Het Griekse fregat HS Spetsai (Hydraklasse) dat namens de EU-operatie Irini een vrachtschip onderweg naar Libië wilde controleren, is dat door Turkse marineschepen ontzegd. Een woordvoerder van EUNAVFOR MED Irini bevestigde dit. Het koopvaardijschip is doorgevaren naar Libië.
HS Spetsai is een van de fregatten van de Hydraklasse. Deze fregatten zijn van Duitse makelij en maken deel uit van de MEKO-familie. Ondanks de 30 jaar dat ze in dienst zijn, zijn het de jongste fregatten van de Griekse marine, de andere fregatten zijn de welbekende voormalige Nederlandse S-fregatten. De Griekse marine maakt zich ernstig zorgen over de staat van de vloot. Hoewel er plannen zijn om nieuwe fregatten aan te schaffen, blijft de kloof op militair gebied met Turkije alleen maar groeien. En is het voor Griekenland steeds moeilijker om de fregatten varende te houden. (Foto: Griekse marine)
Een confrontatie tussen de Griekse en Turkse marine, het is niet de eerste keer en gezien de oplopende spanningen tussen beide landen zal het ook niet de laatste keer zijn. Nu gebeurde dat echter niet in de Egeïsche Zee en had het zelfs niet eens direct te maken met de spanningen tussen de twee landen.
Wapenembargo
Toen in 2011 na volksprotesten een gewapende opstand begon tegen Muammar Gadhafi belandde Libië in chaos en woedt er een hevige strijd om de macht. De Verenigde Naties kondigden in februari 2011 een wapenembargo af, alle import en export van wapens van en naar Libië was verboden. Een coalitie van Frankrijk, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten greep in, Gadhafi kwam ten val. Maar daarmee kwam er aan de oorlog geen einde, sterker, deze lijkt alleen maar complexer te zijn geworden. Rusland, Egypte, Verenigde Arabische Emiraten en Turkije hebben er ook belangen en hebben zich in het conflict gemengd, en met effect. Zo meldde de Volkskrant vorige maand dat de oorlog een nieuwe wending heeft gekregen sinds de Libische premier Sarraj zich gesteund ziet door Turkije.
Het conflict speelt zich echter niet alleen af op land, Turkije zou bijvoorbeeld geïnteresseerd zijn in de onderzeese gasvelden van Libië.
Hoe dan ook, ondanks het wapenembargo worden er heel wat wapens naar Libië gestuurd. Door de lucht, maar ook over zee. Vanaf 2016 mogen koopvaardijschepen onderzocht worden, zo heeft de VN bepaald. Al zijn er uitzonderingen.
Om het wapenembargo ook te handhaven werd in januari 2020 besloten om operatie Irini te starten. Nederland besloot uiteindelijk om geen marineschip te sturen, Griekenland en Frankrijk wel. Daarnaast maken momenteel drie maritieme patrouillevliegtuigen deel uit van de operatie, inclusief en Duitse P-3C Orion. Het Franse schip is FS Jean Bart en Griekenland nam deel met HS Hydra (Hydraklasse). De Hydra werd wegens technische problemen vervangen door de Spetsai.
Confrontatie
Terug naar afgelopen woensdag. Volgens internationale media werd de Spetsai door het hoofdkwartier van Irini in Rome getaskt om het koopvaardijschip Cirkin te ondervragen. De Cirkin was zondag vanuit Turkije vertrokken, bestemming Misrata, Libië en werd door Griekenland op 8 juni al gemeld als verdacht. Er was mogelijk sprake van wapens aan boord. Toen de helikopter van de Spetsai het schip naderde, werd de oproep echter niet beantwoord door het onder Tanzaniaanse vlag varende koopvaardijschip, maar door een Turks marineschip.
De boodschap van het Turkse schip was duidelijk: dit schip staat onder bescherming van Turkije. Volgens Griekse media werd de Cirkin geëscorteerd door drie Turkse fregatten en deden zij beroep op de uitzonderingsregel in het wapenembargo van 'soevereine immuniteit' en zeiden dat de Griekse Aegean Hawk-helikopter zich uit de voeten moest maakte. Dat gebeurde en de Cirkin kreeg vrij baan naar Misrata, waar het later ook arriveerde.
Een woordvoerder van Irini bevestigde dat EUNAVFOR MED de Cirkin niet mocht inspecteren, maar wilde niet ingaan op details.
Sinds het begin van de missie zouden door schepen van Irini meer dan 75 koopvaardijschepen zijn geïnspecteerd. Toch zou het niet het eerste incident zijn geweest. Al met al baart het incident van afgelopen woensdag zorgen over Operatie Irini. Als landen door fregatten mee te sturen kunnen voorkomen dat hun schepen worden gecontroleerd, mist de operatie zijn doel. Tegelijkertijd is er ook kritiek op de eenzijdigheid van de manier waarop men het wapenembargo wil afdwingen. Want nu kunnen alleen schepen worden gecontroleerd, de wapenleverancies door de lucht en over land kunnen ongestoord doorgaan.
Next challenge for #EU operation #Irini (enforcing #Libya arms embargo)? Turkish freighter Parpali has departed from Gemlik and is heading for Misrata. Unknown if it will have a Turkish navy escort as was the case this week with the freighter Cirkin. https://t.co/E1Hor7yDaRpic.twitter.com/efAeKHU3oc
Alle kritiek en discussies ten spijt, de eenheden in EUNAVFOR MED zitten er mee in hun maag. Bronnen zeiden tegen de Griekse publieke zender ERT dat twee schepen in zo'n groot zeegebied te weinig is en dat er minstens zes nodig zijn. En ondertussen is er weer een nieuw vrachtschip vanuit Turkije onderweg.
