Gisteren werd in Rotterdam de jaarlijkse defensietentoonstelling van de Stichting Nederlandse Industrie voor Defensie en Veiligheid (NIDV) gehouden. Het was nog te vroeg voor een glimp van nieuwe Nederlandse marineschepen. Zowel de marine als kennisinstituten en de industrie kijken reikhalzend uit naar de volgende stap voor de vervangingstrajecten voor de marine, maar vrezen de gevolgen van oude bezuinigingen.
Damen en Saab stonden dit jaar gebroederlijk naast elkaar. Geheel links één van de ontwerpers van de A26 onderzeeboot Hans Wicklander en daarnaast directeur Damen Schelde Naval Shipbuilding Hein van Ameijden. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Start vervangingsprojecten uitgesteld
Lang had het er naar uitgezien dat de 27e editie van het Symposium & Tentoonstelling van de NIDV -wat het maritieme deel betreft- in het teken zou staan van het begin van zeker één van de drie aanstaande vervangingsprojecten voor de marine.
Verwacht werd dat dit najaar de vervanging van de onderzeeboten van start zou gaan met de DMP-A brief die minister Hennis naar de Tweede Kamer zou sturen. Maar de komst van die brief is opnieuw uitgesteld. Hennis belooft dit eerste document in aanloop naar nieuwe onderzeeboten in april 2016 te sturen, zo werd onlangs bekend. Het "Rondetafelgesprek Visie toekomst onderzeedienst", dat op 2 december gepland stond, is verplaatst naar een nog onbekend tijdstip.
Op gebied van nieuwe onderzeeboten lijkt er tenminste wat beweging te zijn, rond de nieuwe fregatten en mijnenbestrijdingsvaartuigen is het nog altijd muisstil.
In augustus zag het er nog slecht uit voor Imtech Marine, toen Imtech failliet ging. Het voor lopende marineprojecten belangrijke onderdeel Imtech Marine werd echter snel overgenomen door Parcom Capital en Pon Holdings. Daardoor lijken problemen voor bijvoorbeeld levensverlengend onderhoud van de Walrusklasse afgewend. Sinds begin november gaat het bedrijf verder als RH Marine. RH verwijst naar Rietschoten & Houwens en Radio Holland. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Geen nieuwe modellen, wel meer zorgen
Op de tentoonstelling in Ahoy was dus in geen velden of wegen een schets of idee te zien van een Nederlands schip dat rond 2025 aan de vloot zal worden toegevoegd. In plaats daarvan waren de zorgen bij vele standhouders duidelijk merkbaar en die zorgen zijn er door het uitstel van vorige week niet minder op geworden.
Marineschepen.nl sprak met vrijwel alle spelers van de Gouden Driehoek (marine/ defensie, kennisinstituten en industrie) die bij de tentoonstelling aanwezig waren. Daar kwam een somber beeld uit voor de toekomst van de vloot.
"De buitenwereld lijkt niet te weten hoe snel de huidige marineschepen verouderen. Dat is aan de buitenkant ook niet te zien, maar veel systemen vergen nu al steeds meer onderhoud. Dat kost ook steeds meer geld en zijn ze langer niet beschikbaar," zei Michel Janssen, directeur van de Sectie Militaire Maritieme Technologie van DMO, tegen Marineschepen.nl. Op deze website was al eerder een overzicht verschenen van de hoge leeftijd van veel Nederlandse marineschepen, terwijl vervanging nog niet in zicht is.
De industrie heeft niet stilgezeten en is -net als DMO- al even bezig met de voorbereidingen. Maar de bedrijven willen verder. "De industrie trekt aan DMO en wil meer informatie. Dat kan echter niet, want er staat nog niets vast. Dat geldt op alle vlakken: product, tijd en geld. De eisen staan niet vast, wanneer het product af moet zijn is nog niet bekend en we weten ook nog niet precies hoeveel geld er wordt vrijgemaakt." Dat proces kan pas van start gaan als het DMP-A document is verschenen.
TNO liet met de TNO Experience de bezoeker het resultaat van de onderzoeken ervaren. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Oude bezuinigingen eisen hun tol
Bij meerdere stands waren bezuinigingen uit het verleden nog steeds een hot item. Want de bezuinigingen van de afgelopen decennia eisen nog steeds hun tol en hebben ervoor gezorgd dat al het spaargeld voor de huidige vervangingen verdampt is. Voor nieuwe marineschepen wordt namelijk jarenlang geld gereserveerd, maar die ruimte is verdwenen. Veel bezuinigingen waren namelijk niet eenmalig, maar voor altijd: de 1 miljard die Hillen (CDA) bezuinigde was bedoeld als eeuwige korting. Zo was het Defensiebudget in 2011 8,46 miljard euro, maar door bezuinigingen heeft Defensie in de periode 2011 t/m 2016 geen 50,7 miljard euro kunnen besteden, maar 5,7 miljard euro minder. Voor dat misgelopen geld had heel wat materieel vervangen kunnen worden. En die bezuinigingen van Hillen waren slechts de één na laatste in een lange reeks structurele bezuinigingen die nu al samen goed zijn voor vele miljarden. Overigens haalde Hennis (VVD) er in 2013 nog eens 348 miljoen jaarlijks af.
Het huidige Defensiebudget is niet realistisch, zo was gisteren diverse keren te horen. Maar vertrouwen in een snelle verbetering hebben veel partijen van de Gouden Driehoek niet. Want hoe langer de vervanging op zich laat wachten, hoe meer kosten Defensie heeft. Terwijl er nog veel, bij alle krijgsmachtdelen, vervangen moet worden. En de bedragen die voorlopig gereserveerd staan, zijn onvoldoende: "De 2,5 miljard euro die volgens de media gereserveerd is, is te weinig om vier onderzeeboten aan te schaffen die hetzelfde kunnen als de huidige Walrusklasse onderzeeboten," zegt Ton van Koersel, Senior Business Developer Under Water Warfare bij TNO. "Je zou er wel kustwateronderzeeboten voor kunnen kopen, zoals ander Europese landen hebben. Maar dan ben je de nichecapaciteit kwijt."
Juist die nichecapaciteit is de laatste jaren zo belangrijk geworden in de strijd om het schaarse geld voor Defensie. Opvallend genoeg blijven er binnen Defensie stemmen op gaan om maar marineschepen van de plank te kopen; kant-en-klare producten uit het buitenland. Ook dat baart men zorgen, want dat is funest voor de Nederlandse industrie en levert op termijn niet alleen kennisverlies op maar is volgens DMO ook duurder. Toch is het een reeël gevaar, want de marine bepaalt niet zelf meer op welke manier de huidige schepen worden vervangen. Dat wordt Defensiebreed gedaan.
ThyssenKrupp Marine Systems (TKMS) was voor het eerst op de tentoonstelling van de NIDV en richtte zich specifiek op de Nederlandse markt. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Internationale interesse
Ook het geduld van de buitenlandse industrie wordt op de proef gesteld. Kwam Saab tijdens de vorige editie van de NIDV tentoonstelling nog voor het eerst met een model van de A26 onderzeeboot naar Rotterdam, inmiddels is het -door de UDT in juni- alweer de derde keer dat het Zweedse model zijn opwachting maakte. Er is ondertussen veel gesproken met partner Damen, maar verder is het wachten. Inmiddels is de A26 wel voor de Zweedse marine in productie genomen en heeft Polen gekozen om met Saab samen te werken op gebied van onderzeeboten.
Net als Saab hebben ook het Duitse ThyssenKrupp Marine Systems (TKMS) en Atlas Elektronik interesse. Ogenschijnlijk bescheiden stonden de twee bedrijven in een hoekje van het maritieme domein, dat gedomineerd werd door Nederlandse bedrijven. Toch zegt dat niets over de kansen van de twee. Atlas Elektronik biedt bijvoorbeeld de nieuwe elektrische SeaHake mod4 torpedo met een bereik dat één keer zo groot is als dat van de goede oude Mk 48 torpedo, die Defensie al sinds 2009 wil moderniseren. Maar ook daar is geld voor nodig. Wat de torpedo van de Onderzeedienst in 2025 zal worden, hangt vast aan de nieuwe onderzeeboten.
Voor TKMS is het de eerste keer dat zij zich zo openlijk op de Nederlandse markt richten door aanwezig te zijn op een nationale beurs. De terughoudendheid die er tijdens de UDT was, was er gisteren wel af. "Als je nu in Kiel een kijkje neemt op onze werf, zul je zien dat er het er vol ligt met onderzeeboten in alle stadia: van bouw tot onderhoud," zei één van de saleswerknemers die de ervaring van het Duitse bedrijf extra wilde benadrukken, terwijl naast hem op een monitor een keur aan vlaggen werd getoond van landen die met Duitse onderzeeboten varen.
Maar ook de Duitsers moeten wachten op Hennis. Bezoekers van de stand moesten het daarom maar doen met folders van de Type 216 voor de Australische marine.
Thales toonde zich tijdens de tentoonstelling erg tevreden met de prestaties van de SMART-L tijdens de At Sea Demonstration. De radar bracht de ballistische raket snel en helder in beeld. Hier de CEO van Thales Nederland, Gerben Edelijn, in gesprek met Plaatsvervangend Commandant der Strijdkrachten vice-admiraal Rob Bauer. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
