Wereldleiders hebben intensief telefonisch contact over Noord-Korea. Er wordt naarstig gezocht naar een oplossing voor de serieuze crisis. Het liefst voor het Amerikaanse eskader met aan het hoofd het vliegdekschip USS Carl Vinson in de wateren bij Noord-Korea arriveert. Maar hoe langer de VS en Noord-Korea de druk blijven opvoeren, hoe minder oplossingen er zijn. En een gewapend treffen met Noord-Korea levert meer problemen op dan vaak wordt gedacht.
USS Carl Vinson. (Foto: US Navy)
Het conflict met Noord-Korea lijkt nu al uit de hand te zijn gelopen. Niet alleen de onberekenbaarheid en snel toenemende militaire slagkracht van het Stalinistische regime baart zorgen, ook de manier waarop de Amerikaanse regering gecommuniceerd heeft over de koerswijziging van het vliegdekschip is zorgelijk.
Amerikaanse en Japanse marineschepen samen
Afgelopen zaterdag meldde de Amerikaanse vicepresident Mike Pence dat het eskader "de komende dagen" bij het Koreaans schiereiland zou arriveren. De vier Amerikaanse schepen, een 'armada' genoemd door president Trump, zijn het zeer waarschijnlijk Nimitzklasse vliegkampschip USS Carl Vinson, Arleigh Burkeklasse destroyers USS Wayne E. Meyer en USS Michael Murphy, en Ticonderogaklasse kruiser USS Lake Champlain. Normaal gesproken vaart ook een nucleaire aanvalsonderzeeboot in het verband, maar daar is zoals gebruikelijk niets over bekend. Wel zou zich USS Michigan, een nucleaire onderzeeboot van de Ohioklasse met ruimte voor 154 Tomahawks, zich bij het eskader voegen. De Michigan arriveerde gisteren in Busan, Zuid-Korea.
Sinds zaterdag maken ook twee Japanse destroyers deel uit van de groep schepen. Het gaat om JDS Samidare (Murasameklasse) en JS Ashigara (Atagoklasse). Van de twee is de Ashigara verreweg het interessants, de imposante 165 meter lange destroyer met een waterverplaatsing van 10.000 ton is in staat om ballistische raketten te vernietigen. Het schip beschikt daarvoor over SM-3 raketten en over baseline 9 van het Amerikaanse AEGIS.
Die ballistic missile defense (BMD) capaciteit is voor Japan voornamelijk belangrijk vanwege de dreiging van Noord-Korea met hun kernraketten (en dat zijn doorgaans ballistische raketten). Met de Amerikaanse marine hebben Japanse marineschepen in de afgelopen jaren veelvuldig geoefend op BMD-gebied. De nieuwste SM-3 raket is zelfs door beide landen gezamenlijk ontwikkeld.
Dat wil niet zeggen dat de twee Japanse schepen gezamenlijk met de Amerikanen opstomen naar Noord-Korea. De twee verlieten vrijdagochtend de marinebasis Sasebo voor oefeningen met de Amerikanen. Een woordvoerder van de Japanse marine zei tegen de Japan Times dat de oefeningen zouden zich concentreren op het varen in formatie en testen van communicatieprocedures, en dat de oefening zich niet zou richten op een bepaald land.
Vier onderzeeboten van de Ohioklasse zijn verbouwd en voorzien van Tomahawk kruisvluchtwapens in plaats van Trident ballistische raketten. Een ervan, USS Michigan, voegt zich bij de Carl Vinson Strike Group. (Beeld: US Navy)
Communicatiedrama
De voorzichtige toon van de woordvoerder van de Japanse marine ontbraken in de eerste geluiden aan Amerikaanse zijde na het annuleren van het havenbezoek aan Australië. Dat blijkt uit een heel interessante analyse van de Navy Times.
Begin april gaf volgens het onafhankelijke weekblad de Amerikaanse minister van Defensie James Mattis de opdracht aan U.S. Pacific Command om met opties te komen mocht de president opdracht geven tot een aanval op Noord-Korea. In de dagen die volgden werd besloten om USS Carl Vinson, dichter in de buurt van het Koreaans schiereiland te houden in het geval dat er daadwerkelijk om actie zou worden gevraagd uit Washington. De Carl Vinson was met zijn escorteschepen juist van plan richting het zuiden te varen, het schip was kort daarvoor bij het Koreaans schiereiland geweest en moest nu dus terug. Dat is normaliter geen enkel probleem en het gebeurt veel vaker dan we denken dat marineschepen 'voor het geval dat' koers zetten naar een bepaald gebied zodat zij ingezet kunnen worden, zonder dat iemand dat opvalt. Als de opdracht dan niet komt, kunnen zij zonder ophef te hebben veroorzaakt weer ergens anders naar toe varen.
Dat ging dit keer mis. De oorzaak was dat de vier schepen (met in totaal bijna 6.000 mensen aan boord) een havenbezoek zouden doen in Australië. Dat ver vooraf geplande bezoek had de nodige impact voor de lokale autoriteiten, plus het zou het hoogtepunt zijn van de deployment van de Carl Vinson. Dat hield ook in dat vele familieleden en partners van bemanningsleden vluchten en hotels hadden geboekt om tijdens het havenbezoek tijd te kunnen doorbrengen met hun dierbaren. Het wijzigen van het plan zou dit keer meer inhouden dan een nieuwe koers opgeven. Om het voor de gedupeerde thuisfront mogelijk te maken om geld terug te krijgen van de verzekeringsmaatschappij en om alle betrokken partijen in Amerika en Australië in een keer in te lichten, besloot de Amerikaanse marine tot een hoogst ongebruikelijk middel: een persbericht met daarin de geplande wijziging.
Het korte persbericht dat vermeldde dat de Carl Vinson Strike Group na het bezoek aan Singapore niet naar het zuiden, maar naar het noorden zou gaan, werd groot nieuws. Er stond in het bericht weliswaar niets vermeld over Noord-Korea, maar de spanning met het land was al wel opgelopen. Iedereen die op een kaart keek zag dat Noord-Korea ten noorden van Singapore ligt en na de Tomahawkaanvallen op Syrië in die week daarvoor, plus de agressievere toon van Trump, was voor iedereen duidelijk: de Carl Vinson gaat richting Noord-Korea en het persbericht is een waarschuwing voor het regime.
Dat was slechts ten dele zo, want de koerswijziging zei niets over de intenties over het Witte Huis, slechts over de wens van het Pentagon dat als er een opdracht zou komen dat hun voorgestelde optie niet nog helemaal uit Australië moest komen.
Volgens de Navy Times volgden tien dagen met fouten en misverstanden van de Amerikaanse regering en Defensie, plus de aanval met de grootste conventionele bom op Afghanistan, waardoor de indruk werd gewekt dat er grootse plannen waren. De internationale media, en vooral sommige Amerikaanse zenders brachten het nieuws alsof een aanval aanstaande was. Pas na twee weken werd bekend dat de Carl Vinson Strike Group helemaal niet naar het noorden was gevaren.
Dat haalde nauwelijks druk van de ketel, want er was inmiddels zoveel gezegd en geschreven, waaronder door president Trump en uiteraard door Noord-Korea. Met de tweets van Trump en de dreigementen van Kim Jong-un werd alleen maar meer olie op het vuur gegooid.
USS Michael Murphy. (Foto: US Navy)
Grootschalig conflict
Een vreedzame oplossing waarbij zowel Trump als Kim Jong-un geen gezichtsverlies lijden lijkt steeds lastiger te vinden. Een korte aanval waarbij Amerikaanse marineschepen en (marine)vliegtuigen in één keer de angel uit Noord-Korea halen, is evenmin steeds onwaarschijnlijker geworden. Noord-Korea heeft de afgelopen jaren hard gewerkt aan het verbeteren van de verdediging tegen de Verenigde Staten en aan het aanvallen van de VS plus bondgenoten. Hierdoor is het maar de vraag of de VS Noord-Korea kan verslaan zonder dat een grootschalig conflict uitbreekt.
De dreigementen die Noord-Korea uit zijn geen loze dreigementen. Noord-Korea heeft duizenden kanonnen en raketten die bij de eerste de beste Amerikaanse aanval op het land een grootscheepse aanval op Zuid-Korea zullen uitvoeren. Tijdens een hoorzitting op 7 maart 2000 voor het Amerikaanse congres zei voormalig commandant van de Amerikaanse landmacht in Zuid-Korea generaal b.d. Thomas A. Schwartz dat de "US Army in Korea would be destroyed in less than three hours". Amerika had destijds 36.565 militairen in Zuid-Korea gestationeerd. In de 17 jaar daarna heeft Noord-Korea niet stilgezeten en heeft bovendien kernraketten ontwikkeld. Een deel daarvan is voorzien van vloeibare brandstof, maar de nieuwe Pukkuksong-1 en -2 van vaste brandstof. Die laatste varianten zijn binnen enkele minuten te lanceren en vergen geen uren voorbereidingstijd meer.
Een massale Tomahawkaanval of een aanval met een vliegtuig die de grootste conventionele bom op hetzij het wapenarsenaal van Noord-Korea, hetzij de nucleaire testsite van het land laat vallen, is niet alleen vanwege de massale tegenaanval weinig effectief. Noord-Korea heeft geleerd van dergelijke aanvallen in de afgelopen jaren op andere landen en het wapenarsenaal kent uitgebreide passieve (camouflage, bepantsering, mobiliteit) en actieve verdediging. Om eerst de luchtverdediging van Noord-Korea uit te schakelen is een uitgebreide luchtaanval benodigd met de modernste toestellen van de Amerikaanse ;uchtmacht, zolang op de Carl Vinson nog de F/A-18 Hornets staan.
Pas daarna zou een aanval op de offensieve wapens van Pyongyang geplaatst kunnen worden, maar die wapens zijn zo talrijk dat het lange tijd in beslag zal nemen. Tijdens de Golfoorlog slaagde de internationale coalitie er nauwelijks in om de ongeveer 100 Scud-lanceerinrichtingen in Irak uit te schakelen. Tijdens die oorlog lanceerde Irak er toch 88. Noord-Korea heeft, in een veel beter verdedigd gebied, van alleen al Scud-varianten meer dan duizend exemplaren.
Zelfs als in het haast onmogelijke geval Noord-Korea snel onder de voet wordt gelopen, heeft het met de Pukkuksong-1 nog een troef: die wordt gelanceerd vanaf een onderzeeboot. De nieuwe Singpoklasse is weliswaar een dieselelektrische onderzeeboot en is daardoor voor een missie als deze minder geschikt, de Amerikaanse marine is niet bepaald gespecialiseerd in het bestrijden van conventionele onderzeeboten en bovendien lijken de Noord-Koreaanse militairen niet terug te deinzen voor een zelfmoordopdracht als zij Amerika een grote slag zouden kunnen toebrengen.
Want dankzij de ballistische raketten op onderzeeboten zijn niet alleen landen als Zuid-Korea en Japan een mogelijk doelwit van een kernaanval. De westkust van de Verenigde Staten komt dan ook binnen bereik.
Het vervelende van ballistische raketten is dat de verdediging ertegen ontzettend moeilijk is. Zuid-Korea heeft inmiddels weliswaar een beperkte verdediging in de vorm van het Amerikaanse THAAD, maar het stoppen van alle ballistische raketten is niet waarschijnlijk. Bovendien is in Zuid-Korea THAAD gericht op aanvallen vanuit het noorden, de aanvallen vanuit onderzeeboten komen via de flank. Behalve de vaste verdediging, beschikt een aantal Japanse en Amerikaanse marineschepen over de middelen om ook vanaf zee het land te verdedigen tegen ballistische raketten. De SM-3 heeft een vele malen groter bereik dan THAAD, maar van geen van de drie Amerikaanse schepen uit de Carl Vinson Strike Group is bekend dat zij een SM-3 lancering hebben gedaan. Van veel andere schepen is dat wel bekend.
Het nadeel blijft dat ook de schepen en walinrichtingen die bedoeld zijn om ballistische raketten neer te halen, niets kunnen uitrichten tegen intercontinentale ballistische raketten en ballistische raketten die vanuit onderzeeboten worden gelanceerd. De gevolgen van een dergelijke kernaanval zijn vanzelfsprekend niet te overzien.
Uiteraard zal een aantal van de ongeveer 70 Noord-Koreaanse onderzeeboten een poging willen wagen om hun Russische torpedo's op de Carl Vinson en escortes te lanceren. Een succesvolle lancering doet een Amerikaanse destroyer binnen een paar minuten zinken en daarmee de geloofwaardigheid van de Amerikaanse dreiging. De onderzeeboten vormen de grootste bedreiging op marinegebied, de rest van de Noord-Koreaanse vloot is niet opgewassen tegen de Amerikaanse marineschepen en vliegtuigen.
Uitweg
Met de komst van de Carl Vinson Strike Group in de Koreaanse wateren, zal de crisis een nieuwe fase ingaan. De carrier zal de druk er in ieder geval niet minder om maken, zeker niet omdat de marineschepen het geweldsmiddel zijn van een president die graag onvoorspelbaar wil zijn.
Aan de andere kant wil de VS waarschijnlijk ook niet wachten tot Noord-Korea continu kernwapens op de Amerikaanse westkust heeft gericht, zij het met onderzeeboten of vanaf op land.
Het is echter maar de vraag of Kim Jong-un zal inbinden en zijn kernwapenprogramma zal stoppen zodra vier Amerikaanse marineschepen aan de horizon verschijnen terwijl de hele wereld toekijkt. Hem is er alles aan gelegen om ook intern zijn positie niet te laten verzwakken.
Zoals de eerder aangehaalde oud-generaal Schwarz tijdens de hoorzitting in 2000 zei: "North Korea is the country most likely to involve the United States in a large-scale war."