Hr.Ms. Friesland zet laatste schoten op de “i”
Bericht geplaatst: 26-01-2013
Door: Jaime Karremann
Aanstaande maandag 28 januari vertrekt Hr.Ms. Friesland naar het Caribisch Gebied om als eerste patrouilleschip de taak van stationsschip op zich te nemen. Een week eerder was de Friesland nog geen “Harer Majesteits” en een jaar eerder zelfs nog in afbouwfase.
Marineschepen.nl ging afgelopen donderdag mee naar zee om de laatste voorbereidingen voor deze toch bijzondere reis van Hr.Ms. Friesland te aanschouwen.
Hr.Ms. patrouilleschip Friesland is klaar voor vertrek naar het Caribisch Gebied en het koude Nederland te verlaten. (Foto: Marineschepen.nl)
Donderdagochtend 0830 uur, Nieuwe Haven Den Helder. Hr.Ms. Friesland is net een half uur binnen en klaar voor vertrek naar zee. De “touch & go” van het patrouilleschip is typisch voor het drukke programma. Het vertrek naar de West komt steeds dichterbij en voor het lange verblijf aanvangt, ver weg van de ondersteuning in Den Helder, wil men nog veel testen.
Het fijne aan marineschepen is dat je niet gebonden bent aan kantooruren. Zo ook Hr.Ms. Friesland niet: woensdagmiddag voer het naar zee waar het tot diep in de nacht bezig was met allerlei proeven. Proeven en tests die horen bij een schip dat pas op 10 februari 2012 voor het eerst in Den Helder aankwam. Ook voor vandaag staat er weer veel op het programma, zelfs het korte verblijf in de Nieuwe Haven is nauwelijks een onderbreking.
Hr.Ms. Friesland in de Nieuwe Haven van Den Helder. (Foto: Marineschepen.nl)
Koffie to go
Op de steiger ligt nog sneeuw en al waait het dit keer niet in Den Helder, met een graad of 3 onder nul is het erg koud. Ik loop snel de valreep op. Het is een drukte aan dek; de Friesland wil weer naar zee.
Zodra ik aan boord kom, heet Eerste Officier LTZ1 Raymon Rodie mij welkom en vraagt me of ik koffie wil. Dat lijkt me een goed plan en we lopen twee trappen af. Naar beneden? Ja voor koffie moet je niet in de Longroom zijn, dat kan alleen in het all-ranks eetverblijf waar de gehele bemanning terecht kan voor eten en koffie.
Het belang van koffie bij de marine moet je niet onderschatten. Sinds mensenheugenis werden de koffie-uitgiftepunten in de ontwerpfase zorgvuldig verspreid door het schip: in verband met risico spreiding en de gewoonte om koffie te halen in je eigen verblijf. Een paar minuten na mijn aankomst is al duidelijk dat hier echt out-of-the-box was gedacht!
Niet veel later verlaat de P842 de haven van Den Helder.
Sfeer
Er zijn twee dingen die -na de koffie- direct opvallen: rust en ruimte. De patrouilleschepen van de Holland klasse zijn 108 meter lang en bijna 17 meter breed. De ontwerpers hebben weer een nieuwe stap gezet om het verblijf aan boord aangenamer te maken door de bemanning veel ruimte te geven. Zo zijn de gangen opvallend breed.
De whalegang, de belangrijkste gang aan boord, is breder en rustiger. (Foto: Marineschepen.nl)
Niet dat die ruimte nodig is om de hordes bemanningsleden te verwerken, want standaard werken er slechts 55 personen aan boord. Vandaag zijn er meer mensen mee, maar zelfs nu lijkt iedereen te verdwijnen en zijn de gangen vaak leeg en stil. De gezelligheid moet dus ergens anders vandaan komen.
Maar die gezelligheid is er wel, want wie ik ook spreek, iedereen is erg blij met de kleine opzet van de bemanning en de onderlinge verbondenheid. Net als bij de Mijnendienst en bij de Onderzeedienst is de afstand op de OPV’s tussen de verschillende rangen kleiner en kent iedereen elkaar waardoor er meer een teamgevoel ontstaat.
“De sfeer is goed”, beaamt LTZ1 Rodie terwijl we op een bank in de ruime Longroom zitten: “al merk je dat er wel veel van de bemanning gevraagd wordt sinds we nog geen jaar geleden zijn begonnen met de proefvaart.”
Ik ben dan natuurlijk benieuwd of de Friesland eigenlijk wel klaar is om naar de West te gaan.
“We zijn er juist aan toe,” zegt de Eerste Officier. “We zijn toe aan een nieuwe fase waarin de nadruk niet meer zoveel ligt op de proefvaart en testen van nieuwe systemen, maar waarin we echt aan de slag gaan met dit schip. In de West is het natuurlijk ook druk, maar het is wel anders. Het weer is beter en je bent als schip meer op jezelf.
Ook is het mooi dat we als eerste OPV die kant op gaan, we kunnen echt nieuwe dingen bedenken en proberen. Maar aan de andere kant zorgt dat ook weer voor hoge verwachtingen en veel extra werk.”
Hilariteit alom. (Foto: Marineschepen.nl)
Cobra heeft tanden
Aan veel werk geen gebrek. Op de brug is het ijskoud. De deur naar de stuurboord brugvleugel, die fungeert als rokersbalkon, staat open. Navigatieofficier LTZ2OC Rieke van Run (bekend van “Midden in de Marine”) zet koers naar zee voor de laatste schietoefening met het 76mm kanon voor vertrek. Het schieten met het kanon is niet zomaar iets en zeker niet voor Hr.Ms. Friesland zonder mast. Want in die mast zitten sensoren die belangrijk zijn om het kanon te vertellen waar het doel zich bevindt en voor de evaluatie van de schoten.
Technici hebben het kanon weten te koppelen aan de navigatieradar, waardoor het ontbreken van de mast geen belemmering meer is. Helaas kan de helikopter die ook benodigd is voor evaluatie niet de lucht in door een front met ijs dat over de Noordzee trekt. Toch gaat men door met voorbereiden. LCF Hr.Ms. Evertsen is in de buurt om het vliegverkeer in de gaten te houden en een sleepboot is met een gesleept doel de spiegelgladde Noordzee opgevaren.
Een deel van die voorbereidingen vinden plaats in de briefingruimte, een ruime goed verlichte vergaderruimte die een ware verademing is voor iedereen die een briefing in een stampvolle CommandoCentrale aan boord van een M-fregat heeft meegemaakt. Een andere verademing bevindt zich ook op dit dek, twee deuren naar voren: de Cobra, ofwel de Commandobrug Achter. Voorzien van maar liefst vier ramen aan de zijkanten en nog veel meer aan de voorzijde, oogt het als een uitstekende werkplek voor een soort varende kantoorbaan waarbij je altijd dicht op de actie zit.
De voorste batterij van de Commandobrug Achter, ofwel Cobra van Hr.Ms. Friesland. Door de ramen is de Commandobrug Voor, ofwel de brug te zien. (Foto: Marineschepen.nl)
Die actie is nu dus zelfs zichtbaar. KLTZ Arjen Warnaar hoeft als commandant van Hr.Ms. Friesland straks in de West niet meer te kiezen tussen de brug en de commandocentrale. Hier zijn die functies gecombineerd in de Commandobrug Voor en Achter. Warnaar kan de acties leiden vanuit de Cobra waar alles wat hij de contacten kan zien en alle informatie van de sensoren voor zich heeft.
Panorama van de Cobra. (Foto: Marineschepen.nl)
De Commandobrug Voor is de bekende navigatiebrug. Al ontbreekt er wel één bekend onderdeel: de kaartentafel waar officieren van de wacht tot een paar jaar terug head first met geodriehoek en potlood indoken.
LTZ3 Patrick Nieuwenhuijse is net afgelost en staat met muts en dikke jas goed ingepakt op de brugvleugel, terwijl de besneeuwde Noord-Hollandse duinen voorbij glijden. Hij is als wachtsofficier in opleiding bekend met papieren kaarten en de kaartentafel. Nieuwenhuijse is bezig met de laatste fase van zijn stage (PBI) aan boord en tijdens zijn studie heel veel potloodlijnen getekend en ze net zo vaak weer uitgegumd.
Nieuwenhuijse mist de papieren kaart niet: “De elektronische kaarten zijn veel beter. We hebben aan boord niet eens papieren kaarten. Het ECDIS systeem is dubbel uitgevoerd en we krijgen wekelijks updates.” De elektronische kaarten bieden interessante slimme voordelen. Nieuwenhuijse vervolgt: “Als je met een papieren kaart vaart en je komt een haven binnen, ben je eerst een halve avond kwijt om alle potloodlijnen en aantekeningen weer uit te gummen. En in een buitenlandse haven ben je ook nog uren bezig met het voorbereiden in de kaart voor de komende week. Nu doen we dat ook, maar met de elektronische kaart gaat het sneller. Bovendien is het veiliger, want de kaart doet zelf een extra veiligheidscheck: het controleert of je op je geplande route geen wrakken of ondieptes over het hoofd hebt gezien.” De elektronische kaarten zijn mooi, maar we zijn ook wel verwend met de huidige consumenten elektronica. Want wie op de ECDIS met twee vingers wil inzoomen zoals we dat gewend zijn op smartphones en tablets komt van een koude kermis thuis.
De brug van Hr.Ms. Friesland is ruim. Rechts in beeld staat LTZ3 Nieuwenhuijse, links zit commandant KLTZ Warnaar. (Foto: Marineschepen.nl)
De aankomende wachtsofficier is met meer blij dan alleen de elektronische kaart. Het lopen van stage aan boord van een OPV brengt volgens hem ook het voordeel met zich mee dat het er minder hectisch is dan op een fregat, waardoor PBI’ers sneller meer verantwoordelijkheden krijgen en dus sneller kunnen leren.
Vier maanden thuis
Ook één van de andere luitenanten ter zee der derde klasse aan boord is erg te spreken over Hr.Ms. Friesland. Chantal Vonk leidt me met veel plezier rond. Terwijl we afdalen naar het benedenschip, begin ik weer te herstellen van de kou buiten. Binnen is het warm, ik ben immers niet alleen op een werkplek maar dit is ook een schip waar 55 mannen en vrouwen straks vier maanden wonen.
Belangrijk zijn natuurlijk de hutten en slaapverblijven. De grootste slaapverblijven bieden plaats aan vier personen, daarnaast zijn er hutten voor twee en één persoon. Ze zijn allemaal comfortabel: veel kastruimte, een eigen toilet en douche, draadloos netwerk, de meeste hebben een bureau met pc en overal zijn speakers ingebouwd. Terwijl je onder de douche staat kun je de fileberichten op de Nederlandse snelwegen horen, en de berichten die worden omgeroepen over de scheepsomroep.
Een tweepersoons hut. Links de deur naar douche en toilet. Rechts een bureau met computer. (Foto: Marineschepen.nl)
De functie van de scheepsomroep is nog steeds aanwezig, al is dat wel iets afgenomen omdat ieder bemanningslid een handheld heeft waarop hij/ of zij intern gebeld kan worden. Overigens gebruikt niet alleen de bemanning de scheepsomroep; ook een computer maakt er gebruik van zodra de systemen bijvoorbeeld een brand constateren. Helemaal soepel klinkt het nog niet, de stem is een korrelige, blikken computerstem met vreemde klemtonen die voor mensen haast onmogelijk zijn. Maar de boodschap is het belangrijkst.
Als die boodschap inhoudt dat er een brand is geconstateerd, is het feitelijke bestrijden van de brand al begonnen. “We hebben een watermist systeem dat, zodra het voldoende aanwijzingen heeft dat er een brand is, direct begint met blussen.” LTZE3 Vonk vindt het heerlijk om als techneut op een OPV te werken. “Het voordeel van de watermist installatie is dat deze door het hele schip verspreid is en niet schadelijk is voor mensen. De bemanning kan daar dus doorheen lopen om de brand zelf aan te vallen. Met dit systeem lopen de OPV’s voor op veel andere marineschepen en dat is nodig want we zijn hier maar met 55 bemanningsleden aan boord.”
In de whalegang zijn de gevolgen van een kleine bemanning goed te zien. Een adjudant heeft een stofzuiger op z’n rug, terwijl een LTZ2OC de vloer schoonmaakt met een soort Swiffer.
“Als ze dit thuis zien, moet je daar ook gaan schoonmaken!”
“Nee hoor, we hebben een schoonmaakster. Ik heb het nog gevraagd, maar ze houdt niet van varen.”
Luid gelach.
Iedereen is hier verantwoordelijk voor het schoonmaken van een een deel van het schip. Ongeacht de rang en dat werkt. “We zijn hier maar met zes officieren aan boord,” legt Vonk uit. “Daardoor is de afstand tussen de rangen veel kleiner dan op fregatten en leer je echt iedereen aan boord goed kennen.”
Met de Jongste Officier Materieels Dienst Vonk loop ik door naar het Bedrijfsbureau. Ook hier zijn weer grote schermen aan de muur. Slechts twee posities zijn bezet, want door verdere automatisering, het verplaatsen van consoles naar de Cobra en de handheld die alle meldingen weergeeft, is dat ook niet nodig. Vonk gaat achter één van de beeldschermen zitten en laat het menu zien: een scherm vol technische termen. Achter iedere term gaat een interacief draadschema schuil, waarmee machines en kleppen kunnen worden bediend. Dit systeem is ook op andere Nederlandse marineschepen ingevoerd.
We lopen verder door lege gangen, waar hier en daar muziek uit een hut klinkt. Vrij ver naar voren is een heuse fitnessruimte, niet een klein sporthok maar waar voldoende ruimte is voor meerdere toestellen inclusief een flatscreen aan de wand. Geen overbodige luxe voor de bemanning en vooral voor de mariniers die straks meegaan naar de West.
Gezelligheid in het eetverblijf waar iedereen samen eet. (Foto: Marineschepen.nl)
Kombuis
Na de uitstekende macaroni als lunch, die genoten wordt in het gezamenlijke eetverblijf, ga ik op bezoek in de kombuis. Chef-kok KPLLDV Foppen heeft veel gezien van de marine. Hij heeft op verschillende bovenwaterschepen gevaren als kok en bakker, maar ook prijkt er een flipper op zijn borst uit zijn tijd bij de onderzeedienst. “Op een onderzeeboot werken net zoveel mensen als hier. Maar de ruimte die ik op de Friesland heb om te koken is ongekend.” Er is alleen niet genoeg plaats voor het brood.
“Hier is geen bakker aan boord. Zelfs op mijnenjagers wordt vers brood gebakken, waardoor je relatief weinig opslagruimte nodig hebt voor alle afzonderlijke ingrediënten. Wij hebben een bevroren halffabrikaat dat in een steamer wordt gebakken. Heerlijk brood in allerlei soorten: maisbrood, suikerbrood, meergranen, wit, etc. Maar er moet een aparte vriescontainer mee om genoeg op te kunnen slaan voor vier maanden, want dat halffabrikaat is alleen in Nederland te verkrijgen.”
Wie wil hier niet koken?! (Foto: Marineschepen.nl)
Een reis van vier maanden zorgt voor de gebruikelijke uitdagingen. “Sommige producten kun je over de hele wereld krijgen en dat kopen we bij lokale handelaren in de havens waar we komen. Maar vooral Nederlandse vleeswaren slaan we hier in en nemen we mee, want dat is er vaak niet in het buitenland. Denk aan frikandellen bijvoorbeeld.
Vlammen
De voorbereidingen voor het schieten met het 76mm kanon. De Wapentechnische Dienst is samen met “ingevlogen” technisch burgerpersoneel van de marine een tijdje bezig geweest met de voorbereidingen voor het schieten met het kanon. De 76mm granaten staan klaar en in de ruimte onder het kanon staat de torencommandant in contact met de Cobra. Het vuren zelf kan met een druk op de knop in de Cobra, maar beneden moet de Wapentechnische Dienst voor en na de schietpartij nog veel handelingen verrichten.
De bak. Het 76mm kanon is naar achter gedraaid zodat de Wapentechnische Dienst de loop kan schoonmaken. (Foto: Marineschepen.nl)
Het wachten in de toren duurt lang en de korporaals hebben tijd genoeg om over het laatste weekend voor vertrek te praten: “Ik ga nog wel even vlammen,” zegt één van de WD’ers toepasselijk. “Toch vrijdag en zaterdag stappen met m’n maten.” Hij is niet de enige, want ook zijn collega’s hebben ambitieuze uitgaansplannen voor ze maandag naar de West gaan.
Serieus business. (Foto: Marineschepen.nl)
Niet dat er in de West geen tijd is voor feestjes. “Het is wel anders dan voorheen,” zegt de torencommandant. “We hebben nu eens in de zoveel weken een haven. En eigenlijk heb ik al die havens al gezien. Ben alleen nog niet in de Dominicaanse Republiek geweest. Dat wordt wel mooi.”
Met pamfletten die door het schip verspreid zijn wordt de bemanning opgeroepen om langs feestwinkels te gaan voor vertrek. Daar is gehoor aan gegeven. Zeker het feestje met “films” als thema wordt een bont schouwspel dankzij de Spiderman-, Batman- en andere pakken die zijn opgeborgen in de kasten.
Voor het zover is, moet er nog letterlijk gevlamd worden. Maar dat is dan weer zo voorbij. Nadat alle systemen zijn getest, het scheepvaartverkeer is gewaarschuwd, er geen vliegverkeer is en de sleepboot in positie is, klinken drie flinke knallen. Aan de horizon zijn drie flitsen te zien en opspattend zeewater.
Hr.Ms. Friesland is er klaar voor. Maandagochtend vertrekt het patrouilleschip.
BAM! (Foto: Marineschepen.nl)
Volg Hr.Ms. Friesland de komende maanden via Marineschepen.nl (Twitter en Facebook) of via de Facebookpagina van het patrouilleschip zelf.
Sinds 13 augustus 2001
