Vanuit de commandocentrale van een marineschip wordt het gevecht gevoerd. Deze ruimte vol beeldschermen en operators is in de basis sinds de jaren ’70 niet veel veranderd. Zijn er aanpassingen nodig? En wat zijn belangrijke elementen in een commandocentrale om nieuwe dreigingen het hoofd bieden? In dit vijfde deel van gesprekken met experts van Thales een interview over de centrale van de toekomst.
Beeld ter illustratie. (Thales)
In samenwerking met Thales presenteert Marineschepen.nl een reeks artikelen over een onderwerp dat nu of in de toekomst bij veel marines speelt. Van cyber tot autonome systemen. In deel 3: wat betekenen lange missies voor systemen? Meer info onder aan deze pagina.
Commandocentrales zijn bij iedere marine en op iedere scheepsklasse iets anders, maar in grote lijnen zijn ze hetzelfde. Deze commandocentrales maken een schip een marineschip. Hier komt informatie binnen van de radars, sonars, camera’s, systemen voor elektronische oorlogvoering, etc. Operators, vaak matrozen of onderofficieren, zien informatie gepresenteerd op hun scherm, verwerken de informatie en delen deze informatie met hun collega’s in de centrale en met andere eenheden. De leidinggevenden in de centrale krijgen die informatie samengevoegd op een scherm en nemen hun besluiten. Vanuit de centrale kan dan onder andere de wapens worden ingezet.
De commandocentrales zoals we die nu kennen wijken veelal niet erg af van de centrales uit de jaren '70. De computers zijn veel sneller, de beeldschermen zijn beter, de sensoren zijn stukken beter, maar het concept is en blijft: computer, beeldscherm, toetsenbord, headset, informatie en mens.
Maar de dreigingen zijn de laatste jaren sneller veranderd. Thales denkt daarom na over de commandocentrale van de toekomst en Marineschepen.nl sprak met voormalig officier bij de Franse marine Didier Flottes. Flottes werkte 27 jaar bij de Marine Nationale, voer op meerdere marineschepen. Didier Flottes was commandant van twee schepen en heeft vele keren gewerkt als stafofficier in commandocentrales aan boord van verschillende fregatten en een Amerikaanse destroyer.
"We onderzoeken bij Thales voortdurend de mogelijkheden van de commandocentrale van de toekomst", zegt Flottes. "Het is een schets van de mogelijkheden in de toekomst en we kijken naar welke technologieën we kunnen gebruiken om de dreigingen van de toekomst het hoofd te kunnen bieden."
Deze onderwaterdrone, een glider, van de Amerikaanse marine, is een voorbeeld van een van de vele nieuwe onbemande systemen. (Foto: US Navy)
Sneller, kleiner, meer
Die dreigingen waar marineschepen in de toekomst mee te maken kunnen krijgen zijn de volgende: "We zien heel snelle raketten, zeker hypersone raketten die al bij de Russische en Chinese strijdkrachten in gebruik zijn", zegt Flottes. "Ook kan je raketten uit alle richtingen verwachten, die van vlak boven zee aankomen, maar ook recht van boven uit de ruimte komen. En relatief nieuw zijn de kleine UAV's die bij zwermaanvallen gebruikt kunnen worden. Één UAV is geen grote dreiging, maar een zwerm kan dat wel zijn."
"Verder zien we dat het tempo van een oorlog hoger ligt. En dat kan een probleem zijn voor de mens die als belangrijke schakel besluiten moet nemen. Daar komt bij dat er veel meer informatie is om te managen, waarvan delen bestaan uit realtime en oudere informatie."
"Een ander punt is dat schepen met onbemande systemen zullen gaan opereren, waarmee gecommuniceerd moet worden en die moeten worden aangestuurd. Schepen zullen in de toekomst niet meer alleen op zee zijn."
"Daarnaast moeten we rekenschap geven van een samensmelting van de verschillende geweldsdomeinen. In het verleden kon je een onderscheid maken tussen oppervlakteoorlogvoering en luchtverdediging, maar nu gaan ze steeds meer samen vanwege de versnelling van het battle rythm en de samenvoeging van conventionele en asymmetrische dreigingen", zegt Flottes. "De dreigingen kunnen op een gecoördineerde manier samenwerken, gebruikmakend van alle boven- en onderwaterdomeinen, inclusief Elektronische Oorlogvoering en Cyber."
Terwijl de dreiging verandert, zijn de schepen niet ontworpen op snelle aanpassingen. "Het duurt jaren voor een schip gebouwd is en dan moet het 20, 30 of nog langer mee. Het aanpassen aan de dreiging gaat dus vaak niet zo snel als we zouden willen."
Verder kijken
"Om deze dreigingen het hoofd te kunnen bieden, heb je sensoren met een groter bereik nodig. Het vereist dus een groter beeld van je tactische omgeving", zegt Flottes. "Tegelijkertijd moeten je systemen en sensoren wel heel precies zijn. Je moet die grotere hoeveelheid informatie ook delen met andere eenheden. Dat alles moet snel."
Zou het toch niet mogelijk zijn om dat binnen de huidige commandocentrales te doen? "Tot op bepaalde hoogte wel", antwoordt Flottes. "Je kan op je beeldscherm de schaal aanpassen zodat je verder kan kijken, als je sensoren dat toelaten. Maar veel zaken kunnen worden verbeterd dankzij nieuwe technologiën."
Commandocentrale van de toekomst
Hoe kan de centrale van de toekomst er uit zien? De eerste aanpassing draait om de presentatie van de informatie afkomstig van de sensoren. "De manier waarop je de dreiging visualiseert", zegt Flottes. "Nu gebeurt dat gewoon op computerschermen, maar voor sommige personen in de centrale kan dat veranderen. Niet voor iedereen, als je je alleen met een wapensysteem bezighoudt, is het niet belangrijk om het totaalbeeld te hebben en dan kan je je richten op de informatie op je beeldscherm."
"Maar voor de personen die op een hoger niveau werken in de commandocentrale, tot uiteindelijk de commandant", zegt Flottes, "zij moeten een global view van de tactische situatie rondom het schip hebben. Het gaat dan dus om de onderzeeboten, schepen, vliegtuigen en andere contacten die zijn gedetecteerd weer te geven. Dat kan bijvoorbeeld met een veel groter beeldscherm op de wand, of door transparante schermen met informatie rondom te plaatsen. Of door de situatie rondom te presenteren in een bril. Verschillende personen kunnen dan data die voor hun van belang is in hun bril zien. Aan de andere kant is het ook geen goed idee om alles in 3D-brillen te presenteren. Er zou dus gezocht moeten worden naar methodes voor 3D visualisaties zonder het gebruik van een bril."
"Omdat de dreiging recht van boven kan komen, of van onderen, heb je dus een volledig beeld nodig van de bubbel rond je schip. Je sensoren moeten dat kunnen, maar deze informatie moet dus ook gevisualiseerd kunnen worden".
Dat betekent overigens niet dat Flottes voorstander is om bijvoorbeeld ook de brug te vervangen door een gesloten ruimte met beeldschermen. "Als je het met je eigen ogen kan zien, is dat sneller en heb je een beter beeld dan via een camera", legt hij uit.
De mens als vertragende factor
Het conflict van de toekomst gaat razendsnel. Niet alleen doordat raketten sneller vliegen, maar ook omdat doelen moeilijker of later te detecteren zijn. "De mens wordt het zwakste punt", zegt Flottes. "Voor heel snel inkomende dreigingen moet je een soort auto defence mode hebben. We zullen snel op een punt zijn dat we automatische verdediging nodig hebben. Het is alleen erg complex om fouten, zoals het vuren op vriendschappelijke eenheden, te voorkomen."
"Er zijn veel bedrijven die claimen dat zij artificial intelligence in hun systemen gebruiken", zegt Flottes. "Vanuit marketingoogunt klinkt dat goed. Thales is er ook mee bezig. En civiele bedrijven gebruiken het ook veel, maar als er wapens aan verbonden zijn, moet je toch oppassen. Want al is het technisch mogelijk, wat stop je in die AI? Ben je ook in staat om het te toetsen op juridische basis? Als het alleen maar is om sneller een contact te detecteren en te classificeren, dan is er veel mogelijk. Maar voor een automatische inzet van je wapensystemen is meer nodig."
"Technisch is het misschien een uitdaging, maar het is ook juridisch gezien erg lastig."
Nederlandse, Duitse en Poolse marineschepen. Marineschepen verzamelen informatie en delen ze ook, maar er zijn nog meer mogelijkheden. (Foto: Defensie)
Meer eenheden en meer delen
Er is in de toekomst meer informatie nodig om een beter beeld te krijgen. Het samenvoegen van informatie kan dan nodig zijn. "Misschien dat je radarplots niet van voldoende kwaliteit zijn om een doel dat moeilijk te detecteren is te zien. Door informatie van andere schepen en andere sensoren samen te voegen kan je mogelijk wel een contact waarnemen dat anders ongedetecteerd zou blijven. Datafusion noemen we dat. Maar daar zijn heel krachtige computers en hulp van artificial intelligence voor nodig."
Die krachtigere computers komen er wel, denkt Flottes. "We gaan naar een situatie toe waarin we heel veel sensordata gaan delen met elkaar. De uitdaging zit meer in de manier waarop eenheden informatie snel en veilig kunnen delen. Deels kan dat via satellieten, maar die zullen in een oorlogssituatie als eerste worden vernietigd. Er zullen dus andere oplossingen moeten komen, maar de beperking zal wel zitten in de communicatiemiddelen."
Dit is ook een uitdaging omdat er meer met onbemande systemen wordt geopereerd. Een fregat dat nu alleen een helikopter en een RHIB heeft, kan in de toekomst worden uitgerust met tal van onbemande systemen.
Dat vraagt ook om een juridische oplossing. "Als je bijvoorbeeld met een onbemand systeem werkt, dat oorspronkelijk afkomstig is van een schip uit een ander land, en er gaat iets mis, wordt het juridisch complex."
Flexibiliteit
Een andere eigenschap van de commandocentrale van de toekomst is, als het aan Flottes ligt, flexibiliteit. "Misschien opereer je op een moment met een NAVO-taakgroep dicht onder een vijandelijke kust, maar je weet dat de tegenstander geen onderzeeboten heeft. Dan kan je besluiten om geen vier of vijf consoles te gebruiken voor onderzeebootbestrijding, maar slechts één console en de andere in te zetten voor oppervlakte dreigingen of luchtdreigingen."
"De stations in de commandocentrale moeten dus multifunctioneel zijn, zodat de focus in de commandocentrale van het ene op het andere moment aangepast kan worden op de dreiging."
Wat in het verlengde van de flexibiliteit ligt is ook de mogelijkheid om de software in de centrale (CMS) aan te passen. "Als je in een zee ver weg opereert en er is intel dat de tegenstander een nieuw soort missile heeft, kan het zijn dat je je sensoren of je CMS wil aanpassen zodat deze dreiging eerder gedetecteerd kan worden. In zo'n situatie wil je een patch kunnen downloaden via een beveiligde verbinding om het algoritme aan te passen."
"Daarnaast is het van belang om regelmatig updates in te plannen, bijvoorbeeld jaarlijks, om de commandocentrale up to date te houden."
De mens?
Wordt de mens tussen al deze technologische ontwikkelingen over het hoofd gezien? Nee. "Het delen van informatie kan worden vergemakkelijkt, door bijvoorbeeld een alarm op het console van een operator direct op dat van een leidinggevende getoond wordt. Maar de mensen in de commandocentrale blijven het belangrijkste. Zij zullen moeten blijven samenwerken als een team, dat verandert niet."
Dit is een gesponsord artikel. Bij een gesponsord artikel kiest een opdrachtgever het onderwerp van het artikel. Thales heeft Marineschepen.nl betaald om dit artikel te schrijven over dit onderwerp, maar Thales had geen invloed op de journalistieke inhoud.
