Vanochtend werd in Den Helder de eerste SMART-L MM/N radar geplaatst op Zr.Ms. De Zeven Provinciën. De plaatsing is een belangrijk moment in de ontwikkeling naar fregatten die kunnen bijdragen aan de verdediging tegen ballistische raketten. Tegelijkertijd wordt door de Directie Materiële Instandhouding (DMI) hard gewerkt aan de modernisering van de Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF'en).
De eerste SMART-L MM/N wordt op Zr.Ms. De Zeven Provinciën gehesen. (Foto: Defensie)
Al in 1994, ruim voor het eerste LCF in 2002 in dienst kwam, had de marine ideeën over een rol van de nieuwe fregatten op gebied van Ballistic Missile Defense (BMD). Nu, 25 jaar later, is een heel belangrijke en concrete stap gezet naar die (inmiddels veranderde) rol voor de schepen. In een eerder interview met Jan Struik van Thales wordt de reis naar de nieuwe radar in vogelvlucht beschreven. Een reis die hier en daar vertraagd werd door bezuinigingen, maar waar ook de tijd voor genomen moest worden in verband met de enorme complexiteit van BMD en van de systemen. Want de nieuwe SMART-L MM/N is een compleet nieuwe radar en lijkt alleen qua vorm en kleur op de oude SMART-L.
Tegen het einde van de ochtend werd de radar door een grote kraan langzaam op het eerste LCF gehesen en geplaatst. Dat gebeurde aan een van de steigers van DMI, waar het schip al anderhalf jaar ligt. Overigens stond de SMART-L MM/N er ook al een tijdje, maar kon de nieuwe sensor niet eerder geplaatst worden. Dat heeft alles te maken met het Instandhoudingsprogramma (IP) LCF waar het project van de nieuwe radar aan gekoppeld is.
Om een beeld te krijgen van de nieuwe capaciteiten van het LCF sprak ik met drie projectleiders die van verschillende kanten betrokken zijn. Frank de Graaff is projectleider IP LCF en werkt bij DMI. KLTZ Egbert Vonk is werkzaam bij het Maritime Warfare Centre en is projectleider van de introductie BMD-capaciteit, Willem van den Tol is verantwoordelijk voor de aankoop van de systemen voor het IP LCF en opvolgend projectleider van IP LCF. Van den Tol werkt bij de Defensie Materieel Organisatie (DMO).
KLTZ Egbert Vonk, Willem van den Tol en Frank de Graaff. Op de achtergrond is net de nieuwe SMART-L MM/N op Zr.Ms. De Zeven Provinciën gezet. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Vernieuwingen en verbeteringen
De LCF'en werden eind jaren '90 gebouwd en zijn, zoals gebruikelijk, meerdere keren in onderhoud geweest en er zijn meerdere modificaties aan gedaan, toch is het nu halverwege de oorspronkelijk geplande levensduur tijd voor een grondige vernieuwing en verbetering. De rompen zelf kunnen nog lang mee, maar de schepen zijn op bepaalde punten verouderd, bovendien zijn inzichten en regelgeving veranderd.
Het resultaat is een uitgebreid Instandhoudingsprogramma. Frank de Graaff: "Dat is een programma van 40-plus modificaties. Met onder andere een nieuwe commandocentrale, een nieuwe technische centrale, een nieuwe brug en een nieuwe kombuis." Willem van den Tol vult aan: "En er zijn projecten die er los van staan, maar wel met het IP verbonden zijn zoals de SMART-L MM/N en het nieuwe kanon."
(Van dat laatste project, het kanon, is overigens nog niet bekend welk kanon de LCF'en in de toekomst zullen krijgen.)
De relatie tussen de nieuwe BMD-capaciteit en het IP is, op de nieuwe radar na, het duidelijkst merkbaar in de commandocentrale. Het Combat Management System (CMS, de software) wordt aangepast op de nieuwe early warning capability die er met de nieuwe sensor bij komt. Een van de resultaten is dat het BMD-team straks een 3D-vormgegegeven beeld gepresenteerd krijgt van de door de radar ontvangen data.
Verder wordt de centrale volledig nieuw ingericht met nieuwe computers, meubilair en grotere beeldschermen, al blijft de indeling hetzelfde. Willem van den Tol: "Waar je eerder twee schermen zag per positie, komt er nu één groot beeldscherm. Ook worden er andere grote beeldschermen opgehangen, in andere ruimtes, waar overzichten gepresenteerd kunnen worden."
Een centrale die wel een compleet nieuwe indeling krijgt is de technische centrale. Frank de Graaff: "De TC is helemaal leeggehaald, daar komen nieuwe consoles en computers in. De vroegere Wapentechnische Dienst en de Technische Dienst zijn samengevoegd, dat betekent dat ze elkaar meer in de ruimtes tegenkomen. Dus krijg je in de nieuwe TC meer informatie over de wapensystemen en in de commandocentrale meer over technische systemen."
De vernieuwingen betekenen niet dat de LCF'en nu op technisch vlak moderner zijn dan bijvoorbeeld de OPV's, al zijn de computers wel nieuwer. "Op de OPV's hebben we een hele grote stap gezet in de automatisering. Dat verschil moeten we nog inhalen op de LCF'en, maar we maken stappen. Dat doen we bijvoorbeeld door het koppelen van de systemen van de TC, de commandocentrale en de brug, zodat zij informatie uitwisselen. Dat is een eerste stap."
Zr.Ms. De Ruyter eerder deze week nabij Den Helder. Het schip gaat binnenkort deelnemen aan Formidable Shield 2019. In 2017 speelde het een belangrijke rol, Marineschepen.nl was aan boord en maakte een reportage. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Ballistic Missile Defense
Begin 2020 moet het eerste gemoderniseerde LCF gaan varen en beschikken over een nieuwe functionaliteit, een primeur in Europa. Want met de nieuwe radar, de vernieuwde commandocentrale en de speciale datalink (uit Spanje) die de gegevens razendsnel de halve wereld over kan sturen, kunnen op grote afstand ballistische raketten worden gedetecteerd.
Van onderscheppen is nog geen sprake, daar is eerst meer geld voor nodig en dat wordt dit voorjaar duidelijk. Dan zou Nederland SM-3 raketten kunnen aanschaffen en in de toekomst kunnen lanceren vanaf de LCF'en, zodat het de ballistische raketten niet alleen kan zien maar ook kan uitschakelen. Hoewel dat een volledig ander project is, waar het LCF op bepaalde punten moet worden aangepast (het CMS, de vuurleiding en versteviging van de lanceerinrichting), wordt in de huidige update alvast voorzichtig rekening gehouden met de komst van die raketten om te voorkomen dat de schepen straks weer lang tegen de kant moeten. Desondanks moet er bij groen licht eerst nog een jaar of vijf gestudeerd en gemodificeerd worden voor de SM-3 ook echt van boord kan.
Het gaat nu dus om de early warning capability maar ook dat is niet onbelangrijk. Egbert Vonk: "Het heeft vooral te maken met de ontwikkelingen in het Midden-Oosten, welke raketten daar gebruikt worden en wat er in bijvoorbeeld Syrië maar ook in Rusland wordt gebouwd. We richten ons nu dus op de sensorcapaciteit omdat de dreiging er nu is."
Daarnaast zijn de nieuwe Nederlandse fregatten een echte kwalitatieve toevoeging. De Amerikaanse radars kunnen ook ballistische raketten detecteren, maar volgens Vonk minder goed: "Met de SMART-L MM/N kunnen we op andere afstanden de detectie en geleiding doen."
FS19
Voor de internationale gemeenschap wat heeft aan de BMD-LCF'en, moeten de LCF'en na het onderhoud eerst opgewerkt worden. "De fregatten worden opgewerkt op alle warfare gebieden en in dat programma zit voor het eerst BMD. Aan het einde van dat programma moet het ook echt gedaan worden, gesimuleerd of in het echt," zegt Vonk. BMD-wordt dus een standaard onderdeel in het SARC-opwerkprogramma.
Maar het zal voor het team van de gemoderniseerde fregatten dan zeker niet de eerste keer zijn dat zij met dit onderwerp in aanraking komen. Vonk: "We zijn nu bezig om alle nieuwe zeeofficieren voor te bereiden op de nieuwe BMD-capaciteit en leiden het luchtverdedigingspersoneel nu ook op tot BMD-specialisten. Dat vinden ze machtig interessant. En dat doen we op de Belgisch-Nederlandse Operationele School in Den Helder, op de internationale Operationele School in Bremerhaven waar we samenwerken met Duitsland en in Rammstein waar we samenwerken met de Amerikanen."
Ondertussen wordt er ook veel geoefend en getest op BMD-vlak. Momenteel is de virtuele oefening JPOW in volle gang, daar is marinepersoneel maar ook BMD-personeel van andere krijgsmachtdelen bij betrokken. Op zee is het volgende evenement aanstaande, in april vindt Formidable Shield 2019 plaats. Het vervolg op Formidable Shield 2017, waar Zr.Ms. De Ruyter een belangrijke rol speelde in het uitschakelen van de ballistische raket samen met de Amerikaanse destroyer USS Donald Cook.
Omdat de De Zeven Provinciën nu wordt gemoderniseerd zijn er geen middelen om de proefopstelling van FS17 weer op de De Ruyter te plaatsen. Het fregat zal dus wel aan de, overigens kleiner opgezette oefening, meedoen, maar de rol is beperkter en anders.
In 2021 staan er weer grote BMD-oefeningen op het programma: At Sea Demonstration 2021 en Formidable Shield 2021, die dan worden gekoppeld. Tegen die tijd moet het eerste gemoderniseerde LCF zijn ingeslingend en kunnen meedoen. En als het helemaal is opgewerkt, wordt het aangeboden aan de CDS voor NAVO-BMD.
