Zr.Ms. Evertsen voer deze week aan het hoofd van het permanente NAVO-eskader SNMG2 in de Zwarte Zee. Marineschepen.nl was de afgelopen dagen aan boord en zag hoe de Russische vloot en luchtmacht de NAVO-schepen bijna voortdurend in de gaten hield, en andersom. De commandant van SNMG2, commandeur Boudewijn Boots: "We moeten ons realiseren dat het werk dat we nu doen, het dichtst komt bij werk waarom een marine er is. Dit is het dichtst bij echt... warfare."
Dit artikel is het eerste artikel van vier over Zr.Ms. Evertsen in de Zwarte Zee. (Zie het menu hiernaast voor de andere drie.)
Een uitkijk bekijkt andere schepen in het vlootverband vanaf de brugvleugel. Op de achtergrond het Roemeense fregat Regele Ferdinand. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Op de brug van Zr.Ms. Evertsen wordt door de uitkijken de lucht al afgezocht met verrekijkers, als een stem vanuit de commandocentrale door een kleine luidspreker klinkt: "Twee Flankers, peiling noord, op een afstand van 10 mijl, hoogte 2.000 voet, inbound!"1
Kort daarop een nieuwe melding: "De drie Fencers hebben feet wet en zijn eveneens inbound, peiling 010. De fighters in de peiling 080 houden een CAP-station, daar gaat geen dreiging van uit." Aan de hand van de peilkompassen turen de uitkijken over de stapelwolken in de opgegeven richting van de inkomende Flankers, gevechtsvliegtuigen. Er is nog niets te zien.
Even later weer de stem uit de commandocentrale, waar een heel team zit om het beeld om het eskader heen op te bouwen: "Time on top 1 minuut."
De spanning op de brug neemt toe. Nog één minuut en dan vliegen ze over ons schip. Waarom zien we ze nog niet? Inmiddels is er ook iemand uit de centrale gearriveerd met een camera en een enorme telelens.
(Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
"Time on top... 30 seconden."
Natuurlijk, de radars hebben de toestellen al lange tijd in de gaten, maar de commandocentrale verwacht van de brug wel dat de vliegtuigen visueel worden geïdentificeerd. Wat is het nummer, hangt er wat onder de vleugels?
"Visueel!" zegt een van de uitkijken en wijst naar stipjes die uit de wolken in de richting van het schip vliegen.
Een Flanker, boven het verband. Hier is goed te zien dat onder de vleugels geen wapens hingen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Het klinkt als een oefening uit de Koude Oorlog, maar dit is echt en dit is nu, op een doodgewone dinsdagochtend. Een air event. Ja, de Evertsen vaart in internationale wateren en niemand heeft intenties om geweld te gebruiken. Toch is de lucht waar de uitijken op de brug van Zr.Ms. Evertsen in kijken Russisch luchtruim boven de Krim, het door Rusland geannexeerde schiereiland.
De Evertsen vaart met een paar zeemijl per uur, vergezeld door het Bulgaarse fregat Drazki, het Roemeense fregat Regele Ferdinand (Type 22), het Canadese fregat HMCS Toronto (Halifaxklasse) en het Turkse fregat TCG Yildirim (Barbarosklasse) net ten zuiden van de Krim. Om het verband heen zijn de Russische eenheden volop aanwezig.
De straalmotoren van het eerste paar gevechtsvliegtuigen zijn inmiddels te horen en even later vliegen twee Flankers op hoogte langs de Evertsen. Ook de Fencers vliegen over het verband, cirkelen om de schepen en vliegen uit en dan weer in. Regelmatig komen nieuwe meldingen vanuit de centrale binnen, van halverwege de ochtend tot halverwege de middag blijven Russische vliegtuigen actief rond het verband. Met enige regelmaat komen ze dichterbij, maar steeds blijven ze op professionele afstand en hoogte.
De Ivan Khurs, het nieuwe inlichtingenschip van de Russische marine. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
De Smetlivy, een destroyer van de Kashinklasse. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Ook vanaf zee is er ruime aandacht voor het NAVO-eskader. Al sinds het verband de Zwarte Zee in voer, wordt het vergezeld door het nieuwe Russische inlichtingenschip Ivan Khurs. Ook de Ivan Khurs blijft voortdurend op gepaste afstand. Het eskader doet geen moeite om het luisterend oor van zich af te schudden. Als de NAVO-schepen wat vaart aanzetten, heeft de Rus moeite om ze bij te houden, maar sluit later weer aan.
Behalve de trouwe metgezel is er vandaag veel meer activiteit rond het verband te zien. En steeds als er weer een nieuw schip aan de horizon uit de nevel opdoemt, zetten de jongens en meiden op de brug hun verrekijker tegen het raam en proberen ze de visuele puzzel zo snel mogelijk op te lossen. Klein of groot schip, hoeveel masten, kanon, lanceerinstallaties? Al snel worden de namen van Russische scheepsklassen genoemd, wordt er gebladerd in klappers en is er overleg met de commandocentrale. Langzaamaan verschijnen steeds meer Russische marineschepen aan de horizon. Sommige varen mee, andere lijken zich met andere zaken bezig te houden.
Als de schepen zijn herkend en de vliegtuigen even niet in de buurt zijn, is het op de brug weer business as usual. Het brugteam, bestaande uit een officier van de wacht, twee uitkijken en een seiner, lijkt snel gewend. Als een uitkijk wordt afgelost, worden de contacten doorgegeven alsof het fregat op de Noordzee vaart. "Boorplatform, windmolenpark, vissertje, koopvaarder," is nu (met dezelfde monotone stem, wijzend naar de schepen in de verte): "Tarantul op rood 80, dat is een Nanuchka, daar Krivak mod II, Kashin daar en er schijnt ook nog een Kilo [onderzeeboot] ergens te zijn."
Zeker verder naar beneden en naar achteren in het schip gaat het dagelijks leven gewoon door. Er wordt hard gewerkt om de 220 mannen en vrouwen aan boord van goed eten te voorzien, aan de kruisvaartdiesels wordt gesleuteld, de brandoefeningen worden gedaan, er wordt gesport (zowel fysiek als digitaal).
Zr.Ms. Evertsen. (Foto: Hans van Pijkeren)
HMCS Toronto, met daar achter de Regele Ferdinand en rechts in beeld het Turkse fregat TCG Yildirim. Op de achtergrond een Russische Nanuchka fast patrolboat. Het Bulgaarse fregat Drazki is niet in beeld. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Eskader
Tegen het einde van de middag is het moment aangebroken dat het verband koers zet naar het zuiden. De marineschepen van landen die geen haven in de Zwarte Zee hebben, moeten het zeegebied (volgens een stokoud verdrag) gaan verlaten. Na een manoeuvreeroefening is het tijd om afscheid te nemen, middels een sailpast. Het Roemeense en Bulgaarse schip gaan naar hun thuishavens, de drie overgebleven schepen gaan richting de Bosporus.
Als de avond is gevallen en de Evertsen midden op de Zwarte Zee rustig naar het zuiden koerst, kleuren televisies in de verblijven groen. Als in een klein dorp schuiven de voetballiefhebbers voor de verschillende tv's aan boord voor de kwartfinale van de Champions League, Juventus - Ajax. Het gewone leven gaat ook op een marineschip soms gewoon door.
Voetbal kijken in het verblijf van de matrozen, het cafetaria. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Commandeur Boudewijn Boots heeft de leiding over SNMG2. Boots heeft ook de leiding over zes NAVO-schepen die de EU-Turkije deal monitoren in de Egeïsche Zee, zodat migranten niet meer met bootjes de oversteek van Turkije naar Griekenland maken. Daar vaart altijd een groot marineschip, met een kolonel als ondercommandant van Boots. "Zij zitten continu in de complexe Egeïsche omgeving, waar die migratiekwestie voortdurend speelt." (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Motiverend
Een van de taken van het NAVO-eskader, en dus Zr.Ms. Evertsen, is duidelijk: het verzamelen van inlichtingen over de Russische krijgsmacht. Dat werk wordt overigens niet op de brug gedaan, maar elders aan boord, in de commandocentrale. Waar men de beschikking heeft over vele sensoren, de uitkijken zijn uiteraard slechts een onderdeel. Een belangrijk middel is de ontvangst en verwerking van Russische radarsignalen.
Commandant van het eskader, SNMG2, is commandeur Boudewijn Boots, samen met zijn internationale staf is hij sinds januari ingescheept aan boord van Zr.Ms. Evertsen en in de zes maanden daarvoor aan boord van Zr.Ms. De Ruyter.
In de kajuit, waar we elkaar in januari een paar minuten voor vertrek uit Den Helder elkaar spraken, spreek ik hem weer. Nu over de Zwarte Zee.
Volgens commandeur Boots is de Russische reactie op de aanwezigheid van het eskader niet anders dan verwacht. "Dit lijkt op vorig jaar toen we met de De Ruyter hier waren. Ze doen dat, in mijn optiek, om te laten zien dat ze ons gezien hebben, laten zien wat ze kunnen, laten zien dat ze er zijn. Ik moet zeggen, niet bedreigend. We weten ook van hun vliegpatronen en oefengebieden in de Zwarte Zee."
De Russische acties en de activiteiten van SNMG2 worden in de Russische pers uitgebreid besproken, volgens Boots. "In de pers staat dat de NAVO aan een halsband door de Zwarte Zee wordt geleid en ons er dan weer uit laten. Een bepaalde manier van uitleg, maar dat is aan hen."
Voor de bemanning van de Evertsen werken de acties van de Russen soms juist motiverend, erkent Boots. "Dan heb je minder moeite met uitleggen hoe serieus het werk is dat we doen."
Ook de brandoefeningen gaan gewoon door. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
WiFi
De Russische krijgsmacht was niet alleen fysiek aanwezig rond het NAVO-verband, ook op gebied van cyber. Vrijwel de gehele periode in de Zwarte Zee was het internetverkeer aan boord (zowel WiFi als 4G) van het schip aan banden gelegd of helemaal verboden was. Boots: "Het kan zijn dat je valse mobiele netwerken ontvangt, waardoor degene die zo'n netwerk heeft opgezet verbinding kan maken met de toestellen van bemanningsleden. Om hen daartegen te beschermen treffen we maatregelen, die we in het verleden niet kenden. Zodra we in de buurt zijn van niet-NAVO eenheden die zo'n netwerk op kunnen zetten, schakelen we onze WiFi aan boord uit."
De president van Roemenië, Klaus Iohannis, in de kajuit van Zr.Ms. Evertsen. Rechts in beeld de commandant, KLTZ Sjoerd Feenstra en tweede van links commandeur Boots. (Foto: Hans van Pijkeren)
Diplomatie
Behalve voor het verzamelen van inlichtingen, is het verband in deze wateren ter geruststelling van bondgenoten in het Zwarte Zee-gebied en afschrikking van Rusland. Dat vereist van de NAVO en zeker van de commandant van SNMG2 heel voorzichtig manoeuvreren.
Boots: "Zo'n Zwarte Zee-periode ligt echt gevoelig. Zeker door de twee provincies in Georgië die in andere handen zijn gevallen, de annexatie van de Krim en de inbeslagname van twee Oekraïense marineschepen die door de Straat van Kerch voeren. Dat is echt boven het maritiem-tactische niveau. Maar je bent als SNMG2 wel een schaakstuk van de NAVO."
Help je Marineschepen.nl?
Met jouw donatie kan Marineschepen.nl -onafhankelijk- nieuws- en achtergronden blijven publiceren.
Of scan deze QR-code met je telefoon.
Meer info over donaties aan Marineschepen.nl lees je op de donatiepagina.
"Georgië maakt zich zorgen om hun veiligheid. Ze zetten daarom flink in op de publiciteit rond ons bezoek aan Poti. Uit de gesprekken met de hoogwaardigheidsbekleders, waaronder de aartsbisschop, blijkt dan waar ze mee zitten en ook de onvermijdelijke vraag van wanneer kunnen we lid worden van de NAVO, een vraag die ik onmiddellijk pareer want daar kan ik geen antwoord op geven," zegt Boots.
"Maar ook de NAVO-landen aan de Zwarte Zee hebben zorgen. Die zien ontwikkelingen hier waar ze niet blij van worden. De acties van de Russen, de enorme militaire opbouw van hun verdediging en de activiteiten die ze daarmee uitvoeren. Daar word je niet geruster op. Dan zie je ook het belang van dit soort oefeningen. We hebben net de oefeningen Sea Shield gedaan, voor de vijfde keer werd die oefening georganiseerd. Die wordt ieder jaar niet alleen maritiem tactisch, maar ook strategisch van grotere waarden. In de Russische media wordt deze oefening aanzienlijk zwaarder aangezet dan vorig jaar. Dat hebben we ook aan het aantal vliegtuigen dat live door onze oefening heen kwam vliegen."
Door de samenwerking met andere marines dan die in de regio, willen deze landen hun kennis en vaardigheden op een hoger plan brengen. Zo heeft de Evertsen een boardingteam van de Georgische strijdkrachten een training gegeven en hebben Bulgarije en Roemenië ieder een eigen fregat laten aansluiten bij SNMG2. Die twee schepen, de Drazki en de Regele Ferdinand, zijn echter op leeftijd. De Drazki is een klein en oud Belgisch fregat, de Regele Ferdinand een oud Brits Type 22 fregat. Beide schepen zijn enorm verouderd en Roemenië is daarom op zoek naar nieuwe schepen.
Damen en Naval Group zijn in Roemenië in een verbeten strijd verwikkeld om nieuwe Roemeense korvetten. Tijdens het bezoek aan Constanta, Roemenië, bracht de Roemeense president een bezoek aan de Evertsen en heeft de bemanning over de kwaliteiten van het Nederlandse product verteld.
Een ruwe schets van de route die SNMG2 aflegde tussen Constanta, Roemenië en Istanboel, Turkije, afgelopen maandag t/m woensdag. (Beeld: Google, bewerking: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
De Krim gezien vanaf Zr.Ms. Evertsen (met telelens, de schepen bleven buiten de territoriale wateren). (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Oorlogvoering
Na een nacht varen verschijnt woensdagochtend het begin van de poort naar de Middellandse Zee in beeld, in de vorm van de recent gebouwde Derde Bosporusbrug. De Evertsen maakt zich op voor een lang weekend Istanbul, dat overigens wordt aangevangen met een receptie aan boord, in het hart van de oude stad.
Voor het zover is wil Boots nog wat toevoegen aan het interview. "Een reis als deze is wat we vroeger normaal vonden, maar nu iets minder omdat we natuurlijk een hele periode met vredesmissies hebben gehad. We moeten ons realiseren dat het werk dat we nu doen, het dichtst komt bij werk waarom een marine er is. Dit is het dichtst bij echt... warfare. Ik ben de eerste die hoopt op een ommezwaai en dat het er nooit van komt, maar je kan er beter maar klaar voor zijn. Daar zijn dit soort reizen belangrijk voor."
Dit artikel is het eerste in een reeks over Zr.Ms. Evertsen in de Zwarte Zee. Lees hier deel 2.
Noten 1.Fictieve getallen. Verklaring: inbound = inkomend, feet wet = vliegt boven zee, CAP = combat air patrol, gevechtsvliegtuigen die over het algemeen een verdedigende taak boven een bepaald gebied hebben.
