Het boek 'In het diepste geheim'
Laatst aangepast: 13-12-2023
Het boek 'In het diepste geheim', geschreven door Jaime Karremann, beschrijft voor het eerst de geheime inlichtingenoperaties van de Nederlandse onderzeeboten van 1968 tot 1991 uitgebreid.
Links: periscoopfoto gemaakt door Hr.Ms. Zwaardvis in 1977 van twee marineschepen en een onderzeeboot van de Sovjet-Unie, tijdens een geheime operatie in de Middellandse Zee. Rechts het boek.
Nederlandse spionage-operaties: nog altijd geheim
De operaties die worden beschreven in het boek zijn niet vrijgegeven, zij zijn nog steeds geheim. Informatie over deze operaties is echter, per ongeluk, sinds 1993 tot 2016 openbaar geworden middels de scheepsjournalen van deze Nederlandse onderzeeboten. In 2015 ontdekte Jaime Karremann dat deze journalen toch, impliciet en expliciet, informatie bevatten over deze geheime operaties. De scheepsjournalen waren na 25 jaar wel vrijgegeven, maar daar mag geen informatie over geheime operaties in staan. Die stond er dus wel in.
Over deze operaties was tot In het diepste geheim werd gepubliceerd weinig bekend. Alleen in het boek Klaar voor onderwater wordt een dergelijke patrouille beschreven. Maar voor In het diepste geheim zijn alle patrouilles bestudeerd aan de hand van scheepsjournalen en interviews met oud-onderzeebootmannen.
Van alle benaderde onderzeebootmannen, waren er maar twee die niet wilden praten. Een belangrijke reden waarom veel van de oud-militairen toch hun verhaal wilden doen, is omdat zij vanuit de Nederlandse overheid nooit de erkenning hebben gekregen voor deze geheime operaties. Zo werden zelfs medailles die uit het buitenland kwamen teruggestuurd, want "de operaties bestonden niet". Zij werden daardoor door Defensie gezien als 'gewone' Koude Oorlog-militairen en dus hadden zij geen recht op de status 'veteraan'. En werden ze niet uitgenodigd op Veteranendag.
De verhalen van deze mannen (destijds voeren alleen mannen op onderzeeboten) bleken ongekend spectaculair en bijzonder. Zij gaven niet alleen een heel goed beeld van die patrouilles, maar ook van wat Nederlandse onderzeeboten nu zo anders maakt dan veel andere onderzeeboten. Het boek levert een heel nieuwe kijk op voor leken maar ook mensen die al jaren bij de marine werken.
Locaties van Koude Oorlog-patrouilles door Nederlandse onderzeeboten. De helft had in de noordelijke wateren plaats, de andere helft in de Middellandse Zee. Maar vooral de Middellandse Zee-patrouilles waren succesvol. (Kaart: Google, gegevens: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Welke patrouilles komen aan bod?
In de periode 1968 - 1991 voerden de zes Nederlandse onderzeeboten meer dan zestig geheime operaties uit. Niet alle patrouilles waren interessant. In het boek worden de spannendste of meest spectaculaire zeventien patrouilles korter of uitgebreid beschreven:
• 1968 - Hr.Ms. Potvis en Zeehond
• 1969 - Hr.Ms. Zeehond
• 1970 - Hr.Ms. Potvis
• 1972 - Hr.Ms. Zeehond
• 1975 - Hr.Ms. Zwaardvis
• 1977 - Hr.Ms. Tijgerhaai
• 1977 - Hr.Ms. Tonijn
• 1979 - Hr.Ms. Potvis
• 1980 - Hr.Ms. Tonijn
• 1983 - Hr.Ms. Zwaardvis (2x)
• 1986 - Hr.Ms. Tijgerhaai
• 1987 - Hr.Ms. Tonijn
• 1988 - Hr.Ms. Zwaardvis
• 1990 - Hr.Ms. Tonijn
• 1991 - Hr.Ms. Zwaardvis
Vrijwel alle verhalen gaan over het volgen, fotograferen, filmen, afluisteren van marineschepen van de Sovjetunie in de Atlantische Oceaan tot aan de kustwateren van Egypte. Niet alles ging goed, dus ook bijna-rampen worden beschreven, mislukte spionagemissies, maar ook succesvolle patrouilles waarbij een Russisch vliegkampschip van dichtbij wordt gefotografeerd en de unieke geluidsprofielen worden opgenomen.
Geheim
Het is natuurlijk mooi dat Onderzeedienstpersoneel eindelijk erkenning krijgt en dat de belastingbetaler ziet wat er met (een heel klein deel) van zijn/haar belastinggeld gebeurd. Toch is nu over een van de grootste geheimen van de Nederlandse Defensie uit de Koude Oorlog op straat komen te liggen.
Voor aanvang van het onderzoek is de Koninklijke Marine en de Onderzeedienst per e-mail geïnformeerd over de voornemens rond een onderzoek en publicatie naar deze patrouilles. Er is geen hulp of ondersteuning gevraagd aan de marine. De Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) is gevraagd om informatie te verstrekken over de grenzen: wat is nog geheim en wat niet? Dat bleek natuurlijk lastig, want ook dát is geheime informatie. Wel werd door de directeur van de MIVD medegedeeld dat oud-militairen vervolgd kunnen worden na publicatie.
Het lastige was echter dat de marine de scheepsjournalen zelf had voorzien van geheime informatie, dat zij deze journalen zelf openbaar had gemaakt, dat sommige journalen al 22 jaar voor iedereen waren in te zien, dat het boek Klaar voor onderwater zelf door de Onderzeedienst was uitgegeven en dat daar gevoelige details in staan. De MIVD zei hier over dat eenmaal vrijgegeven informatie niet opnieuw als geheim te bestempelen is.
Dat wil niet zeggen dat Defensie tegen publicatie was (al was het eigen initiatief van Jaime Karremann). Tegelijkertijd kampte de Onderzeedienst met het probleem dat velen dachten dat de onderzeeboten in de Koude Oorlog alleen maar hadden geoefend en dat er werd getwijfeld aan het nut van onderzeeboten. Ook zijn alle onderzeeboten die destijds actief waren al jaren uit dienst, ook de techniek is veranderd. En was er de behoefte bij onderzeebootmannen om met hun verhalen naar buiten te komen.
De details over de patrouilles staan in de patrouillerapporten. Na een WOB-verzoek bleek dat de MIVD deze patrouillerapporten niet openbaar wilde maken.
Voorbeeld van een scheepsjournaal. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
De auteur heeft toen zelf besloten om drie oud-onderzeebootmannen, waarvan twee in de top van de MIVD hadden gewerkt, te vragen het manuscript door te lezen voorafgaand aan publicatie. Op gebied van geheime informatie hebben zij niets gelezen waarvan zij zouden verwachten dat deze informatie schadelijk zou zijn. De MIVD heeft vlak voor publicatie het manuscript ook ontvangen en dat leverde geen wijzigingen op in de tekst.
Toch staat er informatie in die wat gevoelig ligt en om de bronnen te beschermen is niet bij iedere uitspraak een noot geplaatst die leidt naar een van de geïnterviewden.
De basis van het boek is echter gebaseerd op de scheepsjournalen. Die vormen het stevige maar kille, feitelijke frame. De invulling, de emoties, de avonturen, komen uit de verhalen van de oud-bemanningsleden. En de derde pilaar waar het boek op is gebouwd, zijn de openbare bronnen die zijn geraadpleegd. Dat zijn vrijgegeven CIA-rapporten en rapporten van de toenmalige Marine Inlichtingendienst. Ook boeken en allerhande andere informatie is gebruikt.
In het diepste geheim is dus een onafhankelijke publicatie, volledig gefinancieerd door Marineschepen.nl. Het is geen publicatie die is ondersteund door Defensie. Wel heeft de Traditiekamer van de Onderzeedienst een belangrijke rol gehad door hun archieven en kennis beschikbaar te stellen.
Zo digitaliseerde de auteur in het Nationaal Archief pagina voor pagina de scheepsjournalen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Making of
Het idee van een boek ontstond na een reportage aan boord van Zr.Ms. Bruinvis in de wateren van Schotland in 2013 en in 2014 tijdens een bezoek aan boord van de Tonijn bij het Marinemuseum. De eerste interviews hadden plaats begin 2015. In het najaar van 2015 is begonnen met het digitaliseren van 50.000 handgeschreven pagina's uit de scheepsjournalen voor analyse.
Deze pagina's zijn gedurende een jaar lang pagina voor pagina gefotografeerd door Jaime Karremann. Ondertussen ging het interviewen door en zijn in totaal 30 interviews met onderzeebootmannen gedaan, hetgeen resulteerde in 426 A4-tjes uitgeschreven interviewtekst (veel meer dan het boek dus). Het echte schrijfwerk startte begin 2017 en het boek werd in juni 2017 gepubliceerd.
Overhandiging van het eerste exemplaar aan KTZ Herman de Groot, Groepsoudste Onderzeedienst, in het Marinemuseum op 20 juni 2017. (Foto: @Cde_OZD, Leen Klein)
Uitgever
Jaime Karremann had al vroeg enkele uitgevers benaderd. De eerste had geen interesse omdat het onderwerp te veel niche zou zijn en er te weinig interesse in het verhaal zou zijn. Een tweede uitgever had wel interesse. Toch is besloten om het contract niet te tekenen, omdat de uitgever het boek pas in najaar 2017 wilde publiceren. Maar in juni 2017 stond de viering van 111 jaar Onderzeedienst gepland, gecombineerd met de Marinedagen en Sail Den Helder. En er was al een stand gereserveerd voor verkoop van het boek.
Dus restte niets anders dan het boek zelf uit te geven. Daar is in januari 2017 mee gestart en het boek wordt nog altijd onder de vlag van Marineschepen.nl uitgegeven.
Media
Toen in november 2016 Nieuwsuur bij Marineschepen.nl op bezoek kwam voor een reportage over een Russisch bericht dat een Nederlandse onderzeeboot zou zijn verjaagd uit de buurt van hun vliegkampschip Admiral Kuznetsov in de Middellandse Zee, werd het eerste contact gelegd met de pers over het te publiceren boek.
Samen met PR-bureau De Bruijn PR zijn later afspraken gemaakt en zijn meer media benaderd.
NOS Journaal - Nederlandse onderzeeboten bespioneerden de Russen - 17 juni 2017
Item in Achtuur Journaal naar aanleiding van publicatie 'In het diepste geheim'.
Dat leverde heel veel en heel lang media-aandacht op voor de onderzeebootoperaties (en het boek). Op 17 juni stond een uitgebreid interview in het Algemeen Dagblad en zond het NOS Achtuurjournaal een item uit. O.a. Radio 1, SBS 6 Hart van Nederland, RTV Noord-Holland, Omroep West, Follow The Money besteedden ook aandacht aan het boek.
Interview met Jaime Karremann en KTZ b.d. Driekus Heij
bij Radio 1
Voor meer Marineschepen.nl in de media, zie hier.
Kritieken
In het diepste geheim werd goed ontvangen. Elsevier gaf het boek vier sterren en ook de recensies van lezers op Bol.com waren positief. In een jaar tijd werden 7.000 exemplaren verkocht. Zie voor een media overzicht ook deze pagina in de webshop.
De reacties op het boek waren mede aanleiding voor een 'fictie-vervolg', genaamd Orka.
In het diepste geheim stond in de Bestseller Top 60 en werd vermeld in Trouw naast niet de minste boeken. (Bron: Trouw)
Wie hebben aan het boek meegewerkt?
Redactie: drs. Femke Meijer/ Doppen Tekstredactie
Vormgeving omslag: Claudio Encina/ Manoverboord.eu
Vormgeving kaartjes: Cas Fijen/ fijen designs
Vormgeving binnenwerk: Joël Hijkoop/ BoekenGilde
Drukker: BoekenGilde
PR: Marianne de Bruijn/ De BruijnPR
Uitgever: BWV Media | Marineschepen.nl
Inhoudelijk o.a. (voor uitgebreid dankwoord en bronvermelding zie boek): oud-bemanningsleden en oud-commandanten van onderzeeboten, Nationaal Archief, Traditiekamer Onderzeedienst, Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Marinemuseum.
Inkijkexemplaar
Van In het diepste geheim is een inkijkexemplaar beschikbaar. De eerste tien pagina's zijn hier te downloaden.
Voorbeeldpagina's uit het boek, dat behalve veel nieuwe informatie ook een aantal foto's bevat. Het boek beschrijft meer dan 10 nooit eerder beschreven geheime Nederlandse operaties, maar ook komt het leven aan boord kort aan bod.
Te koop
Het boek is te koop via Bol.com (Marineschepen.shop is tijdelijk offline) en in diverse boekhandels.
Inmiddels is de negende druk verschenen en zijn er meer dan 11.000 exemplaren verkocht van In het diepste geheim. Van het boek is geen e-book of PDF te koop. De Engelstalige versie, In Deepest Secrecy is wel te koop als e-book via bijvoorbeeld Bol.com, Amazon.nl of Apple Boeken.
Sinds 13 augustus 2001
