Eind januari vertrekt Zr.Ms. De Ruyter naar de Golfregio in het kader van de Europese maritieme missie, geleid door Frankrijk. Eind november werd de zogenaamde Artikel-100 brief over de missie aan de Tweede Kamer gestuurd en vorige week werden de Kamervragen beantwoord. Wat weten we tot nu toe over deze missie?
Zr.Ms. De Ruyter voor anker nabij Belfast, Noord-Ierland. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Dankzij de brief en de Kamervragen begint er langzaam een beeld te ontstaan van de missie die Zr.Ms. De Ruyter te wachten staat. De missie die overigens European-Led mission Awareness Strait of Hormuz (EMASOH) heet. Morgen is er in de Tweede Kamer een debat over de inzet van het schip.
Zr.Ms. De Ruyter was oorspronkelijk in de eerste helft van 2020 bestemd voor de snelle reactiemacht van de NAVO (NRF) en zou deelnemen aan het permanente NAVO-eskader SNMG-1. Die eerste taak wordt nu overgenomen door Zr.Ms. Evertsen, eveneens een Luchtverdedigings- en Commandofregat (LCF). Er zal geen ander Nederlands schip naar SNMG-1 gaan, zo blijkt uit de beantwoording van Kamervragen. Er zijn namelijk maar drie van de zes fregatten gereed voor inzet en die hebben andere verplichtingen.
Eind januari zal het schip vertrekken en eind juni is Zr.Ms. De Ruyter weer terug in Den Helder. Dat moet ook want het LCF gaat daarna in gepland onderhoud. Daar zijn al afspraken over gemaakt met de industrie en dus is ook een verlenging van de missie voor de De Ruyter niet mogelijk.
Globale schets van het operatiegebied, gebaseerd op deze zin uit de Artikel-100 brief: "De missie kent een relatief klein operatiegebied bestaande uit het westelijke deel van de Golf van Oman (internationale wateren), de Straat van Hormuz zelf (internationale zeestraat) en het oostelijke deel van de PerzischeGolf (internationale wateren)." Het hoofdkwartier, tevens logistiek steunpunt, omcirkeld. (Kaart: Google, tekst en illustraties: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Deelname
In totaal doen twee fregatten mee aan de Europese missie. Naast het Nederlandse schip doet er ook een Frans fregat mee. Zr.Ms. De Ruyter beschikt verder over een NH-90 helikopter en de Fransen sturen een maritiem patrouillevliegtuig. Verder zullen er maximaal vier Nederlandse (onder)officieren in de staf komen.
De missie zelf duurt tenminste een jaar, tenzij de deelnemende landen besluiten dat de spanningen zijn afgenomen en de missie beëindigd kan worden. Voor Nederland staat deelname vooralsnog gepland t/m juni, dan wordt Zr.Ms. De Ruyter afgelost door een Deens schip. Mocht Nederland het belangrijk vinden om de bijdrage te verlengen, zal gekeken moeten worden naar de inzetbare eenheden en wat het betekent als die schepen hun eigenlijke programma niet kunnen doen.
Nederlandse informatiepositie
Met deelname wil het Kabinet nieuwe acties tegen koopvaardijschepen voorkomen, ook hoopt men te voorkomen dat de spanningen verder oplopen. Een interessante aanvulling in de brief is de volgende: "Ook zal de aanwezigheid een versterking van de Nederlandse informatiepositie opleveren die gezien de spanningen in de regio zeer waardevol is." Over inlichtingen en geheime (delen) van de missie worden uiteraard geen uitspraken gedaan.
De missie is dus heel anders dan de Amerikaanse operatie. EMASOH gaat vooral om waarnemen en niet om het escorteren van koopvaardijschepen, ondanks dat er wekelijks tien Nederlandse schepen door de Straat varen. "Escorteren valt, gezien het de-escalerende karakter van de missie, buiten het mandaat van EMASOH. Van escorte gaat een sterk politiek signaal uit," schrijft Defensie in het antwoord op Kamervragen.
De marineschepen van EMASOH mogen bovendien niet tussenbeide komen als een land een koopvaardijschip entert, omdat voor het fregat op die korte termijn niet te bepalen is of de actie rechtsgeldig is. Behalve zichzelf verdedigen, mogen de marineschepen wel optreden als een koopvaardijschip wordt aangevallen door bijvoorbeeld terroristen, piraten of rebellen, als hulp wordt ingeroepen. Ook mogen de marineschepen koopvaardijschepen beschermen tegen geweld door de strijdkrachten van een land, als het schip in de buurt is.
Mocht zo'n geval zich voordoen dan wordt alle informatie die is vergaard binnen de missie voorgelegd aan het hoofdkwartier van EMASOH en in een nationale lijn bij de MIVD.
Escorteren is niet helemaal uitgesloten. Als Nederland het echt wil, kan dat alleen onder de nationale vlag buiten de missie om.
Wat de schepen wel doen is met de sensoren van het fregat en de boordhelikopter o.a. scheepvaartverkeer monitoren, identificeren en registreren. Zoals uit een eerder interview bleek, is de situatie in die wateren erg chaotisch en onoverzichtelijk.
John Weyne was in 2002 commandant van Hr.Ms. Philips van Almonde en Hans Lodder commandant van Zr.Ms. Van Amstel. Beiden opereerden in de Golfregio. Weyne: "Tot onze verbazing was het een heel drukke smokkelroute. Dagelijks waren er vijftig tot zestig speedbootjes die heen en weer voeren. Van de Verenigde Arabische Emiraten naar Iran werden koelkasten en andere luxe goederen gesmokkeld. Van Iran naar de VAE sigaretten en andere meuk."
Weyne vervolgt: "[Ze] komen in formatie met drie tot zes speedbootjes. Ze varen zo hard en zo snel mogelijk, de kortste route, 'maakt niet uit dat u er bent' en maken die oversteek."
Lodder: "Wat ze deden om aan de radar van de kustwacht te ontsnappen, was dat ze zich steeds verstopten achter grote tankers. Zo gingen ze van het ene schip naar het andere schip om zich te verbergen."
Uit het antwoord op de Kamervragen kan de conclusie getrokken worden dat de opdracht die de De Ruyter heeft gekregen niet volledig is beschreven. Gelet op de middelen aan boord, zoals de SMART-L radar die tot op 400 km afstand het luchtruim in de gaten kan houden, kan het zijn dat het schip meer taken heeft gekregen. Natuurlijk kan het ook radioverkeer en radarsignalen ontvangen en analyseren. Hier is echter, vanzelfsprekend, verder niets over bekend gemaakt.
Waarnemen. Twee uitkijken op de brug van Zr.Ms. De Ruyter volgen een vliegtuig, de vliegrichting wordt aangewezen door de linker uitkijk. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Russisch inlichtingenschip
Amerikaanse en Britse schepen opereren onder nationale vlag in de Perzische Golf en Golf van Oman. Oman patrouilleert met eigen eenheden in de Golf van Oman, Straat van Hormuz en Perzische Golf. India heeft een marineschip ten oosten van de Straat van Hormuz.
Interessant is dat het Kremlin ook een schip heeft gestuurd: "Sinds mei is er ook met regelmaat een Russisch inlichtingen schip actief in de Golf van Oman."
Vredesmissie
Halverwege 2019 was het, met meerdere aanvallen op koopvaardijschepen, erg spannend in de Golfregio. Inmiddels is het er een stuk rustiger op zee. "Er bestaat echter de mogelijkheid dat statelijke actoren in de regio irregulier optreden, waardoor deze moeilijk te onderscheiden zijn van niet-statelijke actoren. In voorkomend geval kan het fregat zichzelf verdedigen," schrijft Defensie in antwoord op Kamervragen. Met andere woorden: er blijft een kans dat de bijvoorbeeld Iraanse Revolutionaire Garde Marine een explosief plaatst op een schip of een ander soort aanval uitvoert die normaalgesproken meer past bij rebellen of terroristen.
Defensie verwacht niet dat Iran, de VS of andere landen uit zijn op een open conventioneel conflict.
Gelukkig zijn er al een tijdje geen aanvallen op schepen meer geweest in de Golfregio. Daardoor en door het beperkte mandaat doet de missie van de fregatten denken aan eerdere missies van Nederlandse schepen in die regio. Die werden, volgens de pers destijds, door de bemanningen vaak als saai ervaren. Ook nu is dat een risico, en niet te onderschatten gelet op de personele tekorten. Naar aanleiding van een presentatie over de missie door Defensie in de Tweede Kamer, concludeerde Trouw vrijdag al dat Zr.Ms. De Ruyter vooral veel niet gaat doen.
Voor vertrek van L-fregat Hr.Ms. Jacob van Heemskerck in november 1990 werd niemand minder dan, de latere cartoonist, Henk Boomstra over zijn aanstaande reis naar de Golf geïnterviewd. Boomstra liet in het Nederlands Dagblad optekenen: "Verveling is op den duur de grootste vijand".
Zr.Ms. De Ruyter heeft nog ruim een maand om zich voor te bereiden op het voorkomen van escalatie en verveling.
