Defensie werkt met kennisinstituten en industrie hard aan de nieuwe fregatten voor Nederland en België, inmiddels wordt een jaar met werven gesproken over nieuwe onderzeeboten en Duitsland wil heel graag samen met Nederland identieke schepen bouwen. Directeur DMO vice-admiraal (TD) Arie Jan de Waard gaf in een gesprek met Marineschepen.nl meer informatie over de stand van zaken van deze projecten.
Een illustratie van het ASW-fregat (juni 2020). (Beeld: DMO)
Dit is deel 1 van het interview met de directeur DMO. Later deze week deel 2, over onderzeeboten.
"Ik heb zorgen over de voortgang van het project ASWF", zegt VADM (TD) De Waard, zittend in zijn kantoor met uitzicht over de Utrechtse Kromhoutkazerne, het thuis van de Defensie Materieel Organisatie. Anderhalf jaar geleden was ondergetekende ook op bezoek bij De Waard, toen hij zei te verwachten dat het contract met Damen eind 2021 zou worden getekend. Die planning is uitgelopen.
"De samenwerking is prima rond het ASWF", gaat De Waard verder. "We zitten echt op de goede golflengte. Maar ik vind wel dat de industrie het been moet bijtrekken om binnen de tijd datgene te doen wat we met elkaar hebben afgesproken. Het zwaartepunt van deze uitdaging ligt niet aan onze kant. Wij kijken echt kritisch naar onszelf. Maar hier moet de zogenaamde gouden driehoek, in de gezamenlijkheid, de kennisinstituten en industrie, echt zorgen dat we hier niet de bietenbrug op gaan."
Het is lang geleden dat de Nederlandse industrie en kennisinstituten met DMO een fregat voor de Koninklijke Marine hebben ontworpen. Dat waren de Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF'en) eind jaren '90. Sindsdien heeft een deel van de Nederlandse industrie op eigen houtje wel gewerkt aan fregatten, Damen bouwde er meerdere voor export.
Damen werkt aan de Duitse F126-fregatten en op de werf van Damen in Roemenië wordt het Combat Support Ship (CSS) gebouwd. Ook dat schip werd samen met DMO ontworpen, en dat was af en toe ook wennen, want het was toen tien jaar geleden dat de Staat opdracht had gegeven voor een nieuw Nederlands marineschip. Maar het ontwerpen van een fregat is anders dan een bevoorradingsschip.
Het feit dat er al lang geen fregat meer is gebouwd, speelt volgens De Waard mee: "die Gouden Driehoek moet zich wat herpakken, het is hier en daar een beetje roestig geworden. Nu roest goud niet, maar we mogen het op sommige plekken wel een beetje oppoetsen."
"We zitten nu middenin de discussie met de bouwer over wat zij denken wat er moet gebeuren om te komen tot dit schip, binnen het budget. Het zit natuurlijk niet alleen bij de hoofdaannemer, maar ook bij het hele complex aan bedrijven daarachter die prijsafgiftes moet doen die opgeteld moeten worden om te kijken of het past binnen het budget."
"Dus daar worden echt hele intensieve gesprekken gevoerd en nog steeds willen we in 2022 tot overeenstemming komen. We moeten alles op alles zetten, zowel DMO, want daar hebben wij ook een verantwoordelijkheid, als de hoofdaannemer, industrie, toeleveranciers en de kennisinstituten om te zorgen dat we dat gaan halen."
ASW-fregatten
In juni 2020 werd het voorlopige ontwerp van de nieuwe fregatten, die de huidige Nederlandse en Belgische M-fregatten moeten vervangen, door DMO gepresenteerd. Aan het Anti-Submarine Warfare Fregat worden hoge eisen gesteld. Diverse Nederlandse bedrijven zijn bij het project betrokken. DMO is voornemens om de schepen bij Damen Naval te laten bouwen en is Thales in Hengelo samen met onder andere TNO bezig een geavanceerde vuurleiding te ontwikkelen binnen een nieuwe radarsuite.
De in totaal vier ASW-fregatten krijgen als specialiteit onderzeebootbestrijding, maar moeten ook voor andere taken ingezet kunnen worden.
Het budget dat Nederland en België hebben uitgetrokken voor deze schepen ligt rond de 500 miljoen euro per schip. Dat ligt beduidend lager dan de kosten van de Britse en Duitse generatiegenoten, Type 26 en F126. Deze schepen kosten het dubbele of het drievoudige.
Problemen in het ontwerp zijn voor Nederland en België niet op te lossen met geld, omdat het Belgische budget in een wet is vastgelegd. Het voordeel is dat er dus niet snel bezuinigd kan worden op de fregatten, maar er komt ook geen geld bij. Iedere kostenstijging heeft gevolgen voor het ontwerp.
Vice-admiraal (TD) De Waard op archiefbeeld. (Foto: Defensie)
Optimaliseren binnen het wensenlijstje
Het ontwerp van het ASWF kent ook technische uitdagingen. De voormalige staatssecretaris Barbara Visser had zoiets al door laten schemeren in de afwijkingsrapportage in mei mei 2021.
De Waard: "Er ligt een ontwerp, maar datgene wat we willen is nog niet passend. Het moet kunnen qua gewicht en stabiliteit, en het schip moet ook de snelheid kunnen halen die is vastgesteld. Naar de toekomst toe willen we bovendien dat er ruimte in het fregat zit zodat als je andere systemen of modificaties zou willen toepassen, je niet onmiddellijk aan het maximale gewicht van het platform zit. Dat is een uitdaging die we hebben en die we samen op moeten lossen."
"Je zou het schip langer en breder kunnen maken. Maar daar hangt ook een prijskaartje aan vast, want dat heeft ook gevolgen voor de voortstuwingstrein en alles wat er mee samenhangt. Het projectbudget dat wij hebben is kaderstellend, dus daarbinnen moeten we het doen. De uitdaging is dus optimaliseren van het schip dat je aan het ontwerpen bent ten opzichte van de wensenlijst en het beschikbare budget. En dat proces daar zitten we midden in."
Anderhalf jaar geleden zeiden De Waard en projectleider Rob Zuiddam nog dat er een derde land was dat interesse had in de fregatten. De Waard zegt daar nu over: "Ja, er zijn landen die interesse hebben, maar dat betekent wel dat wij het been moeten bijtrekken en de glans op die Gouden Driehoek weer even moeten herwinnen, want als dat niet gebeurt weet ik niet of die interesse blijft."
Reactie industrie
Marineschepen.nl heeft Damen, Thales, RH Marine en TNO om een reactie gevraagd. Vanuit de industrie is het volgende statement gekomen: "De samenwerking in de Nederlandse Gouden Driehoek draait op volle toeren in de huidige ontwerpfase van het ASW-fregat. DMO, de Nederlandse industrie en kennisinstituten werken intensief met elkaar samen om dit fregat van de toekomst vorm te geven. We zijn druk bezig om het ambitieuze eisenpakket passend te krijgen binnen de strakke tijdlijnen en het uitdagende kaderstellende budget, zoals ook de Directeur DMO aangeeft. De kracht van de samenwerking zit hem juist in het maken van gezamenlijke keuzes. We challengen elkaar. We ervaren hierbij veel betrokkenheid van alle deelnemers. Die betrokkenheid en de bundeling van de Nederlandse kennis en kunde geeft ons het vertrouwen dat we deze klus wederom samen gaan klaren."
"Nederland heeft een reputatie van state-of-the art marineschepen, die zich in de top van het internationale speelveld begeven. De Nederlandse marinebouwindustrie geniet al jarenlang internationaal aanzien; in Nederland worden hoogwaardige marineschepen altijd doeltreffend ontworpen, gebouwd en onderhouden. Tegen duidelijk lagere kosten dan in de landen om ons heen. De samenwerking in de Gouden Driehoek is hier de basis voor."
