Van 11 tot 23 september vond de jaarlijkse, door Portugal georganiseerde, oefening REPMUS plaats voor de Portugese kust van Sesimbra en het schiereiland Tróia. Lidstaten van de NAVO en partnerlanden deden in Portugal tests met onbemande systemen en verzamelden tien dagen lang data. Projectofficier onderwatergevechtstechnologie Otto Koetsier was aanwezig in Portugal en vertelt aan Marineschepen.nl met welk doel Nederland daar was.
RHIB's tijdens REPMUS. (Foto: Defensie)
REPMUS staat voor Robotic Experimentation and Prototyping Augmented by Maritime Unmanned Systems. De focus ligt dus vooral op het testen van unmanned aerial, surface en underwater vehicles. In de volksmond drones genoemd.
Het doel van de Nederlandse bijdrage was onder meer het verzamelen en analyseren van grote hoeveelheden data en het opereren met, en doen van, experimenten met onbemande systemen. Het ging dan om vliegen met unmanned aerial vehicles, en onbemande mijnenbestrijding en anti-submarine warfare (ASW). Voor laatstgenoemde is men bezig met het ontwikkelen van een zogenaamde ASW-barrier. Dit is een uit meerdere sonars en nodes bestaand systeem dat onderzeeboten actief moet kunnen opsporen. De software van dit systeem is ontwikkeld in samenwerking met TNO.
Koetsier vertelt wat zijn rol was bij REPMUS 2022: "Wij hadden met de Geosea van de Koninklijke Marine een onderzoeksschip vanuit waar wij onze experimenten deden. Daar zaten ook collega's van mij, inclusief TNO, bij. Op het land hadden de Portugezen een operatiecentrum ingericht op een marinebasis en daar hielden wij het overzicht."
De samenwerking was bij REPMUS dan ook anders dan bij de meeste NAVO-oefeningen. Volgens Koetsier ging het met name om logistiek: "Er wordt vooral samengewerkt in de planning. De Italianen waren bijvoorbeeld ook bezig met experimenten en mochten gebruik maken van ons platform."
"We willen steeds meer richting een NAVO-barrier gaan en er is ook een initiatief vanuit de NAVO om te kijken hoe we hier goed kunnen samenwerken en in misschien tracks [contact op sonar of radar met bijbehorende informatie, red.] kunnen synchroniseren. Iedereen verzamelt bij REPMUS zijn eigen data, maar we gaan die wel binnenkort vergelijken. REPMUS is tot op heden vooral een uitstekende gelegenheid om je spullen te testen en te netwerken", aldus Koetsier.
Meer onbemande systemen voor de marine
Behalve met de ASW-barrier werkt de marine, samen met andere organisaties en bedrijven, aan veel meer onbemande systemen. Op de nieuwe ASW-fregatten is ruimte voor drones en natuurlijk helemaal op de mijnenbestrijdingsvaartuigen. Marineschepen.nl sprak daar eerder dit jaar personeel van DMI en de Mijnendienst over.
De nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuigen krijgen een heel pakket aan drones. Een aantal drones is inmiddels geleverd en de marine test deze.
De Directie Materiële Instandhouding (DMI) van de marine ontwikkelt een systeem om meerdere drones tegelijk aan te sturen en bijvoorbeeld gezamenlijk een gebied te laten afzoeken.
Sonars vanaf de RHIB
Het was de tweede keer dat Nederland deelnam aan REMPUS en sinds de eerste keer zijn er stappen gemaakt, zo geeft Koetsier aan: "Vorig jaar werkten we met een dipping sonar vanaf het schip en dit jaar hebben we die vanaf de RHIB in het water gedaan. Dat lijkt meer op hoe we het uiteindelijk willen inzetten, namelijk met een onbemande boot."
Deze stap bracht echter ook direct problemen met zich mee: "Het was slecht weer en aan het begin waren er wat problemen met de contacten doorsturen naar het operatiecentrum. Deze laatste, relatief simpele, stap ging nog niet soepel, maar dat is een kwestie van beter afstemmen."
"Het vervelende van deze experimentele systemen is dat je ze niet te water kan laten bij slecht weer. Je moet nu met de hand een systeem in het water doen vanaf de RHIB. Dat kan voor een experiment prima, want als je het vandaag niet doet dan morgen wel, maar voor een operationeel scenario is dat niet wenselijk", aldus Koetsier.
Experimenteel niveau
Koetsier legt uit wat het doel van een ASW-barrier precies is en wat het einddoel volgens zijn team op dit gebied behelst: "Het doel is om een onderzeeboot te detecteren. Zodra een onderzeeboot langskomt, moet er een signaal verzonden worden en moet je doorhebben dat die onderzeeboot daar zit. Het systeem opereert in zekere mate zelfstandig."
Koetsier benadrukt dat de oefeningen nog weinig concreets met zich meebrengen op het gebied van onbemande vaartuigen: "Het is allemaal op experimenteel niveau. Wij hebben bodemnodes die met elkaar en de oppervlakte communiceren, wat lastig voor elkaar te krijgen is onderwater. Dat is een vorm van zelfstandig opereren. Verder heb je de dipping sonar, dat is een asset op zich."
"Vervolgens heb je een oefendoel dat een onderzeeboot nadoet. Je wilt geen echte onderzeeboot gebruiken, want die signatuur is geheim. Het oefendoel vaart zelfstandig een track. Hij maakt dan geluid net zoals een onderzeeboot. Als hij aangepingd wordt, dan stuurt hij de reflectie terug alsof het een onderzeeboot zou zijn", zo legt de projectofficier uit.
Een actieve sonar wordt vanaf een RHIB in het water gelaten. Deze sonar zorgt voor een ping en de echo van een onderzeeboot kan worden ontvangen door de passieve nodes die op de zeebodem liggen. (Foto: Defensie)
De ASW-barrier
Daarnaast legt Koetsier ons uit hoe zo'n barrier precies werkt: "Deze kan bestaan uit tientallen of honderden nodes en sonars. Waar wij nu vooral naartoe willen werken, is een actieve barrier. Dat is een groot verschil met een passieve barrier, want bij een actieve barrier heb je grote detectieafstanden. Hierdoor heb je veel minder nodes nodig, maar het nadeel is wel dat de onderzeeboot weet dat jij aan het pingen bent."
Sonoboeien zijn in het verleden vaak voor dit doeleinde gebruikt, maar Koetsier geeft aan dat er een belangrijk verschil is tussen deze technologie en ouderwetse sonoboeien: "Een sonoboei is ook een asset dat je kan gebruiken. In feite zijn die nodes sonoboeien, maar dan statisch op de bodem. Het nadeel van een sonoboei is dat ze op een gegeven moment zinken of afdrijven."
Uiteindelijk waren Koetsier en zijn collega erg tevreden over de oefening en werden bijna alle doelen gehaald: "De sonar op het bootje werkte, de nieuwe puls werkte en de data werd verstuurd naar het schip. Daarmee zijn onze onderzoeksdoelen gehaald.
Direct na afloop van REPMUS ging de NAVO-oefening Dynamic Messenger van start. Deze oefening vond plaats het hetzelfde gebied als REPMUS en is juist gericht op het toepassen van unmanned maritime systems in een operationele omgeving. De ASW-barrier was hierbij niet aanwezig, maar wellicht is dit volgend jaar anders.
