|
|
Hr.Ms. Urania (1938-2001)
Laatst aangepast: 15-10-2018
Hr.Ms. Urania was van 1938 t/m 2001 het zeilend opleidingschip voor adelborsten (marineofficieren in opleiding). Vooral de toekomstige wachtsofficieren (Zeedienst) voeren mee aan boord van dit schip.
De toen vijftig jaar oude Hr.Ms. Urania in 1978 met de bekende spinnaker. De Urania deed mee aan een zeilrace van Göteborg (Zweden) naar Oslo (Noorwegen) via de Faeröer eilanden. (Foto: Koninklijke Marine)
Van jacht tot opleidingsschip
Van 1488 tot 1798 werd marinepersoneel opgeleid aan boord van operationele marineschepen. In 1798 werden twee schepen aangewezen als opleidingsschepen. Daarna volgden een twintigtal zeilschepen, vaak brikken en korvetten, als opleidingsschepen. Toch waren er ook periodes zonder zeilend opleidingsschip, al had het KIM wel zeilsloepen en een zeil- en roeivereniging. Nadat de loodsschoener Hr.Ms. Willemsoord II in 1927 de kruisreis met adelborsten had voltooid, brak weer een periode aan zonder opleidingsschip.
KIM-docent zeemanschap en scheepsbouw, tevens reserveofficier, J.H. Coolhaas had in 1935, '36 en '37 met adelborsten zeiltochten gemaakt met het kleine jacht Kijkduin. Met dit jacht, van de zeil- en roeivereniging, voer Coolhaas naar de Oostzee.
Volgens Coolhaas en andere pleitbezorgers van een zeilend opleidingsschip was zeilen beter voor de karaktervorming van toekomstig marineofficieren dan een stoom- of motorschip. Ook zou aan boord van het zeilschip sneller aan het licht komen wie ongeschikt zou zijn voor het zeemansbestaan.
De Koninklijke Marine had wel interesse in een zeilend opleidingsschip. Maar er was geen geld voor nieuwbouw, laat staan voor een oceaanreus zoals die in het buitenland werden gebouwd als opleidingsschepen. Voor een tweedehands jacht waren echter wel mogelijkheden. De 76-jarige voormalige marineofficier Boudewijn Nierstrasz bood daarop zijn privé-jacht aan voor 30.000 gulden.
Het jacht, de Tromp, was in 1928 door de Haarlemse Scheepsbouw Maatschappij gebouwd in opdracht van de gefortuneerde Nierstrasz. De schoener had oorspronkelijk een whisbone tuigage, maar dat werd na een jaar omgezet in een gaffelkits tuigage.
De Tromp was inmiddels geruime tijd opgelegd, maar potentiële kopers schrokken terug door de hoge exploitatiekosten en de sobere inrichting.
De forse afmetingen van het jacht en de sobere inrichting waren voor de marine juist geschikt. Behalve de lengte vielen ook de hulpmotor en het revolutionaire, uit Amerika afkomstige, tuigplan op. Ook niet onbelangrijk: de verkoopprijs was net iets meer dan een derde van de nieuwbouwprijs.
Na enige tijd besloot de marine in 1937 het schip te kopen. Op 23 april 1938 werd het jacht in dienst gesteld. Het schip werd herdoopt door de echtenote van Nierstrasz in Urania. KLTZ KMR Coolhaas werd de eerste commandant.
Onder veel belangstelling van de pers koos Hr.Ms. Urania op 11 mei 1938 zee om met adelborsten een reis te maken langs vijftien Scandinavische en Duitse havens.
Hr.Ms. Urania in 1978. (Foto: Koninklijke Marine)
Plezier van korte duur
Na het eerste vaarseizoen van de Urania was 1939 een moeilijker jaar. Buitenlandse havens waren in 1939 wegens spanningen in aanloop naar wat later de Tweede Wereldoorlog zou worden, geen optie meer voor het marineschip. Ook overleed in dat jaar Bernard Nierstrasz.
Hr.Ms. Urania werd tijdens de bezetting meegenomen naar Duitsland. Daar deed het vervolgens dienst als opleidingsschip voor Duitse marineofficieren op de Marine Schule Flensburg/ Murwick.
Maar de Urania zou terugkomen. Het schip werd in 1946 gevonden op een scheepswerf die in het bezit was geweest van de Duitsers. Twee jaar later was het schip opgeknapt en was het weer in dienst van het KIM.
Hr.Ms. Urania in 1978. (Foto: Koninklijke Marine)
Verbouwingen
Van de originele Urania bleef steeds minder over. Zowel de binnen- als de buitenkant van het schip werden grondig veranderd tijdens de vele verbouwingen. De meest zichtbare verandering had plaats in 1957 toen de gaffelkits tuigage, waarbij de bezaanmast -de achterste mast- hoger was dan de grote mast, vervangen door de bermudakits tuigage. Ook in 1982 onderging het schip een grondige renovatie. In de loop der jaren werden de houten kajuit, het dek en het onderwateschip vervangen. Bovendien hebben diverse hulpmotoren aan boord gestaan van de Urania; van een Kromhoutdiesel tot een DAF.
Eén van de originele onderdelen van de Urania die tot de laatste jaren is gebleven was het roer.
Tijdens de verbouwingen werd ook het aantal slaapplaatsen het uitgebreid van 15 naar 17.
In 1982 won Hr.Ms. Urania de Cutty Sark Trophy voor het eerst. (Foto: Koninklijke Marine)
Reizen, races en evenementen
De kerntaak van de Urania is altijd het varen met adelborsten geweest. Dat werd echter gecombineerd met vlagvertoonreizen, deelname aan evenementen en zeilraces. Al was de Urania niet ontworpen voor races.
De Urania heeft deelgenomen aan ontelbare races en evenementen. Vanaf 1958 nam het deel aan bijna alle zeilraces van de Sail Training Association (STA). Ook was het bij grote evenementen in Europa én Amerika. Variërend van de vele Sail-evenementen tot de grootse viering van 200 jaar Verenigde Staten in New York.
Hr.Ms. Urania voer meerdere keren naar de VS en Canada. Dat was in 1976 om de eerder genoemde "Bicentennial" te vieren in New York, maar ook in 1992 stak het net geen 30 meter lange zeilschip de oceaan over. Toen was het eveneens in New York, ditmaal om de viering 500 jaar Columbus bij te wonen. Behalve aan New York bracht het schip een bezoek aan o.a. Nassau, Norfolk, Baltimore (VS) Puerto Rico en Sint Maarten.
In 1984 had de Urania ook bezoeken aan de andere zijde van de oceaan gebracht, maar toen waren het vooral -prachtige- havens in Canada.
In de periode 1978 - 1997 legde de Urania zo'n 100.000 zeemijlen af.
Hr.Ms. Urania won in 1982, 1988 en 1995 de Cutty Sark Trophy.
Vervanging
Ondanks de vele renovaties en verbouwingen zag het er eind jaren '80 naar uit dat Hr.Ms. Urania vervangen moest worden. In de Alle Hens van mei 1988 werd in de marge van een artikel gemeld dat de Grand Old Lady in 1996 van de sterkte der vloot zou vloeien.
Toch gebeurde dat niet, waarschijnlijk omdat er na de val van de Muur in 1989 een grote bezuinigingsoperatie werd opgestart en alles binnen Defensie ter discussie stond. De Urania voer door tot 2001. Toen werd tijdens slecht weer een gat in de romp geslagen. Er was geen geld voor nieuwbouw, dus besloot men tot een complete verbouwing. Officieel dan, want de verbouwing was zo grondig dat er feitelijk sprake was van nieuwbouw.
In 2004 kwam de "oude" Urania weer terug, maar dan als volledig nieuw schip.
| Nummer |
Naam |
In dienst |
Uit dienst |
| Y8050/ H31 |
Urania |
1938 |
2001 |
|
| Afmetingen |
23,94 x 5,29 x 3 |
| Max. waterverplaatsing |
65 ton |
| Max. snelheid |
7 knopen (motor)
12 knopen (zeil) |
| Bemanning |
3 of 4, in totaal 17 slaapplaatsen |
| Voortstuwing |
509 m2 zeil;
Laatste: DAF Diesel 96 pk
|
| Wapensystemen |
Geen |
| Sensoren |
Koden MD-3600 radar |
Sinds 13 augustus 2001
|
