wapensystemen; het BE/NL-projectteam heeft beschreven waar de systemen aan moeten voldoen in het bestek, de werf moest toen iets voorstellen via hun initiële offerte en daarna, na onderhandelingen, via hun Best and Final Offer (BAFO).
Claude Bultot: "In het contract staat voor alle essentiële en kritische systemen eigenlijk alles al vast. De small calibre gun, de radars, enzovoorts. In het contract zijn dus een aantal systemen precies gedefinieerd. In de analysefase heeft Belgium Naval & Robotics opnieuw contact opgenomen met een aantal leveranciers om te kijken of het systeem dat zij kunnen aanbieden misschien zelfs nog beter is. Het kan zijn dat er een voorstel tot wijziging wordt ingediend, maar het is niet de betrachting van Naval Group of ECA om zomaar zaken te gaan veranderen."
"We zijn op de hoogte dat er nog onderhandelingen lopen met potentiële leveranciers van belangrijke systemen," gaat Bultot verder. "Maar opnieuw, wij komen niet tussen in de relaties tussen de hoofdaannemer en de onderaannemers. Het zou deontologisch [ethisch, JK] onverantwoord zijn vanwege de gelijkheid van de inschrijvers. Bovendien willen wij geen systemen opdringen omdat dan de verantwoordelijkheid deels bij ons komt te liggen. In geval van problemen, zou de contractant dan naar ons kunnen wijzen. Dat wil je helemaal niet. Tot slot, is er slechts één contractuele gesprekspartner en dat is de hoofdaannemer, Belgium Naval & Robotics."
De Sea deFNder van het Belgische FN Herstal is een van de opties voor de nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuigen. Dit remote weapon system werd in 2014 geïntroduceerd. De Sea deFNder kan worden voorzien van alle machinegeweren van FN Herstal, inclusief de nieuwe FN M3 (op afbeelding te zien) met een vuursnelheid van 1100 schoten per minuut. (Beeld: FN Herstal)
Voorstellen zijn niet zomaar te veranderen
En zomaar veranderen is er voor Naval Group ook niet bij. Paul Willemse: "Ze mogen niet zonder reden systemen wijzigen naar iets anders. Stel dat ze een ander systeem willen voorstellen, misschien omdat het voor hun commercieel interessanter is of dat het systeem gemakkelijker geïntegreerd kan worden, dan kan het niet zonder een grondige evaluatie en onze uitdrukkelijke toestemming."
Claude Bultot: "De small calibre gun is nu bijvoorbeeld 40 mm. Daar heeft Belgium Naval & Robotics extra punten voor gekregen bij de evaluatie van hun BAFO. Het is uitgesloten dat ze nu een 30 mm zouden aanbieden, omdat dan de gelijkheid van de inschrijvers geschaad zou worden. Want de gelijkheid van de inschrijvers geldt zowel precontractueel als postcontractueel. De initiële voorwaarden van het contract moeten dus altijd gewaarborgd blijven."
"En als we veranderen naar een ander systeem," licht Willemse toe, "het blijft de verantwoordelijkheid van de werf dat het uiteindelijk allemaal goed blijft werken. En dat het wapen minstens aan de eisen voldoet, incluis de meerwaarde geboden boven de oorspronkelijke eis. Stel bijvoorbeeld dat onze eis was dat het kanon 3 zeemijl moet kunnen vuren, en Naval Group offreert een kanon met 3,5 zeemijl, dan is dit ook de contractuele ondergrens van het nieuwe systeem."
"En wat ook een belangrijke rol speelt, zijn de zogenaamde essentiële veiligheidsbelangen," vult Bultot aan. "Dat telde mee bij de evaluatie van de offerte.. Als de verandering van een Belgische leverancier hier een negatieve invloed op zou hebben, zal dit niet zomaar aanvaardbaar worden."
Overigens zal het niet lang meer duren alvorens de systemen definitief gekozen moeten worden, denkt Willemse. "De ingenieurs moeten de systemen in interfaces kennen om het ontwerp van de constructieplannen aan te vatten. Die fase begint binnenkort."
Willemse verwacht ook niet dat er nog heel veel zal wijzigen. "Ten eerste moeten wij dat toestaan. Daarnaast moet het consortium dan aan re-engineering gaan doen, daarom zal hij het aantal modificaties willen beperken. Maar welke systemen voorgesteld zullen worden, zijn ons niet bekend."
Keuzes
Wat dus zo goed als zeker is, is dat de schepen worden voorzien van een 40 mm kanon, een remotely operated weapon system met een kaliber van 12,7 mm, meerdere 7,62 MAG machinegeweren, en non-lethal weapons zoals een waterkanon en long range accoustic device (LRAD).
De schepen worden dus veel zwaarder bewapend dan de huidige mijnenjagers, die nu M2 machinegeweren hebben (.50, ofwel 12,7 mm).
Voor Belgium Naval & Robotics betekenen de eisen dat zij kunnen kiezen uit meerdere systemen. Als het gaat om het kanon voorop, de small calibre gun, is de Bofors 40 Mk4 gun van BAE Systems afgebeeld. Maar in 2018 kwam Leonardo ook met een nieuw 40 mm kanon, de OTO Marlin 40.
Als het gaat om de zee- en luchtbeeldradar, is er veel meer keuze. Thales heeft natuurlijk eerder in de competitie meegedaan met een van de verliezende partijen en bood toen de NS50 radar aan. Terma is in de competitie actief met de Scanter. Maar er zijn natuurlijk veel meer aanbieders zoals Hensholdt en Saab die actief zijn in de markt van kleinere radars.
Het aanbod van remotely operated weapon systems, navigatieradars en elektro-optische sensoren is natuurlijk veel groter.
Het Combat Management System genaamd Polaris van Naval Group is speciaal ontwikkeld voor patrouilleschepen, helikoptercarriers en andere schepen voor operaties laag in het geweldspectrum. Hier de integratie van UAV's in Polaris en de tests aan boord van het Franse patrouilleschip L'Androit (Gowindklasse). (Beeld: Naval Group)
Vooralsnog geen Nederlandse software
Niet alles aan de schepen wordt door Belgium Naval & Robotics aangeleverd. Er is ook in dit project, zij het beperkt, sprake van zogenaamd Government Furnished Equipment (GFE), door de Belgische en Nederlandse staat aangeschafte producten dus. Dat zijn dan zaken die heel gevoelig zijn, zoals de satellietcommunicatie van de Nederlandse schepen, de crypto voor versleutelde communicatie en de beveiligde netwerken. Die laatste twee worden momenteel ook niet tussen België en Nederland gedeeld.
Een heel ander verhaal is het Combat Management System (CMS), ofwel de software in de commandocentrale die ervoor zorgt dat bijvoorbeeld informatie van de radars wordt gepresenteerd en de wapens kunnen worden bediend. Op alle Nederlandse schepen, behalve de huidige mijnenjagers, is dat sinds de jaren '70 software die door (nu) JIVC, het softwarehuis van Defensie is gemaakt, met de (huidige naam) Guardion.
Lang werd gedacht dat Guardion ook op de Nederlandse schepen zou komen, maar dat gebeurt niet onmiddellijk. "Het CMS aan boord van dit type schip is anders opgebouwd dan hoe we dat bij andere schepen doen," legt Paul Willemse uit. "Je hebt een mine warfare gedeelte en dat wordt altijd door de fabrikant geleverd, want dat is de interface met de onbemande middelen. Daar hebben wij in Nederland ook geen ervaring mee dus dat ligt sowieso bij de fabrikant. Guardion zou gebruikt kunnen worden voor het gedeelte waarmee onder andere de sensor- en wapensystemen aan elkaar geknoopt worden."
"Daar hadden we de optie Guardion of Polaris, de software van Naval Group. België had eerder al gekozen voor Polaris omdat ze de verantwoordelijkheid, optimale werking en risico's die met een globale integratie gepaard gaan, volledig aan de contractant willen overlaten. En dus niet dat de contractant de schuld bij ons legt als de integratie niet volgens planning of fout loopt. In Nederland hadden we nog even afgewacht, maar wij hebben nu ook gekozen voor Polaris."
Hier waren meerdere redenen voor, zo legt Willemse uit. Deels had dat te maken met de capaciteit bij JIVC, want Guardion geschikt maken voor deze schepen, zou veel werk op héél korte termijn betekenen. Ook zou het onduidelijkheden opleveren als het gaat om de verantwoordelijkheid. "We krijgen nu dezelfde configuratie als België. Dat is ook makkelijk straks in de bedrijfsvoering," zegt Willemse. "Dus we beginnen met Polaris. De mogelijkheid om later over te stappen, zowel op de Belgische als de Nederlandse schepen, blijft wel een harde eis." Vanwege dat laatste zal JIVC nauw betrokken worden bij de ontwikkeling en integratie van Polaris voor de mijnenbestrijdingsschepen."
