Het Britse onderzoek naar de mysterieuze ondergang van het Franse vissersschip Bugaled Breizh in 2004 gaat een nieuwe fase in. Op 15 januari 2004 verdween het schip in enkele minuten naar de bodem van de zee voor de kust van Cornwall. Alle vijf de bemanningsleden kwamen om het leven en twee van hen werden nooit meer teruggevonden. Nederland is zijdelings betrokken bij het onderzoek. Een officier van de Koninklijke Marine is als getuige opgeroepen.
HMS Talent (Trafalgarklasse), een zusterschip van de Turbulent die deelnam aan de NAVO-oefening toen de Bugaled Breizh zonk. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Op de dag dat de Bugaled Breizh met man en muis verging, was het mooi weer. Desondanks duurde het nog geen twee minuten voordat het schip volledig onder water verdween. Nog altijd staat men voor een raadsel wat er precies gebeurd is. Een bekende theorie bij de nabestaanden van de vijf dodelijke slachtoffers is dat een onderzeeboot verstrikt is geraakt in het net van de Bugaled Breizh en het schip zo naar beneden heeft getrokken.
Dolfijn
Tijdens het ongeluk was de Nederlandse onderzeeboot van de Walrusklasse, Zr.Ms. Dolfijn, in de buurt. De Dolfijn deed mee aan een NAVO-oefening, waar ook Britse, Duitse en Franse onderzeeboten aan deelnamen. De Dolfijn is door buitenstaanders vaak genoemd als potentiële veroorzaker van het dodelijke ongeluk. De onderzeeboot was als eerste op de plaats des onheils aanwezig om het vissersschip te hulp te schieten.
Franse vissers benoemden dat de Dolfijn na de NAVO-oefening enkele reparaties heeft moeten ondergaan. De marine stelt dat dit het gevolg was van een aanvaring met een kabel bij een Fjord in Noorwegen enkele maanden later. Volgens Noorse media in die tijd, kwam er een kabel in de schroef van de Dolfijn op 20 april 2004. Die dag bevond de onderzeeboot zich namelijk bij een demagnetiseringsfaciliteit in de buurt van het Hysnes Fjord. De degaussingsrange liep eveneens schade op.
Bovendien bevond de Dolfijn zich tijdens het ongeluk van de Bugaled Breizh volgens Defensie op 15 kilometer afstand van het vissersschip. Marinewoordvoerder Bart Visser voegde daar in 2005 tegenover Trouw aan toe dat de Dolfijn aan de oppervlakte voer: "Het staat vast dat de Dolfijn niets te maken heeft met het ongeluk."
De Bugaled Breizh in 2008. (Foto: AnthonyDelta/ CC 3.0)
Onderzoek
Een andere onderzeeboot die veelvuldig genoemd wordt door nabestaanden is HMS Turbulent, een Trafalgarklasse-onderzeeboot van de Royal Navy. Net als de Nederlandse marine heeft ook de Britse marine ontkend iets met het ongeluk te maken te hebben gehad.
Toch is door Groot-Brittannië met beide marines contact opgenomen met het verzoek om mee te werken aan het onderzoek naar de dood van de bemanningsleden. Het huidige onderzoek wordt uitgevoerd door de Britten, omdat twee van de drie teruggevonden lichamen door hen uit het water gehaald zijn. Voor het onderzoek worden meer dan veertig getuigen gehoord zonder dat hier strafrechtelijke of civiele gevolgen aan vast zitten. Men wil vanwege het publieke belang de oorzaken en omstandigheden van het ongeluk vaststellen.
Het Britse onderzoek werd jarenlang gepauzeerd om de uitkomst van een Frans strafrechtelijk onderzoek af te wachten, maar de Franse onderzoeksrechters hebben de oorzaak nooit kunnen ophelderen. Er was onvoldoende bewijs om iemand strafrechtelijk te vervolgen. In juni 2016 werd het onderzoek afgesloten. Zowel de Britten als de Fransen hebben verder onderzoek naar Nederlandse betrokkenheid uitgesloten, maar het Britse onderzoek is in 2019 weer heropend.
Vandaag moet de voormalig commandant van de Britse boot HMS Turbulent een getuigenverklaring afleggen. Ook een Nederlandse officier die destijds aan boord was van de Dolfijn is gevraagd een verklaring af te leggen.
Incidenten met onderzeeboten
Er zijn meerdere andere verklaringen voor het zinken van de Bugaled Breizh onderzocht. Franse rechters gaven aan dat het mogelijk is dat het net is blijven haken achter een rots of een wrak of dat het op een zandbank is gelopen.
Toch zijn er voorbeelden bekend van dodelijke incidenten waar onderzeeboten en vissersschepen bij betrokken waren. Zo kwamen de Amerikaanse onderzeeboot USS Greeneville (Los Angelesklasse) en het Japanse vissersschip Ehime Maru op 9 februari 2001 in botsing, hetgeen negen mensen het leven kostte. Dit was echter een directe aanvaring, in plaats van het verstrikt raken in een vissersnet, zoals bij de Bugaled Breizh gebeurd zou zijn. De Greeneville kwam, tijdens een VIP-dag, boven water zonder de juiste voorbereidingen te treffen en kwam zo in aanvaring met de Ehime Maru.
Incidenten met vissersnetten komen ook voor, maar lopen zelden dodelijk af, zo blijkt uit een onderzoek van Greenpeace en The Institute for Policy Studies uit Washington D.C. Tussen 1945 en 1988 zijn er 36 gevallen bekend van onderzeeboten die in een vissersnet verstrikt raakten. Hiervan had er slechts één een dodelijke afloop.
De Deense vissersboot Ane Katrine werd in 1984 door de Chileense onderzeeboot Simpson (Type 209) naar beneden gesleept, wat drie bemanningsleden het leven kostte. De onderzeeboot was destijds nog aan het proefvaren. In het overgrote deel van de gevallen worden de netten echter losgesneden en lopen beide schepen geen schade op.
Tegenwoordig zijn er allerlei richtlijnen voor vissersschepen en onderzeeboten als zij in elkaars gebied opereren, om te voorkomen dat onderzeeboten in de netten van vissers belanden.
