Drie Nederlandse schepen hebben van 4 juni tot en met 16 juni deelgenomen aan de maritieme NAVO-oefening Baltic Operations 2023 (BALTOPS 23). In totaal deden er zo'n 6.000 militairen uit 20 verschillende landen mee. Namens Nederland waren mijnenjagers Zr.Ms. Makkum en Zr.Ms. Vlaardingen aanwezig en ook het fregat Zr.Ms. Van Amstel was onderdeel van de oefening in de Oostzee.
Op de achtergrond Zr.Ms. Makkum. (Foto: Defensie)
Het was de 52e keer dat de oefening Baltic Operations gehouden werd. De missie stond dit jaar onder leiding van viceadmiraal Thomas E. Ishee en schout-bij-nacht James Morley van de US Navy. In totaal waren er 50 schepen en 45 vliegtuigen onderdeel van de oefening en daarmee was BALTOPS 23 de grootste machtsvertoning van de NAVO in de Oostzee sinds het begin van de oefening meer dan 50 jaar geleden.
Namens Nederland waren er ongeveer 250 militairen aanwezig in de Oostzee, zo vertelde een woordvoerder van de marine aan deze website. Deze militairen waren verdeeld over de drie aanwezige schepen en de stafgroep in het Duitse Putlos.
Doel en focus van de oefening
Het doel van BALTOPS 23 was volgens de Nederlandse marine het laten zien dat NAVO-bondgenoten en partners in een onvoorspelbare wereld zijn verenigd. Dat zij de stabiliteit in de Oostzee weten te beschermen, te versterken en desnoods gaan verdedigen. Die scenario's zijn in deze oefening dan ook gesimuleerd. Een ander doel was het oefenen op het snel reageren op onverwachte situaties.
De oefening richtte zich op verschillende onderdelen van maritieme oorlogvoering. Zo stonden naast amfibische oefeningen ook oefeningen in het kader van onderzeebootbestrijding, luchtverdediging, mijnenbestrijding, het opruimen van explosieven, opereren met onbemande onderwatervaartuigen en medische situaties op zee, op het programma.
Zr.Ms. Van Amstel tijdens BALTOPS. (Foto: Defensie)
Onderzeebootbestrijding
Zr.Ms. Van Amstel richtte zich vooral op onderzeebootbestrijding en maakt onderdeel uit van Standing NATO Maritime Group 1 (SNMG 1). Commandant van de Van Amstel, kapitein-luitenant ter zee Wilco Faber, vertelde Marineschepen.nl over de oefening. "In het scenario hebben we de taak gekregen om samen met andere schepen een Maritieme Exclusieve Zone te beschermen. We patrouilleerden hier, eigenlijk net als we op de Noordzee zouden doen, om andere eenheden in de gaten te houden en het gebied veilig te houden. In deze oefening trainden we ook voor omstandigheden als spanning tussen partijen verder oplopen en escaleren. Het ging om hoe we er dan gezamenlijk met onze NAVO-partners voor zorgen dat we ons zeegebied kunnen verdedigen en bijvoorbeeld vitale infrastructuur kunnen beschermen."
Een onderdeel van de oefening was onderzeebootbestrijding. "We sleepten een grote sonar achter ons aan, de LFAPS, daarmee voerden we onderzeebootbestrijding uit. Daarnaast hadden we een NH90-gevechtshelikopter aan boord, met hele goede sensoren, waarmee de helikopter zowel oppervlakte- als onderzeebootbestrijding kan doen."
Mijnenjagers
De Nederlandse mijnenjagers Zr.Ms. Makkum en Zr.Ms Vlaardingen waren logischerwijs actief op het gebied van de mijnenbestrijding. Ze maakten onderdeel uit van de Standing NATO Mine Countermeasures Group 1 (SNMCMG1).
De twee schepen moesten tijdens BALTOPS 23 de vaarroutes zo veel mogelijk vrij van explosieven zien te houden. Dit gebeurde onder leiding van een door kapitein-luitenant ter zee Peter Baars bestuurde taakgroep. "Binnen de NAVO is de gemeenschap van mijnenjagers niet groot. Samenwerken is daarom cruciaal. Door oefening als deze leren we veel collega's uit andere landen kennen. Dat maakt het werken met elkaar zo veel makkelijker", zei Baars eerder op Defensie.nl.
LTZ1 Dave de Kruijff, commandant van de Vlaardingen, vertelde Marineschepen.nl uitgebreid over de precieze taken van de twee mijnenjagers: "Dit was het aantonen van aan- of afwezigheid van mijnen in een aangewezen gebied, waarbij er verdenking was dat een kwaadwillende partij mijnen heeft gelegd."
"Na het aantonen van aan- of afwezigheid van mijnen wordt er binnen bepaalde kaders zoveel mogelijk opgespoord en opgeruimd zodat het risico minimaal is voor de eenheden die het gebied moeten betreden. In de oefening worden mijnen geruimd door ze weg te halen. Er worden geen mijnen met explosieven geruimd."
Daarnaast geeft De Kruijff aan dat er ook nog daadwerkelijk met oorlogsmateriaal gewerkt is: "Voordat begonnen werd met het tactische scenario van de oefeningen, hebben de mijnenjagers voor de kust van Estland een integratietraject doorlopen en daarbij ook oude mijnen uit de Tweede Wereldoorlog geruimd. Dit is een taak waar Nederland goed mee bekend is, omdat we dit op continue basis ook in de Belgisch-Nederlandse wateren uitvoeren."
Systemen
Bij een oefening als BALTOPS wordt uiteraard ook gebruik gemaakt van verschillende systemen. KLTZ Peter Baars vertelde Marineschepen.nl over de gebruikte technische middelen: "In Putlos stond de staftent met veel communicatiemiddelen. Hier werkten vier Nederlanders mee in een internationale staf. Op het oefenterrein stonden ook twee andere taakgroepen die vanaf de wal en het strand hun RHIB's te water lieten en met de Unmanned Underwater Vehicles [onderwaterdrones, red.] de zee opgingen om daar te zoeken naar zeemijnen."
"Eenmaal gevonden gingen duikers uit de VS, Noorwegen, Denemarken, Duitsland en Frankrijk te water om de zeemijnen onschadelijk te maken. Hier werd bijvoorbeeld het systeem Tactical Assistance Kit (TAK) gebruikt voor situational awareness van staf. Dit systeem geeft net als een C2-systeem aan waar de eenheden zijn, ook de RHIBs van de mobiele UUV (Unmanned Underwater Vehicle)-teams. Op zee werd er gebruik gemaakt van onbemande onderwater, bovenwater en vliegende drones."
"Daarnaast, bij de mijnenbestrijding in Nederland gaan veel dingen gebeuren. De manier van werken gaat radicaal veranderen. Schepen gaan niet meer het mijnenveld in en alles gebeurt op afstand met onbemande systemen", aldus Baars.
Groepsfoto van de deelnemende schepen. (Foto: NAVO)
19 NAVO-landen in de Oostzee
Naast Nederland waren er nog 18 andere landen die deelnamen aan BALTOPS 23. Zo was het Verenigd Koninkrijk aanwezig met onder andere het amfibisch transportschip HMS Albion en heeft Duitsland het fregat FGS Mecklenburg-Vorpommern naar de Oostzee gestuurd.
Verder deden ook Italië, Canada, Frankrijk, Turkije, Spanje, Portugal, Noorwegen, Estland, Letland, Litouwen, Polen, België, Denemarken en Roemenië mee aan de oefening in de Oostzee. Ook kersvers NAVO-Lid Finland was aanwezig samen met NAVO-partnerland Zweden.
Volgens De Kruijff was er een aantal landen waar in het bijzonder veel mee werd samengewerkt: "Op mijnenbestrijdingsvlak was de meest intensieve samenwerking met Noorwegen (stafschip en daarnaast ook Noorse een mijnenveger), Estland, Frankrijk, Duitsland en Finland. Finland was al langer een partner bij dit soort oefeningen maar nu ook volledig geïntegreerd als NAVO-lid."
Op de Van Amstel was dit niet anders, zo liet Wilco Faber ons weten: "In onze taakgroep werken wij nu samen met bijvoorbeeld een Frans bevoorradingsschip en een Duits stafschip. We hebben deze week veel met een Zweedse onderzeeboot geoefend, die wij in het scenario op moet sporen en tracken."
Afgelopen vrijdag eindigde deze editie van BALTOPS. De oefening keert jaarlijks terug in de Oostzee.
Auteur: Tobias Kappelle Tobias werkt sinds augustus 2020 als freelance journalist voor Marineschepen.nl. Daarnaast is hij vooral actief in de sportjournalistiek bij onder andere AD Sportwereld, Eurosport en Hockey.nl. Tobias studeerde Geschiedenis en Bestuurs- en Organisatiewetenschappen aan de Universiteit Utrecht en deed een master Media & Journalistiek aan de Erasmus University Rotterdam.
