Er is een groot tekort aan personeel bij de Belgische Defensie, dat maakte de Chef Defensie Marc Compernol vorige week bekend. De situatie is ernstig. De Belgische marine erkent dat de tekorten die al jarenlang aanhouden "problematisch zijn". En blijven de gevolgen beperkt tot België? In een reactie zegt Yves Huwart van de militaire vakbond ACMP-CGPM dat de tekorten gevolgen kunnen hebben voor de Nederlandse marine.
BNS Leopold I in Den Helder met een busje van de rekruteringsafdeling van de Belgische Defensie. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
"Het is niet ondenkbaar dat we op een gegeven moment aan een dermate groot tekort komen van technisch personeel dat we het onderhoud van schepen niet meer kunnen garanderen," reageert Huwart telefonisch op vragen van Marineschepen.nl.
De Nederlandse en Belgische marines werken al decennia zo intensief samen dat ze haast zijn gefuseerd. De mijnenbestrijdingsvaartuigen van Nederland en België worden bijvoorbeeld samen onderhouden in het Belgische Zeebrugge. Problemen bij de een, betekent al snel dat er ook problemen ontstaan bij de ander. Het is geen vanzelfsprekendheid dat eventuele gaten die ontstaan door een tekort aan Belgische technici zomaar worden opgevangen door Nederlandse TD'ers, want ook de Nederlandse marine kent tekorten. Daar lijken de problemen echter minder dramatisch dan in België.
De Belgische marine onderschrijft de zorgelijke situatie in een schriftelijke reactie aan Marineschepen.nl. Woordvoerder luitenant-ter-zee 1e klasse Vogels: "de personeelstoestand [is] problematisch bij de Marine en dat kan, indien er niet snel voldoende personeel aangeworven wordt, mogelijk gevolgen hebben. Het invullen van de vacatures is belangrijk in de toekomst." De marine maakt zich vooralsnog echter geen zorgen over het onderhoud van de mijnenbestrijdingsvaartuigen, daarvoor "bestaat er een dienstencontract met een burgerfirma met een clausule om, indien nodig, de capaciteit te verhogen. Dit komt dus niet meteen in het gedrang."
Bemanningsleden van BNS Godetia. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Leegloop in België
Toch zijn de zorgen groot in België. Chef Defensie Compernol zei vorige week in dagblad De Standaard dat de Belgische krijgsmacht "zo snel volk [verliest] dat sommige eenheden op den duur gewoon niet meer kúnnen werken." Jaarlijks vertrekken volgens de generaal 1.500 tot 2.000 militairen, tegen een instroom van 950 tot 1.000 man/ vrouw. Daar komt bij dat de komende acht jaar maar liefst de helft van de Belgische militairen met pensioen gaat.
Generaal Compernol noemde bovendien concrete voorbeelden die de nijpende situatie kenschetsen. Bij de NH-90 heli's die vanuit Koksijde worden ingezet om mensen op zee te redden gaan zoveel mensen met pensioen dat de toestellen straks aan de grond moeten blijven, zo voorziet Compernol.
Ook bij de Belgische marine valt een deel van het personeel binnen de pensioengerechtigde leeftijd. De uitstroom kan volgens de woordvoerder van de marine gevolgen hebben voor de invulling "van bepaalde opdrachten". Op welke opdrachten werd gedoeld, wordt niet nader gespecificeerd, maar wel dat de inzetbaarheid van de marine gepland zal afnemen. De marine wil op de verhoogde uitstroom namelijk anticiperen door "in de komende jaren de focus te leggen op aanwervingen en opleiding van het nieuw ingestroomde personeel, en de beschikbaarheid voor operationele inzet tijdelijk terug te schroeven."
Verminderde operationele inzet door België kan rechtstreeks gevolgen hebben voor de Nederlandse marine.
Nederlandse en Belgische marineschepen -Zr.Ms. Luymes en BNS Godetia- gezamenlijk in Zeebrugge, vlak voor een gezamenlijke operatie. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Langdurig personeelstekort
De personeelsproblemen zijn er echter niet alleen door de aanstaande pensioengolf bij de Belgische krijgsmacht. Er zijn al vele jaren tekorten en die zijn niet mals. Huwart: "Sommige operationele eenheden, ik denk dan vooral aan landmachteenheden, zijn amper voor 60% bezet."
De gemiddelde bezettingsgraad is bij de marine hoger, maar is nog steeds niet minder zorgelijk en de oplossingen weinig duurzaam zo blijkt uit de reactie van de marine: "Gedurende vele jaren is er een problematiek bij de personeelstoestand van de Marine. Om het personeelstekort bij de Marine op te vangen, wordt er sinds vele jaren beroep gedaan op personeel van andere krijgsmachtdelen (vooral Landmacht) die door de sluiting van hun kazernes in de kustregio de lege stoelen bij de Marine zijn komen bezetten. Daardoor is er een gemiddelde bezettingsgraad van ongeveer 75%."
De oorzaak van de grote tekorten bij de marine is dat er de afgelopen tien jaar te weinig is geworven door bezuinigingen. "Het gaat dan vooral om de technische beroepen waar het tekort zich laat voelen, maar er zijn ook tekorten bij de scheepskoks en de duikers," aldus de marinewoordvoerder.
Volgens de Chef Defensie zijn er minder mensen dan voorheen geïnteresseerd in werken bij het leger, voor de marine geldt dat in mindere mate reageert marinewoordvoerder Vogels: "Voor de Marine is het niet zozeer het gebrek aan interesse die ons parten speelt, maar wel de spanning op de arbeidsmarkt voor hooggeschoolde profielen. (…) De grote uitstroom in combinatie met een grote algemene vraag voor arbeidskrachten zorgt voor een enorme spanning op de arbeidsmarkt. De meeste bedrijven, inclusief Defensie, zoeken meer en meer degelijk geschoold en opgeleid personeel. Dit is ook het geval voor de Marine die met hoogtechnologische apparatuur werkt."
Wat volgens vakbondsman Huwart ook meespeelt is dat de arbeidsvoorwaarden in het bedrijfsleven aantrekkelijker zijn en dat de pensioenvoordelen van de militairen op de helling gaan, wat de attractiviteit van het beroep zeker niet ten goede komt. Daarnaast speelt de aantrekkende economie ook al niet in het voordeel van de wervingsinspanningen van de Belgische Defensie.
Een snelle oplossing voor het probleem is niet te verwachten. Ook het aantrekken van burgers uit het buitenland voor Defensie, dat ook in Nederland weleens is geopperd, is volgens Huwart niet de oplossing. Het is al jaren mogelijk om als EU-burger zonder Belgische nationaliteit aan de slag te gaan bij de Belgische krijgsmacht: "Die interesse is verwaarloosbaar, het zijn enkelingen. Ik ken een jongeman met de Belgische en Nederlandse nationaliteit. Hij wilde graag bij de marine en koos voor de Nederlandse marine, omdat die attractiever is dan de Belgische. Het lijkt me onwaarschijnlijk dat Nederlandse jongeren naar de Belgische defensie zouden komen. Dus ook daar gaan we niet de grote leegloop mee opvangen. En aan de andere kant kan ik me ook moeilijk indenken dat Spaanse of Portugese burgers geneigd zijn om naar een leger te komen waar de taal vooral Nederlands of Frans is, want zij mogen wel een andere nationaliteit hebben, maar zij moeten wel de taal spreken."
Concrete gevolgen
De marine is al enkele jaren geleden in gaan zetten op een verbeterde werving. Net als de Britse en Nederlandse marine, spreekt men in België ook van het fenomeen 'sea blindness' waardoor jongeren niet in eerste instantie aan een baan bij de marine denken. Sinds 2015 organiseert de marine het rekruteringsevenement SAIL TO YOUR DREAM. Dat is een interactieve tentoonstelling waarmee de marine het binnenland intrekt om jongeren de toegevoegde waarde van de marine aan de samenleving bij te brengen en hen het leven in de marine te laten ontdekken. Daarnaast is in najaar 2016 een Task Force Werving opgezet om jongeren warm te maken voor de Marine, zij die interesse tonen intensief in te lichten en te begeleiden tijdens het rekruterings- en selectieproces. "De eerste resultaten van deze Task Force zijn positief te noemen met een gevoelige verhoging van het aantal sollicitanten," aldus Vogels.
De signalen zijn volgens de marine dus gunstiger dan bij de landmacht, maar een belangrijke voorwaarde om het probleem op lange termijn op te lossen is volgens de marine dat er voldoende mensen geworven mogen worden, dat kon door bezuinigingen tot op heden niet. De verwachting is echter wel dat er meer vacatures aangeboden mogen worden.
Yves Huwart van de militaire vakbond ACMP ziet de werving van de marine niet zo snel de tekorten wegwerken: "De strategische visie zegt we gaan investeren in de Belgische marine. Er is een mooie intentieverklaring, maar de contracten moeten nog getekend worden. Bovendien moeten de eerste euro's voor al die aankopen nog gevonden worden. Als de nieuwe investeringen dan toch plaatsvinden, moeten we ons de vraag stellen in welke mate we in staat zullen zijn om de nodige manschappen te gaan leveren om dit nieuwe materieel te bemannen."
