Het nieuws dat Duitsland 100 miljard euro extra uittrekt voor Defensie vanwege de oorlog in Oekraïne is ook de Nederlandse politiek niet ontgaan. Harde beloftes rondom investeringen werden nog niet gedaan, maar de politieke wil is er. Minister van Financiën Sigrid Kaag sprak gisteravond bij Op1 over haar wens om "de NAVO vleugels te geven" met extra investeringen en ook PvdA-kamerlid Kati Piri zei bij Goedemorgen Nederland dat "geld geen rol mag spelen om ons eigen grondgebied veilig te houden". Vanmiddag werd door de VVD een motie ingediend voor meer investeringen.
Zr.Ms. Tromp en Zr.Ms. Karel Doorman tijdens een bevoorrading op zee. (Foto: Defensie)
Minister Kaag wil extra investeren
Minister van Financiën Sigrid Kaag was gisteravond te gast bij Op1 en reageerde op het plan van Bondskanselier Scholz: "De Duitsers zeggen: 'we nemen die enorme sprong naar voren. We kenteren ons buitenlands beleid, maar ook onze militaire inzet.' Dat betekent ook veel voor andere NAVO-lidstaten."
Kaag zegt zelf ook voorstander te zijn van extra investeringen, zeker gezien de recente ontwikkelingen. Toch houdt ze een kleine slag om de arm: "Ik denk dat het heel belangrijk is dat we op korte termijn weer gaan kijken naar het budget. Is het bedrag dat we hebben besloten genoeg? Of moeten we meer doen omdat de situatie zo drastisch is veranderd?"
De vraag is of de andere coalitiepartijen er net zo over denken als Minister Kaag. Zelf is ze ervan overtuigd dat haar regeringspartners van de VVD, CDA EN CU eenzelfde koers willen varen als D66: "Ik vind het belangrijk en ik denk dat de coalitiepartijen er hetzelfde over denken.
Vandaag bleek dat Kaag wat betreft de VVD gelijk had. Tijdens het Tweede Kamerdebat over de oorlog zei VVD Kamerlid Ruben Brekelmans dat de VVD voorstander is van het verhogen van het Defensiebudget naar de 2-procentsnorm van de NAVO.
"Op dit moment levert Nederland niet wat de NAVO van ons vraagt. Geld mag niet langer het probleem zijn. Wat de VVD betreft gaan we nog deze kabinetsperiode naar de 2%" aldus Brekelmans. Het VVD-lid diende later vanmiddag een motie in om structureel meer te gaan investeren in Defensie. De motie werd ondertekend door Sjoerd Sjoerdsma (D66), Agnes Mulder (CDA), Don Ceder (CU), Kees van der Staaij (SGP), Kati Piri (PvdA), Jesse Klaver (GroenLinks), Marieke Koekkoek (Volt), Derk Jan Eppink (JA21) en Pieter Omtzigt (partijloos).
Gisteravond voorspeelde Sigrid Kaag dus al een dergelijk standpunt: "Ik zit hier als Minister van Financiën. Als partijleider weet ik zeker, en ik denk dat het ook voor andere partijen geldt, dat het belangrijk is dat we nog meer gaan doen. We hebben gezien dat je vrede en veiligheid in Europa niet gratis krijgt. Daar moet je in investeren. Dit is de toekomst. Dit is een andere realiteit. Daar moeten wij nu een versnelde poging in doen. Hoe we dat gaan financieren, dat is een kwestie van gesprek."
Presentator Sven Kockelmann opperde daarop het idee van een Defensiefonds. Daar staat Kaag niet onwelwillend tegenover: "Ik vind een Defensiefonds geen gek idee. Wat er interessant aan is, is dat de begrotingshaviken als Duitsland ineens zeggen een fonds te willen. Ik zou zeggen, ga er samen naar kijken op Europees niveau hoe je dat eventueel kan doen en dan kunnen we de NAVO echt vleugels gaan geven."
Dat D66 het probleem vanuit Europese samenwerking wil aanpakken, zal geen verrassing zijn. De vraag is echter hoe lang een grote pot gemeenschappelijk geld binnen Europa houdbaar is, als de oorlog in Oekraïne is afgelopen. Op dit moment is de EU eensgezind, maar blijft dit ook zo als de huidige extreme situatie voorbij is?
PvdA maakt draai
Ook buiten de coalitie is er politieke wil om extra te investeren in Defensie. PvdA-kamerlid Kati Piri sprak vanochtend bij Goedemorgen Nederland over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne en werd door diplomatiek expert Robert van de Roer aangesproken op het de plannen van de PvdA de afgelopen jaren, waarin volgens hem te weinig geld beschikbaar was voor Defensie.
Kati Piri gaf daarop aan dat de tijden wat dat betreft veranderd zijn: "We zijn echt wakker geworden in een ander Europa met een andere veiligheidsdreiging. Op dit moment mag geld geen rol spelen om ons eigen grondgebied en grondgebied van de NAVO veilig te houden."
Dat is een opvallende trendbreuk met het recente verleden. Begin deze maand publiceerde de PvdA nog een alternatief regeerakkoord samen met GroenLinks. Hierin stond duidelijk dat er 2,1 miljard euro minder naar Defensie zou gaan dan in de plannen van kabinet Rutte IV. Nog geen maand geleden wilde de PvdA dus liever bezuinigen en investeren op het gebied van Defensie.
Fragment uit het plan van de PvdA en GroenLinks van 9 februari jongstleden. (Bron: PvdA en GroenLinks)
In de plannen van het daadwerkelijke kabinet krijgt Defensie er structureel 3 miljard euro bij, bovenop het jaarlijkse budget van 12 miljard euro. Deze gelaagde manier van investeren zou in 2026 moeten leiden tot een Defensiebudget van 14,7 miljard euro. Volgens Defensie zelf is dit echter nog altijd niet genoeg om alle problemen op te lossen.
In 2016 al duidelijk dat Nederland zichzelf niet meer kon verdedigen
De PvdA wilde dus tot voor kort stukken minder in Defensie investeren dan de regering. Dat het nu een draai maakt vanwege de oorlog is te begrijpen, maar jaren geleden werd al duidelijk dat de staat van de Nederlandse Defensie ver beneden peil was.
Jeanine Hennis-Plasschaert, de toenmalige minister van Defensie, schreef in 2016 een brief aan de Tweede Kamer dat Nederland niet meer in staat was zijn eigen grondgebied te verdedigen.
Hennis gaf destijds aan dat de Nederlandse militairen onvoldoende geoefend zijn om alle mogelijke missies in het gehele geweldspectrum uit te voeren: "Defensie kan niet meer aan haar meest fundamentele doelstelling: de verdediging van het eigen en bondgenootschappelijke grondgebied."
Volgens Hennis deden deze problemen zich voor bij alle vier de krijgsmachtonderdelen en ook de Rekenkamer gaf aan dat er grote problemen waren binnen Defensie: "Al verscheidene jaren is het onderhoudsproces van het materieel niet op orde. Dit heeft zeer directe nadelige gevolgen voor de operationele gereedheid van de krijgsmacht."
Al jaren is de Tweede Kamer op de hoogte van gebreken binnen Defensie, maar er was een Russisch-Oekraïense oorlog voor nodig om de politiek ervan te overtuigen dat extra investeringen absoluut noodzakelijk zijn.
