De Koninklijke Marine is begonnen met voorbereidingen voor nieuwe onderzeeboten. Een bericht dat velen na jarenlange bezuinigingen niet meer verwachtten.
"Er worden bedragen gereserveerd en internationaal wordt al met elkaar gesproken over mogelijke samenwerking. Dit geeft een toekomstperspectief dat ontzettend belangrijk is voor onze bemanningen," zo maakte scheidend Groepsoudste kapitein ter zee Marc Elsensohn vandaag bekend. Elsensohn zag uiteraard nog vele uitdagingen voor de Onderzeedienst, maar droeg met een gerust hart het commando over aan de nieuwe Groepsoudste Onderzeedienst: KTZ Hugo Ammerlaan.
Commandant Zeestrijdkrachten VADM Borsboom overhandigde vanochtend in Den Helder het vaandel van de Onderzeedienst aan KTZ Ammerlaan. Rechts kijkt KTZ Elsensohn toe. (Foto: Koninklijke Marine)
Tijdens de commando-overdracht bij de Onderzeedienst op steiger 19 kwam heden en verleden bijelkaar. Het vaandel van de Onderzeedienst uit 1964 werd uiteraard overgedragen aan de nieuwe Groepsoudste en vele oud-Onderzeedienstmannen waren aanwezig, waaronder voormalig minister-president Piet de Jong (98).
Net als bij andere commando-overdrachten werd ook nu vooruitgekeken. Maar heel voorzichtig lijkt daarbij de conclusie te trekken dat de Onderzeedienst de toekomst met vertrouwen tegemoet kan zien.
Bovenaan mogelijke bezuinigingen
KTZ Elsensohn, die de Onderzeedienst gedurende drie jaar heeft geleid, zag vele positieve trends. Al waren ook de afgelopen jaren weer slopend doordat de Onderzeedienst steevast op schraplijstjes stond bij bepaalde politici. "Keer op keer weer die onzekerheid over ons voortbestaan," sprak Elsensohn de aanwezigen toe. "Eerst was daar het kabinet Rutte 1 met een miljard aan bezuinigingen op Defensie en de lijstjes van mogelijke bezuinigingsmaatregelen met vaak de Onderzeedienst bovenaan. Daarna het Catshuisoverleg en het mislukken daarvan, de nieuwe verkiezingen met verkiezingsprogramma's waarin de Onderzeedienst letterlijk werd genoemd als bezuinigingsoptie. En last but not least onlangs nog de aangekondigde bezuinigingen met Prinsjesdag die de krijgsmacht wederom hard raken. En elke keer weer, de afgelopen drie jaar, heb ik de bemanningen en de walorganisaties gevraagd om er nog een keer de schouders onder te zetten. Om nog even enkele maanden vol te houden ondanks de tekorten. Juist nu onze relevantie op een weegschaal wordt gelegd, moeten we niet verzaken en de boten naar zee blijven brengen en het nuttige werk blijven doen."
De bemanningen van de onderzeeboten hadden die peptalks al vaker gehoord. "Toch hebben jullie de boten naar zee gebracht en hebben jullie daar resultaten gehaald die de wereld overgingen. Binnen beperkte kringen want de geheimhouding vraagt dat nu eenmaal. Maar wel kringen die er toe doen," aldus een trotse Groepsoudste.
Kapitein ter zee Marc Elsensohn aan boord van Zr.Ms. Bruinvis eerder dit jaar. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Belang van onderzeeboten steeds breder bekend
Een positieve trend die Elsensohn noemde was dat de steeds ter discussie staande Onderzeedienst steeds beter het belang van onderzeeboten wist uit te leggen zonder inhoudelijk in te kunnen gaan op de geheime missies. "Kennelijk raakte men zich steeds meer van bewust wat die onderzeeboten doen en hoe belangrijk dat was voor de positie van Nederland. Het was dan ook goed om onlangs tijdens een bezoek aan Zr.Ms. Walrus uit de mond van Minister President Rutte te horen dat het toch logisch was dat de onderzeeboten niet ter discussie stonden, als je keek naar alles wat ze kunnen en wat de unieke kwaliteiten van de Nederlandse boten en bemanningen zijn ten opzichte van die van partnerlanden."
Nieuwe onderzeeboten
Hét goede nieuws rond de Onderzeedienst was natuurlijk de nieuwe onderzeeboten. Al had CZSK vice-admiraal Borsboom gisteren in een tweet al wat weggegeven.
Van een artist impression is nog lang geen sprake, het project bevindt zich in een vroeg stadium. Zoals Elsensohn ook zei is de marine in gesprek met andere landen om samen te werken bij de bouw van de nieuwe onderzeeboten. Eén gesprekspartner is Noorwegen, dat net als Nederland boten heeft uit de jaren '90. Noorwegen had al eerder besloten om zes nieuwe boten te laten bouwen.
Nieuwbouw van onderzeeboten is zeer specialistisch en complex. Doordat na de bouw van de huidige Walrusklasse in de jaren '80 en '90 geen nieuwe onderzeeboten meer zijn gebouwd in Nederland, is zoveel kennis en capaciteit verloren gegaan dat ons land alleen geen onderzeeboten meer kan bouwen. Nederland moet daarbij wel samenwerken. Politiek gezien is dat positief, maar het is niet per se goedkoper en zeker niet eenvoudiger. De marine heeft echter geen keus.
Voor de Onderzeedienst betekent dit goede nieuws veel: "Dit geeft een toekomstperspectief dat ontzettend belangrijk is voor onze bemanningen. Weten dat je niet in een soort sterfhuis aan het werk bent," betoogde Marc Elsensohn.
De verwachting is dat de nieuwe onderzeeboten pas rond 2025 gereed kunnen zijn. Tot die tijd zullen de huidige Walsrussen het moeten doen, maar daarom worden zij gemoderniseerd. In 2015 zal Zr.Ms. Zeeleeuw voorzien van de nieuwste technologie van de werf af komen, gereed voor tenminste 10 jaar geheime missies.
Elsensohn vandaag: "Toen ik hier drie jaar geleden aantrad was een van mijn speerpunten om de onderzeedienst meer naamsbekendheid te geven." Eén van de gevolgen van nieuwe openheid bij de Onderzeedienst is een unieke documentaire die in 2014 op RTL7 zal worden uitgezonden. Op YouTube staat inmiddels een eerste trailer.
Meer interesse in functies bij Onderzeedienst
Behalve uitdagingen van buitenaf, kreeg de Onderzeedienst ook te maken met interne punten van zorg: personele tekorten. Deze trokken een zware wissel op het personeel, want als één sleutelfunctionaris (zoals een ziekenverpleger) niet aan boord is, mag de onderzeeboot niet naar zee. Dus moest personeel werkzaam op andere onderzeeboten of op de wal inspringen als een tekort dreigde.
Maar ook op dit dossier wist de vertrekkende Groepsoudste veel positiefs te melden: "Gelukkig lijken alle wervingsinspanningen die speciaal voor de Onderzeedienst zijn gedaan (...) hun vruchten af te werpen. Ook onze ambassadeurs op de vloot hebben mensen enthousiast gemaakt om naar de Onderzeedienst te komen. Het ambassadeurswerk op het KIM neemt zelfs zulke grote vormen aan dat we adelborsten moeten teleurstellen. Ook overwegen enkele mannen die ons eerder hebben verlaten (...) weer terug te keren."
KTZ Hugo Ammerlaan (links) als commandant van (toen) Hr.Ms. De Zeven Provinciën in de Golf van Aden. Naast hem staat de commandant van de Russische taakgroep en de commandant van de NAVO piraterijbestrijdingsoperatie Ocean Shield CDRE Michiel Hijmans. (Foto: NAVO)
Oude bekenden
KTZ Elsensohn droeg het vaandel van de Onderzeedienst na zijn afscheidsrede (met pijn in het hart) over aan VADM Borsboom die het in handen legde van KTZ Ammerlaan.
Voor Elsensohn kwam daarmee een einde aan 29 jaar Onderzeedienst met plaatsingen op 7 verschillende onderzeeboten, plus nucleaire Britse en Amerikaanse subs, en het commando over de Zeeleeuw en de Bruinvis. Ook leverde hij als Teacher in drie jaar 14 commandanten af.
Ook Ammerlaan kent de Onderzeedienst door en door. Net als zijn voorganger begon de kersverse Groepsoudste in 1981 bij de Koninklijke Marine en werkte jarenlang op meerdere onderzeeboten. Hij voerde het commando over varende eenheden als de Dolfijn maar ook over bovenwaterschepen: M-fregat Hr.Ms. Willem van der Zaan en LCF Zr.Ms. De Zeven Provinciën.
Ammerlaan gaf na de overdracht aan met veel trots te mogen beginnen als Groepsoudste Onderzeedienst: “het is een grote eer om het vaandel van de Onderzeedienst in ontvangst te nemen. In de komende jaren zal ik met de Onderzeedienst werken aan de vier motto’s waar ik naar streef. Uitstekend vakmanschap, respect voor elkaar, goed leiderschap en misschien wel de meest belangrijke: plezier in het werk”.
Dat het werk bij de Onderzeedienst bijzonder is, blijkt wel uit de prachtige anekdote van KTZ Elsensohn. Toen hij met zijn vrouw (helikoptervlieger bij de marine) op de school van zijn zoon was vertelde de juf dat het goed ging. "Alleen zijn fantasie was wel iets te sterk ontwikkeld. Want toen de kinderen in de klas moesten zeggen wat hun ouders voor werk deden, zei hij dat zijn mama in een helikopter vloog en zijn papa piraten liet vangen met onderzeeboten…… tja, soms wordt de mooiste fantasie gewoon werkelijkheid!"
