Jacob van Heemskerckklasse fregatten/ L-fregatten

Laatst aangepast: 27-04-2020

Hr.Ms. Jacob van Heemskerck en Hr.Ms. Witte de With, waren de Luchtverdedigingsfregatten, afgekort L-fregatten of LVD-fregatten. De schepen waren van 1986 t/m 2005 in Nederlandse dienst, waarna zij werden verkocht aan Chili. De L-fregatten waren varianten op de schepen van de Kortenaerklasse.


Hr.Ms. Jacob van Heemskerck (foto: CAVDKM)



Dankzij verkoop aan Griekenland
Eind jaren '70 en begin jaren '80 waren het alleen de Geleide Wapenfregatten (GW-fregatten) van de Trompklasse die voldoende capaciteiten hadden om meerdere schepen te beschermen tegen luchtdoelen. Met de komst van moderne antischipwapens zoals Exocet, maar vooral de toename van dit soort antischipwapens bij de Sovjetmarine, was dit steeds belangrijker geworden. Er waren echter slechts twee GW-fregatten, maar de marine wilde drie eskaders kunnen uitrusten ieder aan het hoofd een stafschip met extra luchtverdedigingscapaciteiten.

De marine had daarentegen wel tien S-fregatten besteld, die vanaf eind jaren '70 in dienst kwamen. Deze schepen waren gespecialiseerd in onderzeebootbestrijding. Toen Griekenland in 1980 en 1981 twee S-fregatten bestelde, werden twee schepen (Pieter Florisz en Witte de With) die al in aanbouw waren, voor de Griekse marine gebouwd. Daardoor ontstond een kans om toch twee luchtverdedigingsfregatten te bestellen.

In 1981 werd voor het eerst melding gedaan van de plannen voor de L-fregatten. Zo schrijft de Alle Hens van september 1981 na het verschijnen van de memorie van toelichting op de defensiebegroting die de minister van Defensie naar de Tweede Kamer had gestuurd: "In de vorige memorie van toelichting werd uitgebreid ingegaan op de noodzaak van een goede luchtverdediging voor de escortegroepen in hun operatiegebieden op de Noordatlantische Oceaan, op de Noordzee en in het Kanaal. Na de verkoop aan Griekenland van het zesde en zevende standaardfregat die oorspronkelijk voor de Koninklijke Marine waren bestemd bestaat het voornemen de vervangende fregatten die zullen worden gebouwd, uit te rusten met een luchtverdedigingssysteem voor de middellange afstand om de luchtverdediging van een escortegroep te verbeteren."


Het L-fregat in de Alle Hens van november 1983. (Beeld: Alle Hens, november 1983)


Het luchtverdedigingsconcept van de L-fregatten, met de bereiken van wapensystemen op schaal, die van sensoren en vliegtuigen niet, zij zouden op dubbele afstand moeten liggen. Hier vier schepen met één L-fregat. Luchtverdediging is een verdediging in lagen of schillen. De buitenste schil wordt gevormd door vliegtuigen (vanaf land of van een bevriend vliegkampschip). Zij vliegen deels buiten bereik van de radars van het verband, dus de LW-08 radar. Kwam een luchtdoel door de schil met eigen vliegtuigen, dan kwam het binnen bereik van de middellange afstandswapens, in 1983 de Standard Missile 1 eerder Tartar genaamd. De volgende verdedigingsschil werd gevormd door NATO-Seasparrow en de 76mm kanons (blauwe cirkels). Tot slot de witte cirkels van Goalkeeper. (Beeld: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl naar een illustratie in Alle Hens, november 1983)

Bedrijven
De volgende bedrijven hebben meegewerkt aan het ontwerp, de bouw van dit project, of hebben producten of diensten geleverd (en hebben een bedrijfspagina):



Ontwerp
Toen het besluit werd genomen om geen S maar L-fregatten te bouwen, stond er al wel het een en ander vast. Namelijk de romp, want de rompen van de schepen waren al in aanbouw. Snel werd een nieuw ontwerp gemaakt voor de rest van het schip. In het nieuwe ontwerp vervielen onder andere de hangar, het helidek en het kanon. Er kwam een raketsysteem tegen luchtdoelen op langere afstand voor in de plaats, een stafruimte en een andere radar.

Ook werden enkele verbeteringen ten opzichte van de S-fregatten doorgevoerd.

Bouw
De kielen van de L-fregatten werden in 1981 gelegd (met de gedachte dat het S-fregatten zouden worden) bij de Koninklijke Maatschappij De Schelde in Vlissingen (tegenwoordig Damen Schelde Naval Shipbuilding).


Marine-schilder Maarten Platje maakte van de GW-fregatten dit schilderij. Een art print is te bestellen via de webshop.

Wapensystemen
Het belangrijkste wapen van Hr.Ms. Witte de With en Hr.Ms. Jacob van Heemskerck was een wapen tegen luchtdoelen voor de middellange afstand: Standard Missile Medium Range 1, destijds Tartar genoemd. De schepen hadden twee versies van deze raket: de RIM-66E Standard Missile 1 Block VI en de Raytheon RIM-66E-5 Standard Missile 1 Block VIA. Beide hadden een bereik van 38 kilometer. Daarnaast hadden de schepen de RIM-7M/P NATO Seasparrow, met een bereik van 16 km. Een opvallend verschil met de S-fregatten was het ontbreken van het 76mm kanon.

De L-fregatten ondergingen een midlife update waarbij onder andere de DA-08 werd vervangen door de SMART radar die eveneens lucht- en zeebeeld in kaart moest brengen maar veel moderner was.

Kort overzicht van reizen en operaties
In 1988 voer Hr. Ms. Witte de With als vlaggenschip van het eskader naar de Oost. De reis -genaamd Fairwind 88- leidde het eskader langs Egypte, India, Indonesië, Australië en Nieuw-Zeeland. Het eskader bestond naast de Witte de With uit de S-fregatten Hr. Ms. Kortenaer en Hr. Ms. Jan van Brakel en bevoorradingsschip Hr. Ms. Zuiderkruis.

In 1990 en 1991 namen de twee L-fregatten (afzonderlijk en steeds samen met een S-fregat) deel aan Operation "Phalanx". De schepen moesten in de Perzische Golf het embargo tegen Irak handhaven na de Iraakse inval in Koeweit kort daarvoor. De Jacob van Heemskerck nam deel aan Operation Desert Storm. Gedurende de wekenlange operatie liep de bemanning oorlogswacht (één na hoogste staat van paraatheid, waarbij de helft van de bemanning op post is en de andere helft slaapt). Tijdens deze intensieve periode werd twee keer een aanval verwacht: "gevechtswacht op post", waarbij de voltallige bemanning in actie komt. Eén keer werd door een Amerikaanse eenheid in het verband een gasaanval gemeld, waarna het schip gasdicht moest worden gesloten. "Het personeel reageerde rustig en professioneel. Gevoelens van opluchting en reacties kwamen achteraf."¹ Alle keren bleek het loos alarm.
Beide schepen (de Heemskerck twee maal) werden tussen 1993 en 1995 naar de Adriatische Zee gezonden in het kader van Operation "Sharp Guard" tijdens de oorlog in (voormalig) Joegoslavië.



De twee L-fregatten werden in 1999 en 2000 weer naar de Golf gezonden. Opnieuw in verband met een embargo van de Verenigde Naties tegen Irak, ditmaal genaamd Multinational Interception Force.

Na de aanslagen van 11 september 2001 in de VS, werd Hr.Ms. Jacob van Heemskerck als onderdeel van het NAVO eskader Standing Naval Force Atlantic (STANAVFORLANT) als eerste Nederlandse marineschip naar het oosten van de Middellandse Zee gestuurd voor de operatie Direct Endeavour, die later werd voortgezet als Active Endeavour. Dit gebeurde op basis van Artikel 5; een aanval op één van de NAVO-lidstaten, is een aanval op alle lidstaten.

Hr.Ms. Jacob van Heemskerck was in 2003 vijf maanden vlaggenschip van het toenmalige NAVO-eskader in de Middellandse Zee: Standing Naval Force Mediterranean (STANAVFORMED). In 2004 was de Heemskerck gedurende zes maanden het vlaggenschip van de Noord-Atlantische variant, STANAVFORLANT. Zie hiervoor ook Marinefoto Maandag 17. Beide NAVO-eskaders hebben inmiddels andere namen en varen in andere gebieden.


Prachtige storm-opnamen van een BOZ met Hr.Ms. Jacob van Heemskerck, HMCS Nipigon (Canadese destroyer van de Annapolis klasse) en een Duits fregat van de Bremen klasse, gefilmd vanaf Hr.Ms. Zuiderkruis. Niet kijken als je snel zeeziek wordt!

Chili
In 2005 en 2006 werden de twee schepen van deze klasse overgedragen aan Chili en zetten hun leven voort als Almirante Latorre en Almirante Prat. In december 2019 zijn de fregatten in stilte uit dienst gesteld. Ze zijn vervangen door Australische fregatten van de Adelaideklasse, beter bekend in de Amerikaanse variant: OH Perryklasse.


Hr.Ms. Witte de With, gefilmd vanaf een Grieks S-fregat.


Hr.Ms. Jacob van Heemskerck (foto: CAVDKM)


Hr.Ms. Witte de With in de West. Hier is duidelijk een verschil te zien met de S-fregatten. De L-fregatten hadden geen helidek en in plaats van een waaiegat is de gehele achterzijde van het schip dicht. Wel zijn een Goalkeeper te zien en verder naar voren de lanceerinstelling van de Standard Missile, daarvoor staat een grote schotel: de STIR-L. Deze doelaanwijsradar heeft extra bereik ivm de middellange afstands raketten. (foto: CAVDKM)




Hr.Ms. Jacob van Heemskerck in New York (foto: CAVDKM)

Naamsein	Naam	In dienst	Uit dienst
F812	Jacob van Heemskerck	1986	2004 (Chili)
F813	Witte de With	1986	2005 (Chili)
Afmetingen	130,5x14,6x6,2
Max. waterverplaatsing	3750 ton
Max. snelheid	32 knopen
Bemanning	200
Voortstuwing	2x Rolls Royce Olympus gasturbines 2x Rolls Royce Tyne gasturbines
Wapensystemen	Raytheon RIM-66E Standard Missile 1 Block VI Raytheon RIM-66E-5 Standard Missile 1 Block VIA Raytheon RIM-7 Sea Sparrow Boeing RGM-84C HARPOON Block 1c MK 46 Mod 5 torpedo's Thales Nederland SGE-1 Goalkeeper 30mm 50 caliber Browning
Sensoren	DA-08 (voor update) SMART lucht/ -zeebeeldradar (na update) LW-08 lucht/ -zeebeeldradar ZW-06 zeebeeldradar 2x STIR 2.4 vuurleidingsradar 1x STIR 1.8 vuurleidingsradar SQS 509 sonar RPZO ESM Ramses

Bronnen en noten
1.Norden, van, C.H.J., TD-ervaringen in de Perzische Golf; Marineblad, mei 1992, pp 205

Marineschepen.nl Contact Over deze site

Blijf op de hoogte via: Twitter Facebook Instagram

Copyright Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001