|
|
Mijnenjagen en mijnenvegen
Laatst aangepast: 07-07-2016
Er is een verschil tussen het vegen van mijnen en het jagen op mijnen. Er is dus ook een verschil tussen mijnenvegers en mijnenjagers. De Koninklijke Marine heeft op dit moment alleen mijnenjagers. Overigens is het "probleem" van mijnenjager of -veger, op te lossen: het zijn allemaal mijnenbestrijdingsvaartuigen. Makkelijker nog: MBV's.
Het verschil in het kort: bij mijnenjagen zoekt een MBV met een sonar actief naar mijnen om deze met eigen explosieven te laten ontploffen. Bij mijnenvegen worden mijnen zodanig geprikkeld (met geluid of magnetisme) dat de mijn denkt dat er een doel vaart en dus moet exploderen.
In het verleden was het vegen van mijnen de enige optie. Rond 1959 de techniek vorderde werd het sinds de jaren ´70 ook mogelijk om op mijnen te jagen. Dat moest ook wel want mijnen werden steeds intelligenter en het was niet meer veilig om het schip dit bij de mijn te laten komen, wat bij het vegen destijds onontkoombaar was.
Mijnenvegen
In het begin werden mijnen alleen geveegd. De eerste zeemijnen die door de Koninklijke Marine werden besteld (Mijn 1907) waren de bekende zwarte contactmijnen, die ontploften als ze een schip raakten. Deze mijnen waren op de bodem verankerd en dobberden onder het oppervlak dankzij de stalen kabels. Ze werden door mijnenvegers onschadelijk gemaakt door met een kabel met snijklauwen achter de mijnenveger aan te slepen, zodat de verankeringskabel van de mijnen brak en de mijn boven kwam drijven. Deze mijn werd dan vernietigt door er met behulp van één van de machinegeweren op te schieten.
Een Nederlandse soldaat naast een aangespoelde contactmijn uit de Tweede Wereldoorlog. Deze mijnen dreven net onder de oppervlakte en zaten vast aan een anker. Als een schip één van die pinnen raakte, ontplofte het ding.
Ook invloedsmijnen (mijnen die reageren op geluid of op een magnetisch veld) werden geveegd. Dit gebeurde in de jaren '50 al door een lange drijvende stroomgeleider te slepen en/ of een akoestisch tuig, zodat de mijn "denkt" dat er een schip passeert en vervolgens ontploft. Dit is een methode die nog steeds wordt toegepast. Mijnenvegen is dus niet achterhaald, maar de marine kan sinds de laatste mijnenvegers eind jaren '90 uit dienst werden gesteld, niet meer mijnenvegen.
Mijnenvegen hoeft overigens niet per se gedaan te worden door een mijnenveger. In de VS werkt men al decennia met helikopters die mijnenvegen en in de Alle Hens van juni 1973 wordt gesproken over Duitsland dat mijnen veegt door gebruik te maken van "radiografisch bestuurbare vaartuigjes", UUV's of drones zou men tegenwoordig zeggen. Het Duitse project is niet helemaal van de grond gekomen (en ook het Amerikaanse is niet zonder haken en ogen), maar geeft wel weer dat er zeker voor de toekomst grote veranderingen te verwachten zijn. Die verwachtingen zijn er overigens al erg lang.
Andere moderne mijnen zijn grondmijnen. Deze liggen op de bodem en zijn heel moeilijk op te sporen. Grondmijnen liggen vooral in vrij ondiep water. Deze mijnen kunnen moeilijk worden geveegd, maar mijnenjagen is met de stand van de techiek op dit moment kansrijker.
Klik hier voor meer informatie over de Mijnendienst in het algemeen.
Een manta mijn is een voorbeeld van een moderne mijn. Dit is een grondmijn en is zeer lastig op te sporen. De Manta ligt half verscholen op de zeebodem onder zand/ tussen de rotsen. De mijn is klein en vrij goedkoop en kan enorme schade aanbrengen. Grondmijnen zijn vooral effectief in vrij ondiep water, dicht bij de kust en bij havens.
Mijnenjagen
"Niet langer drijft of zweeft de mijn in afwachting van een spectaculaire botsing. De moderne mijn is een zelfdenkend apparaat geworden, dat luistert en voelt, oordeelt en beslist. De acoustische mijn hoort het schip aankomen en reageert op de sterkte en variaties in toon van dit geluid. De magnetische mijn registreert de veranderingen die het schip gedurende de vaart teweeg brengt in het aardmagnetisch veld (...). De moderne drukmijn maakt gebruik van de altijd aanwezige onderdruk onder een varend schip. Bij voldoende grootte of aanhouden van deze onderdruk springt de mijn."
"Bovendien kunnen aan de mijnen nog allerlei voorzieningen aangebracht worden. Zo is een combinatie mogelijk van acoustische, magnetische en drukmijnen. De mijn explodeert dan pas als er twee of meer invloeden gelijktijdig of vlak na elkaar op uitgeoefend worden. Ook kan de mijn bijvoorbeeld zo gemaakt worden dat hij pas ontploft na eerst tien keer geactiveerd te zin, of slechts gedurende een bepaalde periode van de dag, kan exploderen. En er zijn nog zoveel voorzieningen mogelijk die het vegen van de mijnen bemoeilijken of zeer gevaarlijk maken."
De 'zelfdenkdende' mijn zoals hierboven wordt beschreven, is niet nieuw. Bovenstaande passage is afkomstig uit de Alle Hens van mei 1967. Op de nieuwe dreiging van toen, kwam later het antwoord van het mijnenjagen.
Bij het jagen van mijnen zoeken de mijnenjagers een gebied af met hun eigen sonar. Als er een interessant contact is gevonden, kan een onbemande mini-onderzeeboot of een duiker richting het contact worden gestuurd. Deze onderzeeboot of duiker kan dan een explosief bij de bom of mijn plaatsen, om de zaak te laten ontploffen. Er zijn ook onderwaterrobots die een projectiel op de bom af schieten.
Met deze SeaFox jagen de Nederlandse mijnenjagers op mijnen. De SeaFox kan mijnen opsporen en eventueel vernietigen.
De ontwikkeling van het mijnenjagen begon in de jaren '50 toen technici de sonar, die reeds in de Tweede Wereldoorlog in gebruik kwam, zo te verbeteren dat ook op de zeebodem liggende mijnen opgespoord konden worden. In 1965 werd in de Alle Hens voor het eerst gesproken over dit nieuwe 'mine hunting'. Overigens is de eerste vermelding in het Nederlands terug te vinden in het Algemeen Indisch dagblad : de Preangerbode van 3 november 1954, die meldt dat de Amerikaanse marine in het diepste geheim werkt aan een "nieuw wapen": de mijnenjager.
In de jaren '60 was de technologie dusdanig verbeterd dat ook de Koninklijke Marine kon beginnen aan mijnenjagers door twee mijnenvegers van de Dokkumklasse te verbouwen tot mijnenjager, zo meldde het Nieuwsblad van het Noorden reeds op 12 maart 1965. Later werden nieuwe mijnenjagers gebouwd: de Alkmaarklasse.
De Alkmaarklasse mijnenjagers begonnen met de gele mini-onderzeeboot PAP, maar stapten na de modernisering rond 2010 over op de SeaFox. Dit unmanned under water vehicle (UUV) vaart zelfstandig naar het contact toe. De laatste twintig tot dertig meter stuurt vanuit de mijnenjachtcentrale een matroos of korporaal de SeaFox naar het doel. Deze 1,31 meter lange UUV vaart naar het contact zodat het onderzocht kan worden. De SeaFox C kan er een projectiel op afvuren zodat de bom of mijn ontploft (samen met de UUV). De SeaFox maakt ook verankerde en drijvende mijnen onschadelijk.
Hr.Ms. Makkum in de vroege ochtend (foto: Marineschepen.nl)
Toekomst
Het mijnenjagen van vandaag de dag is heel arbeidsintensief; het duurt dus ontzettend lang voor een modern mijnenveld geruimd is. Het blijft moeilijk om mijnen op de zeebodem te vinden, zeker mijnen die onder het zand liggen. Mijnen worden bovendien steeds slimmer, met meer risico's voor de mijnenjager.
In de toekomst zal het onderscheid tussen mijnenjagen en mijnenvegen blijven bestaan, maar zal dat kunnen vanaf mijnenbestrijdingsvaartuigen die met behulp van onbemande vaartuigen alle disciplines beheersen. De gespecialiseerde mijnenjager en mijnenveger heeft waarschijnlijk de langste tijd gehad.
De kans is groot dat veel werk gedaan zal worden door autonome (=volledig zelfstandige) systemen die, zonder dat het schip tussenbeide komt, mijnen opruimen. De grote vraag is echter of het mogelijk is om het moederschip op grote afstand te kunnen houden. Door het moederschip ver buiten het mijnenveld te houden, hoeft er minder geïnvesteerd te worden in het onzichtbaar maken van het schip voor mijnen. Deze signatuurreductie is op huidige mijnenjagers wel aanwezig.
Sinds 13 augustus 2001
|
