Marineschepen.nl
 
   
 

Koning Willem-Alexander en de Koninklijke Marine


Laatst aangepast: 27-04-2015
Door: Jaime Karremann


Koning Willem-Alexander is uiteraard op diverse manieren verbonden met de marine. Al is het alleen al omdat de marine koninklijk is en het Zijner Majesteits schepen zijn. Maar ook persoonlijk heeft Willem-Alexander een band met de KM. Hij vervulde zijn dienstplicht bij de marine en was geplaatst als bemanningslid op diverse marineschepen. Marineschepen.nl staat stil bij de link tussen de koning en de Koninklijke Marine.

Sabel
LTZSD3 KMR Willem-Alexander ontvangt van de commandant van Hr.Ms. Tromp KTZ Van de Sande een sabel met inscriptie. (Foto: CAVDKM)

Als lid van het Koninklijk Huis werd Willem-Alexander al omringd door militairen; de adjudant van de Koning/ Koningin is een actief diendend militair in de rang van kapitein-luitenant ter zee (of gelijkwaardig) en natuurlijk is de Marechaussee ook prominent aanwezig ter beveiliging van de paleizen.

De eerste keer dat Willem-Alexander echt in aanraking kwam met de marine was als veertienjarige jongen. Hij mocht toen, met een vriendje, mee met het Korps Mariniers naar Noorwegen. Dat maakte destijds veel indruk op de jonge kroonprins.



Inrouleren op het KIM
Toen hij na het VWO mocht kiezen waar hij zijn dienstplicht wilde vervullen, twijfelde hij tussen de luchtmacht en marine. Omdat hij als dienstplichtige niet mocht vliegen, was de keuze eenvoudig: de achttienjarige prins koos de marine. Beter om je op één krijgsmachtdeel te richten, dan een beetje mee te maken van allemaal, dacht hij.

Dus op maandag 19 augustus 1985 meldde Willem-Alexander zich op het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM) voor de opkomst van dat jaar. De eerste dag bij de marine verliep voor de kroonprins net zoals die van duizenden andere collega's ook ooit was begonnen: inrouleren, plunje halen, bedje uitzoeken, etc. Alleen stond ARO Van Oranje vol in de schijnwerpers.
Gelukkig was niet alles helemaal nieuw. De prins was een aantal dagen eerder al -als burger- aan boord van Hr.Ms. Callenburgh geweest met zijn moeder. Vanaf dit S-fregat volgde hij de start van de tweede etappe van de Europese zeilrace voor super catamarans en trimarans voor de kust van Scheveningen.1

inrouleren KIM
Willem-Alexander moest de eerste dag op het Koninklijk Instituut voor de Marine gewoon inrouleren. Voor de lens ontvangt hij hier een deel van zijn plunje: de herkenbare wollen brandwerende marinedeken (die inmiddels is vervangen door een prettig dekbed). (Foto: CAVDKM)

Marinestudie
Op het KIM volgde Willem-Alexander de opleiding tot aspirant-reserveofficier (ARO). Willem-Alexander kwam net van de middelbare school en de (meeste) andere ARO's hadden al een studie afgerond; de prins was de jongste van de groep. Zijn leeftijd was vergelijkbaar met die van de adelborsten (destijds heetten alleen de studenten van het KIM die de lange opleiding na het VWO deden "adelborst", tegenwoordig iedere student bestemd voor de marine).

Hij kreeg op verzoek van zijn ouders geen voorkeursbehandeling en zo liep de kroonprins net als de andere dienstplichtigen mee in het wachtschema. Ook schaakte de prins zichzelf op Texel waar voor veel vlootpersoneel de eerste echte confrontatie met de marine (en henzelf) plaatsvindt.
Toch was zijn opleiding niet helemaal standaard, want toen zijn klas naar de Belgisch-Nederlandse mijnenbestrijdingsschool EUGERMIN in Zeebrugge ging in december 1985, bleef de kroonprins in Den Helder. De ARO's waren namelijk voorbestemd voor de mijnenjagers, maar Willem-Alexander zou naar een fregat gaan. In Den Helder sloot hij aan bij adelborsten voor de Zeedienst en richtte zich op het navigeren en veilig varen van een fregat.

Abraham Crijnssen
Hr.Ms. Abraham Crijnssen, het S-fregat waar Willem-Alexander tweemaal op geplaatst werd. (Foto: CAVDKM)

Naar zee
Op 5 maart 1986 verruilde Willem-Alexander het KIM voor het S-fregat Hr.Ms. Abraham Crijnssen. Hier werd de prins toegevoegd officier van de wacht, en was dus -onder toezicht van een meer ervaren wachtsofficier- verantwoordelijk voor het varen van het 130 meter lange schip. Met de prins aan boord vertrok Hr.Ms. Abraham Crijnssen op 10 maart voor een reis naar de Noordzee en de Noorse Zee. Diverse oefeningen, zoals luchtverdedigings- en onderzeebootbestrijdingsoefeningen, werden gehouden met Hr.Ms. Pieter Florisz en Hr.Ms. Philips van Almonde. Ook werd Hr.Ms. Abraham Crijnssen door Radio Scheveningen gedirigeerd naar een schip in nood en volgde het diverse malen Russische koopvaardijschepen. De Crijnssen bezocht Rosyth (Verenigd Koninkrijk) van 21 t/m 24 maart.2

Op 1 april werd de prins benoemd tot luitenant ter zee der derde klasse. Vanaf 3 april 1986 werd Willem-Alexander geplaatst aan boord van het GW-fregat Hr.Ms. Tromp. 3
Dit fregat maakte sinds januari van dat jaar deel uit van het permanente NAVO-eskader Standing Naval Force Atlantic (STANAVFORLANT). Dit (ongeveer) uit zeven schepen bestaande eskader lag op 3 april in de Canadese havenstad Halifax. Op die donderdag kwam de prins aan boord en kreeg nog geen 24 uur om zijn nieuwe schip te leren kennen, want een dag later zou hij al direct zijn eerste wacht lopen.

Die 4e april was overigens niet een dagje zonder bijzonderheden: met uitgebreid ceremonieel vond de commando-overdracht van het NAVO-eskader plaats. Hr.Ms. Tromp werd vlaggenschip en de Nederlandse commandeur F.J. Haver Droeze kreeg gedurende een jaar de leiding over dit internationale vlootverband.4 De vloot bestond uit een wisselende samenstelling met onder andere torpedobootjagers USS Briscoe (Amerika, Spruanceklasse) en FGS Hessen (Duitsland, Hamburgklasse), de fregatten BNS Wandelaar (België, Wielingenklasse), HDMS Peder Skram (Denemarken, Peder Skramklasse), Karlsruhe (Duitsland, Bremenklasse), PS Joao Belo (Portugal, Joao Beloklasse) en HCMS Algonquin (Canada, Iroquoisklasse).5 6 7

Na de eerste hectische dagen in Halifax waren de jonge officieren vrij van wacht van 5 t/m 13 april en gingen een week skiën. Willem-Alexander ging met ze mee.

Na de wintersport-onderbreking (tegenwoordig een onwaarschijnlijk lang havenbezoek!) verliet de kroonprins met Hr.Ms. Tromp Halifax voor de nodige oefeningen met het eskader. De vloot deed daarna de volgende havens aan: Halifax (Canada), Ponta Delgada (Azoren), Brest, Bergen (Noorwegen), Antwerpen, Lissabon, Den Helder en Kiel.

Abraham Crijnssen
Z.K.H. Willem-Alexander liep met enige regelmaat zelfstandig de wacht en is dus terug te vinden als auteur in het scheepsjournaal. (Foto: Marineschepen.nl, bron Scheepsjournaal Hr.Ms. Abraham Crijnssen 12 april 1986 - 10 oktober 1986, Nationaal Archief)

Gedurende de reis was Willem-Alexander een gewone marineofficier die zijn hut moest delen met collega's, zijn wachten draaide op de brug en op zijn verjaardag een taart kreeg uitgereikt. De kroonprins werd aan boord doodnormaal aangesproken met "meneer", de aanspreektitel die hoort bij zijn rang. Tijdens de havenbezoeken werd ook getracht om alles zo normaal mogelijk te laten verlopen, al was het kader van de Tromp wel extra scherp op journalisten. Desondanks ging Willem-Alexander net als de andere bemanningsleden de wal op voor de gebruikelijke excursies en natuurlijk voor de plaatselijke horeca. Alleen met officiële gelegenheden zorgde de aanwezigheid van de kroonprins voor extra stress bij gastheren zoals consuls.

Lees hier een interview met de wachtsofficier die Willem-Alexander opleidde.

Koninklijke beëdiging
Op dinsdag 1 juli 1986 lag Hr.Ms. Tromp, volledig gepavoiseerd, naast Hr.Ms. De Ruyter in de Helderse marinehaven. Het was een speciale dag voor veel jonge marineofficieren: die dag vond de beëdiging plaats. Willem-Alexander was als zeventiende aan de beurt en zwoer trouw aan de Koningin, gehoorzaamheid aan de wetten en onderwerping aan de krijgstucht. De kroonprins werd beëdigd als officier der Koninklijke Marine-reserve in de rang van luitenant ter zee van speciale diensten der derde klasse.
Natuurlijk waren Koningin Beatrix, Prins Claus en de broers Johan Friso en Constantijn aanwezig op de zonovergoten plechtigheid op het helidek van Hr.Ms. Tromp. 8

beediging
De beëdiging van de zeventien officieren werd gadegeslagen door de pers en vele hoogwaardigheidsbekleders. (Foto: CAVDKM)

Waar de prins gedurende zijn tijd aan boord vrij eenvoudig weg kon blijven van nieuwschierigen, was er tijdens deze gebeurtenis geen ontkomen aan. De vele belangstellenden konden de ceremonie vanaf een tribune op Hr.Ms. De Ruyter volgen en de pers fotografeerde en filmde vanaf het helidek zelf.

Kapitein ter zee Van de Sande, commandant van Hr.Ms. Tromp, merkte op dat de KMR-officieren standaard geen sabel krijgen. Van de Sande reikte daarom tijdens een korte Alle Hens, voorafgaand aan de ceremonie, een sabel met inscriptie uit aan LTZ3 Van Oranje als geschenk namens de gehele bemanning van Hr.Ms. Tromp. KTZ Van de Sande verbond er echter wel een voorwaarde aan: de prins moest deze sabel gebruiken bij toekomstige ceremoniële gelegenheden. 9



Baas op de brug
De kroonprins had met Hr.Ms. Tromp al aardig wat zeemijlen afgelegd dat jaar, maar had nog geen zelfstandige wacht gelopen op de brug. Na verloop van tijd mocht Willem-Alexander, tegen de gebruiken in, als dienstplichtig militair toch helemaal zelf het schip navigeren. Waarschijnlijk was dat op zaterdagmiddag 19 juli na vertrek uit Kiel terug naar Den Helder. De negentienjarige Willem-Alexander was op die momenten verantwoordelijk voor het veilig varen van het miljoenen guldens kostende vlaggenschip met zijn 300-koppige bemanning, terwijl hij leiding gaf aan het brugteam bestaande uit een roerganger, uitkijken en seiners. Alles verliep goed, maar zeker in het begin hield de bemanning de kersverse wachtsofficier scherp in de gaten.

Na het zomerverlof, meldde de LTZ3 zich weer aan boord van Hr.Ms. Abraham Crijnssen. Ook hier mocht hij -na enige weken- zelfstandig de wacht op de brug lopen en navigeerde het S-fregat over de zeeën. Onder andere havens in Engeland en Schotland stonden op het programma. In die periode was de Crijnssen vaak schip van de wacht op de Noordzee en schoot waar nodig te hulp als er schepen en/ of mensen op zee in nood waren.

Met de Crijnssen deed Willem-Alexander havens als Frederikshaven, Stavanger, Amsterdam, Antwerpen en Newcastle aan.

LTZSD3 Van Oranje rondde zijn dienstplichttijd echter niet af op zee, maar op Marinevliegkamp Valkenburg waar de prins zes weken gedetacheerd werd tussen de patrouillevliegtuigen van de marine.

Tromp
"Kijk, m'n ouwe bootje," zou Willem-Alexander in marinestijl kunnen zeggen bij het zien van deze foto van Hr.Ms. Tromp. Op dit GW-fregat liep de kroonprins zijn eerste zelfstandige wacht. (Foto: CAVDKM)

Terugblik
Begin 1987 zat de dienstplicht er op voor de kroonprins. Tegen de Alle Hens zei Willem Alexander veel te hebben geleerd van zijn tijd bij de marine: "Ik heb ook geleerd hoe het hier en daar niet zou moeten..." Maar had in het algemeen een positieve indruk overgehouden aan de 1,5 jaar bij de baas.
Als minder leuk noemde de prins de "kunstmatig strenge sfeer" op het KIM: "Het leek af en toe wel een kleuterinstituut."10

De tijd aan boord ervoer Willem-Alexander als minder kunstmatig: "Als toegevoegd wachtsofficier opereer je eigenlijk al vrij zelfstandig, maar je hebt wel het rustgevende gevoel dat er achter je nog een man op de bok zit, die je af en toe aanwijzigingen geeft. Moet je op een gegeven moment echt alleen aan de gang zonder die back up, dan is de druk toch wel een stuk groter. Je loopt dan steeds te denken dat je misschien toch iets vergeet."11

Het varen in internationaal verband kon de prins erg waarderen. Als wachtsofficier leverde dat namelijk extra ervaringen op. Maar het bood ook veel bemanningsleden de kans een aantal dagen mee te varen met een schip van een andere nationaliteit. De persoon die dit organiseerde was niemand minder dan de kroonprins zelf. Als crosspol-officier bekeek hij de wensen van zijn collega's en plande het overzetten (op volle zee) van de belangstellenden naar en van het andere marineschip. Uiteraard deelde de prins zichzelf ook in en liep hij een aantal dagen mee aan boord van één van de twee Duitse schepen van het eskader. De oversteek per bootje van de Tromp naar het Duitse marineschip, maakte indruk: de zee was ruw en de golven drie meter hoog.

Het werd Willem-Alexander niet makkelijker gemaakt omdat hij kroonprins was. Soms was het juist lastiger: "Ik werd ook wel eens extra hard aangepakt. Dat was op school ook al." Maar op andere momenten moet de kleine en veilige wereld van een marineschip ver op zee eveneens heerlijk zijn geweest. De officieren in de Longroom waren van dezelfde leeftijd en de sfeer was vaak goed aan boord. In de buitenlandse havens heeft de kroonprins het als een genot ervaren om anoniem te kunnen passagieren.

scheepsjournaal
De eerste keer dat LTZSD3 KMR Willem-Alexander in het scheepsjournaal schreef was terwijl Hr.Ms. Tromp ten anker tijdens een tussenstop op weg naar Lissabon op 27 mei 1986. (Foto: Marineschepen.nl, bron Scheepsjournaal Hr.Ms. Tromp 05 februari 1986 - 04 juni 1986, Nationaal Archief)

De prins werd echter ook aangepakt als er iets mis ging: "Het is aan boord een paar keer gebeurd dat iets niet helemaal gelopen was zoals het moest. Toen barstte de hel ook los en kreeg ik goed op mijn donder..."12

Van Oranje werd niet ontzien als er oorlogswacht gelopen moest worden en iedereen in een ritme leefde van zes uur op en zes uur af. Vanzelfsprekend werd geen uitzondering gemaakt toen het fregat, na acht weken op zee, terug voer naar Den Helder en plots opdracht kreeg om nog een week op zee te blijven. Dat bericht in het zicht van de haven ervoer de prins als een echt dieptepunt, zo vertelde hij verslaggever J.L. van Zwet van de Alle Hens in 1987.

Uiteraard waren er ook hoogtepunten: "Als je na een lange reis gaat stappen in Amsterdam en naar een voorstelling van een populaire zanger van het Nederlandse lied gaat en met z'n allen voluit zit mee te brullen, dan heb je ook weer de grootste lol." In het buitenland ontbraken de hoogtepunten evenmin: "Die deden zich voor tussen het operationele moment waarop we met het kleine kanon het zware Amerikaanse slagschip USS Iowa aanpakten enerzijds en anderzijds het moment waarop je in je vrije tijd in Key West op je rug onder een palmboom ligt met een pinacolada." Als het absolute hoogtepunt ervoer de prins echter het moment waarop hij voor het eerst alleen de wacht mocht lopen.

En eenmaal thuis leverden zijn marine-avonturen nog wat extra's op: "Mijn ouders hebben heel sterk met me meegeleefd en vroegen steeds honderuit over mijn ervaringen. En dan was het voor mij wel eens de aardigheid te praten in echte marinetermen, en daar begrepen ze dan af en toe niets van."13

In andere interviews heeft Willem-Alexander gezegd dat hij die tijd nooit had willen missen, "bij de marine ben ik echt man geworden." In 1995 gaf de kroonprins een interview aan Leidraad, het kwartaalblad voor afgestudeerden van de Rijksuniversiteit Leiden: [De studie Geschiedenis in Leiden] "was toch zes jaar van mijn leven. Maar ik denk wel dat mijn marinetijd meer vormend is geweest. Als je een week lang met kettingen en rubberboten op je nek op Texel rondzwerft zonder te slapen, met je kameraden in groepsverband, dan heb je op dat moment veel meer het gevoel dat dat belangrijk is voor je karakter."14

Golf
Willem-Alexander was in 1991 -als LTZSD2OC- weer even terug aan boord terwijl het eskader naar de Golf voer. Hier op de foto met Bevelhebber der Zeestrijdkrachten VADM Jhr. H. Van Foreest. (Foto: CAVDKM)

Niet alleen marine
Nadat Willem-Alexander was afgestudeerd, kwam de focus te liggen op het toekomstige koningsschap. De kroonprins keerde in 1988 even terug bij de marine voor een herhalingsoefening aan boord van Hr.Ms. Van Kinsbergen tijdens onder andere de reis van Den Helder naar Curacao. Maar hij maakte ook beter kennis met de andere krijgsmachtdelen. Zo haalde hij zijn vliegbrevet, bezocht de Nederlandse VN-eenheden in Srebrenica, volgde cursussen bij het Instituut Defensie Leergangen (IDL) en was meerdere keren op bezoek in Afghanistan. Uiteraard is de prins ook diverse keren bij de marine op bezoek geweest.

Sinds 2006 is Willem-Alexander direct verbonden aan de Veteranendag en is de afgelopen jaren in uniformen van verschillende krijgsmachtdelen verschenen.

De band met de marine blijft en zeker met zijn collega's uit zijn diensttijd, die hij zo nu en dan nog ziet.
Tijdens belangrijke momenten echter lijkt de prins steeds de voorkeur voor het marine uniform te hebben gehad. Zo trouwde hij in 2002 in dit uniform.

Golf
Als KLTZ op bezoek bij de Admiraliteitsraad. Links Bevelhebber der Zeestrijdkrachten VADM L. Kroon en rechts Directeur Personeel schout-bij-nacht W.J.E. Van Rijn. (Foto: CAVDKM)

Rangen
De LTZSD3 KMR Van Oranje in 1986 verlaat in 2013 de marine als commandeur -geen verkeerde loopbaan. Willem-Alexander is als dienstplichtige altijd KMR-officier geweest (Koninklijke Marine Reserve) van het Korps Speciale Diensten (SD). Hieronder een overzicht van de bevorderingen in de marinerangen. De kroonprins had vergelijkbare rangen bij andere krijgsmachtdelen.

1 april 1986: luitenant ter zee der derde klasse van de Koninklijke Marine Reserve (KMR)
1988 (?): luitenant ter zee der tweede klasse KMR
1991 (?): luitenant ter zee der tweede klasse oudste categorie KMR
1995: luitenant ter zee der eerste klasse KMR
december 1997: kapitein-luitenant ter zee KMR
6 december 2001: kapitein ter zee KMR
27 april 2005: commandeur KMR



Willem-Alexander heeft zich vaak ongemakkelijk gevoeld bij deze ongewoon snelle bevorderingen, zijn jaargenoten ver achter zich latend. Bij een normaal loopbaanpad zou Willem-Alexander in 2013 namelijk kapitein-luitenant ter zee zijn, een rang die hij al in 1997 aangemeten kreeg. Maar dat was de bevorderingssnelheid die paste bij een kroonprins.

Behalve prins Willem-Alexander, heeft ook prins Maurits zijn dienstplicht bij de marine vervuld.


Bezoek van prins Willem-Alexander aan Hr.Ms. Evertsen tijdens piraterijbestrijding nabij Somalië in 2009. Hr.Ms. Evertsen is ook het schip dat op 30 april 101 saluutschoten zal brengen en de officiële predicaatswisseling van Hr.Ms. naar Zr.Ms. gaat plaatsvinden.

Op 30 april 2013 deed commandeur KMR Willem-Alexander na 28 jaar afstand van zijn militaire status op het moment dat hij koning werd. Dat was ook het moment waarop de schepen van de Koninklijke Marine zíjn schepen werden: Zijner Majesteits.

Noten
1.Alle Hens, september 1985
2.Scheepsjournaal Hr.Ms. Abraham Crijnssen 1986, Nationaal Archief
3.Sabel voor luitenant ter zee Van Oranje; Alle Hens, augustus en september 1986, pp 7
4.Sabel voor luitenant ter zee Van Oranje; Alle Hens, augustus en september 1986, pp 7
5.Scheepsjournaal Hr.Ms. Tromp, 05 februari 1986 - 04 juni 1986, Nationaal Archief
6.Navios de guerra estrangeiros, Revista da Armada, nr. 179, augustus 1986, pp 25 7.NATO STANDING NAVAL FORCE ATLANTIC DEMONSTRATES CAPABILITIES, FRANKFURTER ALLGEMEINE 17 mei 1986 pagina 6, via West Europe Report van FOREIGN BROADCAST INFORMATION SERVICE, pp 25-28
8.Sabel voor luitenant ter zee Van Oranje; Alle Hens, augustus en september 1986, pp 7
9.Sabel voor luitenant ter zee Van Oranje; Alle Hens, augustus en september 1986, pp 7
10."Ik heb veel gezien en geleerd...", Alle Hens, maart 1987, pp 22-25
11."Ik heb veel gezien en geleerd...", Alle Hens, maart 1987, pp 22-25
12."Ik heb veel gezien en geleerd...", Alle Hens, maart 1987, pp 22-25
13."Ik heb veel gezien en geleerd...", Alle Hens, maart 1987, pp 22-25
14.Prinsen blikken terug op hun studietijd, Leidraad, juni 1995, jaargang 10, nummer 4




Marineschepen.nl
Contact
Over deze site
Blijf op de hoogte via:
Twitter
Facebook
Instagram
Copyright
Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001



Menu
Dossiers

Gerelateerde artikelen
Overzicht inhuldiging

Collega over kroonprins

S-fregatten

GW-fregatten

Rangen en standen

Hr.Ms. en Zr.Ms.