De Belgische investeringsplannen stonden in de Belgische media de afgelopen weken regelmatig in de spotlights. De focus lag dan vooral op de investeringen in personeel, in kazernes en luchtmachtmaterieel. Toch werd ook over andere opvallende investeringen gesproken: België wil "slimme mijnen" aanschaffen.
Een van de bekendste moderne mijnen is de Manta. Deze zeemijn is hier te zien op de Franse defensiebeurs Euronaval in 2018. De Manta, van Rheinmetall/ RWM Italia, is een invloedsmijn voor ondiepe wateren. De Manta is heel moeilijk te detecteren door z'n vorm en materiaalsoort. Daarnaast kan de mijn op basis van geruisanalyse en magnetische sensoren zijn doel uitkiezen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Tot 2030 wil de Belgische regering 14 miljard euro investeren in Defensie. De nieuwe plannen staan vermeld in het STAR-plan (dat staat voor Security, Technology, Ambition en Resilience). Dat plan is nog niet openbaar, maar Belgische media citeerden al wel uit het plan. De marinecomponent moest het in de media-aandacht doen met een een of meer korte zinnen na foto's en toelichting over de andere investeringsplannen. Maar die korte passages waren opvallend: België wil zelf mijnen gaan leggen.
"Ook de marine wordt versterkt en zou de capaciteit krijgen om zelf mijnen in zee te leggen. Het zou dan gaan om 'slimme' mijnen die als een soort 'onderwater-drone' doelwitten opzoeken," schreef de VRT vorige week donderdag op basis van informatie van een insider.
Nu is België een land vol verrassingen, maar dit plan klonk -om het in stijl te zeggen- wel erg straf.
Hoewel niet verboden, zijn capaciteiten om mijnen te leggen binnen de NAVO een zeldzaamheid. De Verenigde Staten hebben deze wel en beschikken ook over mijnen. Groot-Brittannië heeft in 2002 verklaard geen zeemijnen te hebben, maar wel de legcapaciteit aan te houden en BAE Systems maakt mijnen. In de Oostzee is mijnenlegcapaciteit gangbaarder. De Duitse K130 korvetten kunnen mijnen leggen en oefent hier ook in, als onderdeel van de verdediging tegen een invasie. Onder Duitse leiding worden in Italië mijnen geproduceerd. Zweden en Finland (geen NAVO-landen) kunnen ook mijnenleggen.
Nederland legde in 1940 de laatste zeemijnen, zo laat oud-Mijnendienstcommandant Bob Roetering aan Marineschepen.nl weten. "We waren een mijnenlegnatie", zegt hij, maar dat stopte met de Tweede Wereldoorlog en de laatste mijnenlegger werd in 1938 gebouwd.
De Belgische marine die in de periode 1830 - 1940 meerdere keren afgeschaft en opgericht werd, heeft geen mijnenlegger gehad.
Het zou op z'n minst opmerkelijk zijn als België, dat niet gelegen is tegenover bijvoorbeeld de thuishaven van een Russische amfibische vloot, nu zou gaan investeren in middelen om mijnen te kunnen leggen.
Mijnen? Sensoren.
Volgens een voormalige Belgische marine-officier en oud-medewerker van de materieelsorganisatie, gaat België inderdaad geen slimme mijnen aanschaffen of mijnenlegcapaciteit verwerven. "Het gaat om een mobiele meetrange", legt hij uit. "Er zijn vaste ranges in bijvoorbeeld Frankrijk, Duitsland en Italië. Je kan dan met je mijnenjager door een range varen en dan kun je de akoestische signatuur of magnetische signatuur meten."
Die signaturen zijn belangrijk, want slimme mijnen registreren die en kunnen schepen herkennen aan bijvoorbeeld magnetisme, druk en vooral hun geluid (het uitgestraalde geruis). Aan de hand van die metingen, weet men aan boord van de mijnenjager of de signaturen binnen de grenzen zitten.
"Behalve vaste meetranges, zijn er ook mobiele. Die bestaan uit drie of vier mijnachtige sensoren die je op de zeebodem laat zakken en waarna je over deze sensoren heen vaart. Het is nuttig om die te gebruiken voor je in een onbekend gebied aan de slag gaat."
"Dit hadden we overigens al en dat wordt vernieuwd", zegt hij. "Het gaat niet om een grote investering. Er is ook een groot verschil tussen de grote aankondigingen van minister Dedonder en de realiteit. Het belangrijkste van de investeringen zijn eigenlijk de investeringen in personeel."
Vanuit de Belgische Defensie is nog geen bevestiging gekomen of het inderdaad om sensoren gaat en niet om mijnen.
De boeg van het ASWF-fregat voor Nederland en België. Achter het kanon zijn in een lichter vierkant twee MK 41 verticale lanceerinrichtingen te zien, van ieder acht lanceercellen. (Beeld: Defensie)
Nieuwe fregatten: extra lanceercellen?
Misschien valt de Standard Missile 3, een wapen tegen ballistische raketten in de ruimte, op het eerste gezicht in dezelfde ongeloofwaardigheidscategorie als de slimme mijnen. Maar dat lijkt niet zo te zijn. Allereerst werd de SM-3 jaren terug al genoemd in officiële documenten. Door het snijden in de lanceercellen van de ASW-fregatten voor België, verdwenen deze plannen naar de achtergrond, maar die zijn misschien nooit ver weg geweest.
Meerdere bronnen bevestigen dat België meer geld vrijmaakt voor de ASW-fregatten die Nederland en België willen laten bouwen. De vraag is waar dat geld naar toe gaat.
"Toen in 2018 en 2019 de plannen voor de nieuwe fregatten bekend werden, moest daar het financiële plan aan gekoppeld worden", legt de voormalig marine-officier uit. "Maar België had het budget jaren ervoor, in 2015, al bepaald en vastgelegd. Nederland en België zijn toen samen gaan kijken naar de ontwerpen en onderzochten wat er uit kon of wat er in optie gezet kon worden, om toch de schepen te kunnen bouwen."
België besloot te snijden in het aantal gesleepte sonars. Ook werd het aantal verticale lanceerinrichtingen gehalveerd.
Zolang het STAR-plan niet openbaar is, blijft onzeker waar het extra ASWF-geld naar toe gaat, maar volgens onze anonieme bron, is het geld bedoeld om toch het volledige aantal lanceercellen van de MK 41 aan te schaffen. Dat zou dan te maken hebben met de SM-3 wensen, daar heeft België nooit echt afstand van gedaan. "Politiek was het SM-3-plan voor de Belgische marine verankerd in de plannen, maar financieel niet. Met elke investering kijkt de marine welke opties verzilverd kunnen worden." Met de investering in de lanceercellen, blijft het in de toekomst mogelijk om ook SM-3 raketten aan te schaffen, naast de raketten voor luchtverdediging.
