Het is een nachtmerrie: brand in een ruimte vol munitie. Genoeg schepen zijn daar in het verleden door ten onder gegaan. Vorige week overkwam het FGS Sachsen, een Duits fregat, door een mislukte lancering van een SM-2 raket. De Sachsen overleefde het echter en er raakte niemand gewond. Marineschepen.nl sprak met een Nederlandse deskundige.
Beelden van FGS Sachsen, gemaakt vanaf een ander Duits marineschip.
Op 18 juni verlieten het Duitse fregat Sachsen (gelijknamige klasse), Bremenklasse fregat Lübeck en Berlinklasse bevoorradingsschip FGS Bonn de Noorse stad Harstad. Deze plaats (ook bekend bij Nederlandse mariniers) ligt 250 km ten noorden van de Poolcirkel en vlakbij het Noorse eiland Andøya. Op dat eiland is het Andøya Test Centre (ATC) gevestigd dat over de modernste apparatuur beschikt voor analyses van raketlanceringen. De schepen Lübeck en Sachsen zouden ten noorden van Andøya wapens gaan lanceren.
De Lübeck (een Duits S-fregat) zou de goede oude NATO Sea Sparrow, RAM en een Mk 46 torpedo gaan lanceren, de Sachsen ging voor SM-2 lanceringen en RAM.
FGS Sachsen kent veel overeenkomsten met de Nederlandse LCF'en; zij hebben beide de SM-2 en ESSM raketten en dezelfde lanceerinrichting. In deze verticale lanceerinrichting, de Mk41, is er op de Sachsen ruimte voor maximaal 32 SM-2 Block IIIA raketten. Deze raketten zijn bedoeld voor luchtverdediging op de middellange afstand en hebben een bereik van maximaal 160 km.
Op donderdag 21 juni stond de lancering met de SM-2 missiles op het programma. De eerste raket vertrok zonder problemen, maar de raket slaagde er niet in om de VLS te verlaten. De raket vloog in brand en, afgaande op de beelden, lijkt te exploderen. "We stonden voor een glinsterende en gloeiend hete muur van vuur," vertelde de commandant van de Sachsen fregattenkapitän Thomas Hacken aan zijn collega's van Marine.de later.
Doordat de brug van de Sachsen erg laag is en de VLS hoger is dan op andere schepen, had het gebeuren pal voor de brugramen plaats. Door de harde wind sloegen de vlammen bovendien tegen de brug aan. Daardoor is niet alleen de VLS maar ook de brug beschadigd geraakt, evenals systemen op het dak zoals een satcombol.
Na het incident keerden de schepen terug naar Harstad. Gisteren arriveerden zij weer in Wilhelmshaven.
FGS Sachsen in Wilhelmshaven. Hier is de schade aan de brug te zien. Toch is er niemand gewond geraakt en hebben de brugramen het personeel achter het glas beschermd. Bij lanceringen is het verboden om op de brugvleugels te staan (en hier zie je waarom). (Foto: www.geniusstrand.de
De VLS na de brand. (Foto: Duitse marine)
Bak vol raketbrandstof en explosieven
Een VLS is een relatief kleine ruimte vol raketbrandstof en explosieven, toch is een complete explosie van de VLS het schip bespaard gebleven. Dat heeft te maken met de veiligheidssystemen in de lanceerinrichting. Naar aanleiding van het incident sprak Marineschepen.nl met LTZ1 Albert Smit, Subject Matter Expert Above Water Warfare van het Maritime Warfare Center te Den Helder. Smit begeleidt namens het MWC de Nederlandse lanceringen.
Volgens Smit heeft de VLS een deluge system: "Dat is een systeem dat de canister van de missile in geval van brand volledig automatisch vol laat lopen met water. Dat zorgt er voor dat de temperatuur niet te hoog wordt waardoor een kettingreactie wordt voorkomen."
Smit benadrukt dat het om één canister gaat die door het systeem onder water wordt gezet, de andere zijn nog beschikbaar. "Anders zouden we gelijk klaar zijn. De VLS is gebouwd om een brand in een canister te kunnen doorstaan en dan een andere raket te kunnen lanceren."
Op het moment dat zoiets gebeurt komt het schip direct in actie. "In Nederland en in Duitsland is dat niet anders hebben we allerlei procedures bij brand in de VLS, bijvoorbeeld bij een hang fire of een restrained fire. [In beide gevallen is de raket in brand, maar verlaat het de VLS niet, JK] In dit geval is het zo snel mogelijk je damage control op post, de automatische systemen doen hun werk, zorgen dat je de brand aan dek uit hebt en is het wachten tot de brand in de VLS uit is. Meer kun je niet doen."
Lancering van een SM-2 door Zr.Ms. De Zeven Provinciën. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Onderzoek
Wat er precies is gebeurd valt uit de beelden niet op te maken. Smit: "We wachten het onderzoek af. Er zijn verschillende scenario's mogelijk. Afgaand op de beelden denk ik wel dat het meer is dan een 'gewone' hang fire. Het lijkt alsof de raket wel een stukje uit de canister gaat, maar dat is niet goed te zien op de beelden vanaf het andere schip. Wel zie je brokstukken vliegen."
De Nederlandse marine volgt de ontwikkelingen in Duitsland waar mogelijk op de voet. "Absoluut. Er is overleg tussen de gebruikers van deze systemen."
Den Helder: een NATO Sea Sparrow raket van de Duitse marine wordt voorzien van een sticker door een Duitse militair. De Productgroep Missiles van de Directie Materiële Instandhouding (DMI) onderhoudt en test raketten uit onder andere Nederland en Duitsland. (Foto: Defensie)
Onderhoud in Nederland
Volgens de Duitse marine waren er vooraf geen aanwijzigingen dat er technische problemen waren met de raket. "De raket zelf was ook technisch gecontroleerd en verkeerde in perfecte staat", aldus de marine.
Of die tests in Nederland waren uitgevoerd wordt er niet bij gezegd, maar staat vrijwel vast. De Productgroep Missiles van de Directie Materiële Instandhouding (DMI) in Den Helder is namelijk een Intermediate Level Maintenance Facility voor Amerikaanse wapensystemen. Hier worden o.a. de Nederlandse en Duitse raketten onderhouden en getest voordat zij naar de schepen gaan.
In januari 2012 tekende de Alle Hens op uit de mond van een van de medewerkers: "De samenwerking op het gebied van projectielen
zoals de harpoon, de standard missile 2, de sea sparrow en de
evolved seasparrow is internationaal. Dit is een van de grootste
NAVO-werkplaatsen in Europa. We bedienen hier landen
zoals België, Duitsland, Denemarken, Portugal of
Noorwegen. Dit in nauw overleg met de firma’s Raytheon
en Boeing in de Verenigde Staten, want zij zijn degenen
die de raketten maken en zij staan er garant voor.” In de
werkplaats worden de missiles gecallibreerd, gedemonteerd
en gaan de monteurs op zoek naar fouten. Klopt er
iets niet in een bepaalde sectie van het wapen, dan wordt
dat opgestuurd naar Amerika ter reparatie. “We willen de
bemanningen aan boord veilig houden”
Eenmaal aan boord kunnen zij niet meer getest worden, voor lancering wordt alleen nagegaan of de missile reageert op de opdrachten van het systeem aan boord. De Sachsen kon dus niet weten of er wat mis zou gaan met de raket.
