Terwijl in het Zweedse Karlskrona momenteel aan de twee A26-onderzeeboten voor de Zweedse marine wordt gewerkt, hoopt de marine volgend jaar groen licht te krijgen voor een derde A26. Ook wordt al gesproken over de volgende serie onderzeeboten. Ondertussen worden de plannen voor de update van de Visbyklasse korvetten duidelijker, worden studies gedaan voor nieuwe korvetten en kijkt Zweden naar verandering van focus binnen het Korps Mariniers. Dat bleek tijdens een recent bezoek van Marineschepen.nl aan Zweden.
Artist impression van de A26 of Blekingeklasse. Van deze onderzeeboten krijgt Zweden en er twee, mogelijk drie. (Beeld: Saab Kockums)
De Zweedse marine is een relatief kleine marine, met 4.000 militairen (minder dan de helft van de Nederlandse marine), die vooral bestaat uit kleinere vaartuigen zoals korvetten. De vloot is echter modern en aan vernieuwing wordt hard gewerkt door een gezonde Zweedse defensie-industrie, waarvan het belang wordt ingezien door de regering.
De kern van de Zweedse marine bestaat uit zeven korvetten (waarvan vijf Visbyklasse en twee Göteborgklasse), vijf onderzeeboten (drie Götlandklasse en twee Södermanlandklasse), verder zijn er onder meer negen mijnenbestrijdingsvaartuigen en veertien patrouilleschepen. De vloot opereert vrijwel uitsluitend in de wateren die Zweden omringen. Dat is dus niet alleen de Oostzee, maar ook het Skagerrak tussen de Oostzee en de Noordzee, en de Botnische Golf tussen Zweden en Finland. Deze drie wateren verschillen van elkaar. Bijvoorbeeld op gebied van zoutgehalte: vanaf het Skagerrak wordt het water steeds minder zout tot het in de Botnische Golf bijna zoet is.
Meer budget
Tijdens een internationale perstour waar Marineschepen.nl naast defensie- en marinejournalisten uit diverse landen voor werd uitgenodigd, gaven de Zweedse marine en Saab een uniek kijkje achter de schermen. Achter die schermen gaat dus veel aandacht uit naar vernieuwing van de vloot, en is er ook voor de Zweedse marine steeds meer mogelijk. "Vanaf de jaren '70 werd bezuinigd op Defensie", zegt commandant van de Zweedse marine schout-bij-nacht Ewa Skoog Haslum "Maar sinds 2015 is er een duidelijke verandering in gekomen en zijn de budgetten omhoog gegaan. Nu gaat het budget richting 2 procent van het BBP."
Nieuwe korvetten, nieuwe onderzeeboten
Voor de marine betekent dat ruimte voor vernieuwing en uitbreiding van de vloot. Op onderzeebootgebied is besloten dat naast de twee gemoderniseerde Gotlandklasse onderzeeboten, ook de derde Gotland wordt gemoderniseerd. Deze boten krijgen zoveel mogelijk systemen van de nieuwe Blekingeklasse ingebouwd. De boten gaan er technisch niet alleen op vooruit, er zijn ook verbeteringen in de signatuur waardoor ze moeilijker zijn te detecteren.
Een volgend platform dat in aanmerking komt is de Visbyklasse. Deze korvetten staan bekend vanwege hun opvallende uiterlijk, maar kampten lange tijd met problemen. Een belangrijke tekortkoming is bovendien het ontbreken van luchtverdediging. De korvetten zouden Zuid-Afrikaanse raketten krijgen, maar die werden geschrapt. Dergelijke raketten zullen tijdens de modernisering van de Visby's wel worden geplaatst. "Voor het eerst sinds de jaren '70 zal de Zweedse marine daarmee beschikken over een capaciteit voor luchtverdediging", zegt Skoog Haslum. "Het worden medium range raketten, maar welke is nog niet besloten."
De Visby's zullen niet alleen aanvallen uit de lucht kunnen afslaan, maar ook onder water moet er het nodige verbeterd worden. Daarom worden de middelen voor onderzeebootbestrijding verbeterd. Ook krijgen de korvetten een nieuw surface-to-surface missile. Hoewel Skoog Haslum niets zei over welk wapen, is bekend dat dit de RBS 15 Mk4 van Saab zal zijn. Dit is een nieuw antischipkruisvluchtwapen dat het bedrijf ook aan Nederland heeft aangeboden.
Een korvet van de Visbyklasse. (Beeld: Saab)
Er wordt ook gewerkt aan vier nieuwe schepen die de twee Göteborgklasse korvetten moeten vervangen. Dat project bevindt zich in een pril stadium. "Het gaat om vier korvetten voor rond 2030", zegt Skoog Haslum. "De schepen moeten groter zijn dan de Visby, maar geen fregatten. We hebben behoefte aan een groter bereik en meer bedden voor een derde wachtsdivisie. Maar geld blijft een punt. Als FMV [de Zweedse materieelorganisatie, JK] zegt dat ik voor al die wensen maar drie schepen kan krijgen, gaan we de eisen aanpassen."
Behalve meer korvetten, rekent Skoog Haslum ook op meer onderzeeboten. Zweden mag dan wel een kleine marine hebben, zij slagen er wel in om continu eigen onderzeeboten te moderniseren en bouwen. "Deze herfst, in november, is er overleg over de nieuwe eisen van Defensie. Hopelijk komt er begin 2023 een defensienota. Ik geloof dat we één extra A26 krijgen." Daar blijft het niet bij. "We moeten ook nog drie oude onderzeeboten vervangen." Voor de vervanging van de drie Gotlandklasse boten zijn studies gestart, samen met onder andere Saab. De nieuwe onderzeeboten hebben nu de werknaam UB30. Uit een andere presentatie bleek dat de nieuwe boten 30 tot 40 dagen van huis moeten kunnen blijven, dat is langer dan nu gangbaar voor Zweedse boten.
Een ander, maar veel kleiner, bekend Zweeds platform is de CB90-aanvalsboot. Deze boten worden gemoderniseerd. Er is bovendien interesse uit het buitenland; er zijn gesprekken met Groot-Brittannië, Duitsland en Nederland. De CB90's worden gebruikt in samenwerking met het Zweedse Korps Mariniers. Zij kunnen flinke veranderingen verwachten. Skoog Haslum: "Er komt een total review van de mariniers. We streven naar hogere mobiiteit en groter bereik van de wapens. Nu hebben mariniers wapens voor op land, maar er komen nieuwe raketten en mortieren die zij vanaf de schepen kunnen gebruiken, in plaats van vanaf de eilanden. We willen afstappen van het Korps Mariniers als lichte infanterie. De mariniers zijn nu in Mali actief, maar dat gaat stoppen, de focus komt veel meer te liggen op amfibisch optreden."
De mijnendienst zal nog wel even moeten wachten. Zij zullen in de jaren '30 worden voorzien van nieuwe schepen.
Een CB90H of Enforcer III. (Foto: Saab)
Bouw A26
In het zuiden van Zweden, op de werf van Saab Kockums in Karlskrona, wordt momenteel gewerkt aan beide nieuwe onderzeeboten. Voor de Blekinge nadert inmiddels een belangrijke mijlpaal, liet het bedrijf trots zien tijdens een rondleiding ter plaatse. In een van de hallen staat namelijk de eerste van de vijf secties te wachten. Het gaat om de achterste sectie, waar de motor al in is geplaatst, de kabels zijn gelegd, de telefoons er in zitten en de verf er op zit. In een andere hal wordt de laatste hand gelegd aan de sectie die er voor moet komen, een sectie met onder andere zuurstoftanks en dieselgeneratoren. Beide secties worden deze zomer naar de grote hal gereden en daar, tijdens een ceremonie, samengevoegd.
Als alle secties gekoppeld zijn en de boot compleet is, wordt de Blekinge te water gelaten. Dat moet in 2027 gebeuren.
De Skane, de tweede boot, is nog niet zo ver gevorderd. Van die boot wordt de drukhuid nu gefabriceerd. De drukhuid wordt gemaakt van staal van SSAB uit Noord-Zweden.
Behalve de twee onderzeeboten in aanbouw, is er ook nog het inlichtingenschip Artemis waar aan gewerkt wordt in Karlskrona. Dit schip wordt een SIGINT-schip (SIGINT staat voor signal intelligence) en zal dus in de toekomst bijvoorbeeld Russische radars gaan analyseren. Dergelijke schepen zijn altijd omgeven door geheimhhouding, zo ook de Artemis. In de basis is het een gewoon schip. Gebouwd, vanwege de lage kosten, in Polen en het wordt door Poolse werknemers afgebouwd op een van de rest van de werf zorgvuldig afgeschermde kade. Pas als de sensoren en computers worden geplaatst, wordt het echt een geheim schip, maar dat gaat -binnenkort- een speciale Zweedse afdeling doen.
Nieuwe rol Zweedse onderzeeboten
Zowel de nieuwe onderzeeboten als het SIGINT-schip Artemis zullen in de toekomst worden toegevoegd aan de Zweedse Onderzeedienst. Commandant van de Zweedse onderzeedienst, of beter: van het 1e Onderzeebootflottielje, is op dit moment kapitein ter zee Fredrik Lindén. De nieuwe Blekingeklasse zal de Södermanlandklasse gaan vervangen. De twee boten van de laatst genoemde klasse werden in 1989 in dienst gesteld. "Zij zullen in 2024 levensverlengend onderhoud krijgen, waarna ze vanaf 2029 worden vervangen door de nieuwe boten."
Helemaal nieuw zal de A26 niet zijn, omdat de onderzeedienst al een voorproefje heeft gekregen dankzij de gemoderniseerde Gotlandklasse. Een belangrijk voordeel van deze aangepaste boten, zo zegt Lindén, is de "betere samenwerkingsmogelijkheden met oppervlakteschepen." En dat past ook in de toekomstvisie van de onderzeedienst, waarin de Zweden de rol van de onderzeeboten zien verschuiven "van wapen- en sensorplatform naar een besluitvormingsknooppunt in een groter systeem van verschillende onbemande vaartuigen, sensoren op de zeebodem en communicatieketens".
Daar hoort bij dat de Zweedse onderzeeboten zich niet meer voornamelijk zullen richten op doelen aan de oppervlakte, maar "op het gehele volume" van zeebodem (waar ook communicatiekabels liggen) tot en met wat er boven water gebeurt.
Daar moet de A26, die zal beschikken over een extra grote buis genaamd multi mission portal, een rol in spelen. Die portal biedt dankzij de grote diameter de mogelijkheid om relatief grote onbemande en bemande systemen in te zetten vanuit de onderzeeboot.
Overigens verwacht Lindén van de nieuwe A26 niet alleen op dit vlak een verbetering. "Het zijn heel andere boten", zegt Lindén. "Ze zullen vaker inzetbaar zijn."
Veel interesse om te werken bij de marine
In Zweden zijn de personeelstekorten ook een bekend fenomeen, maar de Zweedse marine mag rekenen op veel interesse van sollicitanten, zegt de commandant van de marine schout-bij-nacht Ewa Skoog Haslum. Een belangrijke aanjager blijkt de dienstplicht te zijn die niet zo lang geleden opnieuw werd ingevoerd. Voor mannen en vrouwen. Hoewel zij lang niet allemaal aan boord van schepen kunnen werken door de specialistische opleidingen die daar voor nodig zijn, komen jonge Zweden zo wel in aanraking met de zeemacht. Skoog Haslum: "Er is veel interesse in werken bij de vloot en de mariniers. We hebben nu 650 dienstplichtigen en gaan naar 1100. De dienstplicht levert ons veel sollicitaties op. Het probleem is alleen het geld om al het personeel te betalen."
Ook voor de onderzeedienst is veel animo. "De dienstplicht zorgt voor een goede basis", zegt Lindén. "Momenteel hebben we bij het 1e Onderzeebootflottielje 40 dienstplichtigen, waarvan er 39 zullen blijven. Waaronder 22 vrouwen."
Zij zullen niet alleen nieuwe en vernieuwde onderzeeboten als werkterrein kunnen verwachten, het leven aan boord is sinds kort ook comfortabeler dankzij een nieuw wachtssysteem. Het bij onderzeediensten bekende 'zes uur op en zes uur af', waarbij de bemanning dus zes uur werkt en daarna zes uur vrij is, is afgeschaft. "Na een slaapstudie hebben we gekozen voor een ander systeem", legt Lindén uit. "Onze bemanningen werken nu volgens het ritme van acht uur op, acht uur af, vier uur op en vier uur af. Dat heeft de energie van de bemanning enorm verbeterd."
Van een luxeleventje is onder water in de Oostzee nog geen sprake: niet iedereen heeft een eigen bed. Een deel van de bemanning slaapt als zijn/ haar collega werkt. Hotbunken blijft nog even.
Toekomst
Een zorg die schout-bij-nacht Skoog Haslum noemde is het tekort aan budget om al het benodigde personeel te betalen. De marinecommandant hoopt met de nieuwe investeringen meer geld te krijgen voor "personeel, meer wapens, een extra mariniersbataljon en meer onderzeeboten".
Mocht Zweden lid worden van de NAVO, zal dat geen heel grote impact hebben voor de Zweedse marine, verwacht zij. "Zweden is geen onbekende binnen de NAVO. We oefenen al langer samen in het kader van het Partnership for Peace-programma. Ik heb zelf met een Zweeds schip in 2007 bij Libanon geopereerd, we gebruiken Link 11 en 22 [NAVO-standaard systemen voor data-uitwisseling, JK]. We worden uitgenodigd om bij overleggen aan te schuiven. Wel zullen we langer op zee zijn door mogelijke deelname aan de permanente vlooteskaders. Dat is een verschil," zegt Skoog Haslum, die ook graag de logistiek op zee en land wil verbeteren om de schepen langer op zee te kunnen houden.
Zo staat een nieuw tijdperk voor de deur voor de deze maand 500 jaar geworden Zweedse marine.
