De Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF'en) zijn ongeveer halverwege de levensduur en worden door de Directie Materiële Instandhouding (DMI), in samenwerking met de Defensie Materieel Organisatie (DMO) gemoderniseerd. Daarnaast vindt gelijktijdig het geplande 'benoemd onderhoud' plaats. Een dergelijk programma is een stuk complexer dan je zou denken. Marineschepen.nl sprak erover met de projectmanager Norma van DMI en Henk, Hoofd Technische dienst van Zr.Ms. De Ruyter.
Zr.Ms. De Ruyter in het dok. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Eén van de belangrijkste voorwaarden voor een lange levensduur van een marineschip is goed onderhoud. De marine besteedt hier dan ook veel aandacht aan en elk marineschip krijgt om de vier á vijf jaar groot onderhoud (benoemd onderhoud, zoals dat heet). De systemen moeten niet alleen onderhouden worden, het is ook gebruikelijk om ze na bepaalde tijd te modificeren of zelfs te vervangen.
De LCF'en ondergaan momenteel daarom niet alleen een benoemd onderhoud (BO), maar ook het instandhoudingsprogramma (IP) om de fregatten gereed te maken voor de komende tien jaar. Omdat beide programma's gecombineerd worden, duurt dit project ongeveer twee jaar. Op dit moment is men druk bezig met het onderhoud van Zr.Ms. De Ruyter en in een bijna volledig gestripte longroom aan boord van het schip bespreken we de werkzaamheden en de plannen.
HTD van de De Ruyter LTZ 1 (TD) Henk en projectmanager van DMI Norma. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Het onderhoud
In een periode van twee jaar wordt veel veranderd aan het LCF, zo legt projectmanager van dit ingrijpende programma, Norma uit: "De fregatten krijgen een nieuw platformmanagementsysteem, een nieuw combat management systeem, een nieuwe brug, een nieuw antennepark en de radar, SMART-L-ELR, waar Zr.Ms. De Zeven Provinciën al veel succes mee heeft gehad."
Het genoemde platformmanagementsysteem, de software voor het bedienen en bewaken van het machinepark en de veiligheidssystemen, is een belangrijke vernieuwing. "Dat is het IPMS", zegt LTZ1 (TD) Henk, Hoofd Technische Dienst (HTD) en waarnemend commandant van de De Ruyter. "Het Information Platform Management System wordt ingevoerd op alle schepen, dat was ICMS en wordt nu IPMS. Met dit IPMS wordt het platform digitaal gemonitord vanuit de technische centrale."
Ook het combat management systeem (CMS), de software in de commandocentrale, wordt vernieuwd samen met de afdeling Maritieme IT (zij schrijven de software). Norma: "Het CMS is natuurlijk belangrijk voor het in bedrijf stellen van onze wapensystemen. Wij zorgen hier dat de hardware klaar is, zodat zij aan boord kunnen komen en de eerste software in te spoelen, zodat we daarmee onze wapensystemen kunnen integreren."
Het zijn niet alleen de systemen die aan vervanging toe zijn. Meerdere ruimtes worden helemaal leeggehaald en vervangen, zo legt Henk uit: "Zo wordt bijvoorbeeld de hele wasserij leeggetrokken en vervangen door een nieuwe. Ook het kombuis is helemaal leeg en wordt vernieuwd. Dat zijn hele pragmatische dingen, die je thuis ook goed op orde wilt hebben. Dat bepaalt of het leven aan boord goed is of minder goed."
Bovenstaande klinkt simpeler dan het is. De wasmachines waren namelijk bij de bouw van de LCF'en in de wasserij getakeld voordat het helidek boven de wasserij werd gemaakt. Met andere woorden: ze zijn nooit door de deur naar binnen gekomen, dat kon ook niet want daar waren die machines veel te groot voor. Om de wasmachines te vervangen, is nu dus een gat in het helidek gemaakt.
Het benoemd onderhoud en het instandhoudingsprogramma lopen door elkaar heen. Norma: "Trim-, sewage-, grijswater- en drinkwatertanks wordt nu gestraald, helemaal kaal gehaald en opnieuw geconserveerd voor het IP. Bij de drinkwatertanks doen we normaal alleen spot repair, maar die worden nu helemaal gereinigd en geconserveerd."
Ook worden kabels vervangen en nieuwe kabels gelegd. In totaal gaat het bij Zr.Ms. De Ruyter om 30 km kabels.
Moeilijkheden
Bij een complex project als dit zijn moeilijkheden en tegenvallers onvermijdelijk. Volgens Norma is onderhoud soms zelfs lastiger dan nieuwbouw: "Als het nieuwbouw is, begin je met niks. Nu moet je rekening houden met wat er al is. Je moet kabels weghalen en nieuwe neerleggen, maar er moet wel plek zijn. De volgorde van nieuwbouw is ook veel logischer. Nu ga je een systeem vernieuwen waarvan het niet gebruikelijk is om dat van boord te halen."
Bovendien loopt men telkens tegen nieuwe verrassingen aan. Henk: "Je weet nooit wat je tegenkomt. Soms zijn in de loop der jaren wijzigingen aangebracht die niet in de documenten staan. Uit elk 'kastje' kan weer iets anders tevoorschijn komen, wat extra werk op kan leveren. Soms is een fundatie verder weggerot dan je dacht of je ziet dat er ergens niet één maar twee extra kabels lopen waarvan je niet weet of je die zomaar weg kan halen."
Een andere complicerende factor is het grote aantal betrokken externe partijen en de beschikbaarheid van medewerkers bij deze bedrijven. Norma: "Als DMI hebben wij een verregaande samenwerking met de industrie. Als regiepartner huren wij voor bepaalde werkzaamheden externe bedrijven in. Voorbeelden zijn RH Marine, Damen en ASV. Venko is hier voor de conserveringswerkzaamheden. Altena is nu bezig met de ventilatie. We hebben Wärtsila aan boord en onze eigen groep van DMI werkt natuurlijk ook aan de schepen."
Daar komt nog bij dat niet iedereen altijd beschikbaar is voor het werk aan het LCF bij DMI.
"We vissen allemaal in dezelfde vijver", zegt het HTD van het fregat. "DMI is een bedrijf voor de hele vloot en niet alleen voor dit onderhoud en instandhoudingsprogramma. De Evertsen was bijvoorbeeld een half jaar weg. Als daar iets gerepareerd moest worden wat ze zelf niet konden repareren, kon het zijn dat DMI iemand moest sturen die hier met een belangrijke klus bezig was. Voor die persoon weer terug is, ben je zo twee weken verder."
"Door dat soort onverwachtse dingen kan het zijn dat wij de planning moeten bijsturen", zegt Norma. Erg eenvoudig is die planning dus niet. "We hebben een plan gemaakt van hoe we in grote stappen zo'n onderhoud gaan aanvliegen. Na het strategisch plan, hebben we een geïntegreerde planning gemaakt, daar zit in wat DMI doet maar ook de hoofd- en onderaannemers. Maandelijks sturen we die bij, maar er kan van alles gebeuren. Conflicten waar je geen rekening mee gehouden hebt, mensen die tegelijkertijd in dezelfde ruimte moeten werken: de een is een kastje aan het plaatsen, terwijl de vloer nog gedaan moet worden. Dat zijn dingen die moet je ter plekke oplossen en dat maakt het zo leuk."
De commandocentrale van de De Ruyter wordt vernieuwd. De OD'ers krijgen niet alleen nieuwe computers, maar ook extra brede beeldschermen. (Foto: Maartje Roos/ Mediacentrum Defensie)
KMTO
Het IP beperkt zich niet tot alleen de schepen, DMI en DMO in Utrecht. Ook scholen van de marine, zoals de Koninklijke Marine Technische Opleidingen (KMTO) op Fort Erfprins krijgt er mee te maken.
Norma: "De KMTO is ook onderdeel van het IP, want er zijn natuurlijk nieuwe installaties, antennes en dergelijke aan boord. Die moeten ook op het KMTO neergezet worden, want daar gaan ze de opleidingen verzorgen."
Op de KMTO wordt ondertussen gewerkt aan een generieke trainer. Eerder waren er verschillende simulatoren voor de verschillende technische centrales van schepen. Alle grote bovenwaterschepen, van de fregatten tot de Karel Doorman, krijgen IPMS. In de toekomst kan die trainer dus al die TC's op verschillende schepen simuleren.
De bemanning
Aan boord van Zr.Ms. De Ruyter lopen mensen in werkkleding van allerlei bedrijven, maar zijn er ook militairen. Volgens Henk zijn er op dit moment gemiddeld genomen vijftig bemanningsleden van de De Ruyter aan boord en dat heeft meerwaarde: "Er lopen matrozen, onderofficieren en officieren rond die mogelijk net uit de schoolbanken komen en voor het eerst op een schip of dit type schip geplaatst zijn. Deze periode geeft hen de mogelijk om in elk hoekje en gaatje van het schip te kijken, ze kunnen zien waar ze straks rekening mee moeten houden. Hier leren ze van de experts. Daarnaast heb je bemanningsleden die heel bedreven waren met ICMS, wat nu IPMS geworden is."
Norma: "Het is ook heel belangrijk dat als het schip straks operationeel is en er zijn problemen op zee, je zo veel mogelijk van het systeem weet. Dan kan je meer zelf oplossen. Daarnaast bepaalt de aanwezigheid van de bemanning ook de sfeer aan boord in onderhoud. Als we bijvoorbeeld ineens handjes nodig hebben en de bemanning dan al klaar staat om te helpen, is dat voor iedereen hier fijn."
Restpunten
Hoewel DMI al sinds mensenheugenis schepen moderniseert, is ieder instandhoudingsprogramma weer anders en blijven er nieuwe uitdagingen. Niet alles gaat dan ook perfect. "Bij Zr.Ms. De Zeven Provinciën hadden we een paar dingen bedacht, waarvan we later vonden dat het beter moest of dat het gewoon niet functioneerde", zegt Norma. "We nemen die 'lessons learned' uiteraard mee in de andere schepen. De projectleiders die De Zeven en de Tromp hebben gedaan, daar overleg ik regelmatig mee. De Evertsen wordt nu voorbereid en de projectleider praat ook regelmatig mee om het onderhoud van de Evertsen soepeler en sneller te laten verlopen."
Het IP wordt voor de vier schepen dus steeds weer aangepast. "Zr.Ms. De Ruyter is het eerste schip dat de nieuwe wasserij krijgt. Zr.Ms. De Zeven en de Tromp hebben die niet gekregen, maar die blijken zo slecht te zijn dat we ze allemaal willen vervangen. Ook de Evertsen krijgt dus een nieuwe wasserij. Voor de De Zeven en de Tromp betekent het dat ze moeten wachten tot het volgende onderhoud. Je krijgt dus steeds modificaties die op het ene schip zijn uitgevoerd, maar op het andere nog niet."
Een voorbeeld waar Marineschepen.nl eerder over berichtte is het kanon, dat straks op de Evertsen als eerste wordt vervangen - het schip dat als laatste in de reeks IP ondergaat.
Zr.Ms. De Zeven Provinciën is al geruime tijd uit onderhoud en heeft inmiddels FOST afgerond, zodat het schip nu operationeel inzetbaar is. Dat onderhoud duurde veel langer dan wat voor de De Ruyter staat. "Bij het eerste schip was het in sommige gevallen nog wel eens engineering on the job", legt Norma uit. "Bij de volgende schepen gaat het steeds sneller."
Een jaar geleden was Marineschepen.nl aan boord van Zr.Ms. De Zeven Provinciën, hier is meer over het resultaat van het IP te zien. En lees ook het bijbehorende artikel.
Weer naar zee
Nadat het onderhoud is afgerond, moeten schip en bemanning zich opnieuw opwerken zodat weer veilig zee kan worden gekozen. Hiervoor moet het verschillende fases doorlopen op basis van Safety and Readiness Checks (SARC).
De planning voor schip, DMI en andere betrokken partijen is strak, zo blijkt uit de woorden van Henk. "Op 10 mei starten we met SARC 1, dan wordt het hotelbedrijf getoetst. Dan gaan we naar de operationele steiger, want dan mogen we wonen, werken en slapen aan boord. Daarna volgt de eerste scholenperiode met aansluitend het SARC 2 moment ergens eind september. We varen nog niet, alles is ter voorbereiding op het varen."
"SARC 3 begint met Varende Materieelsbeproevingen (VMB). Er valt heel veel te VMB'en met al die installaties die na lange tijd weer operationeel gemaakt moeten worden. Dan zal begin 2023 de volgende scholingsperiode zijn, SARC 4 en de NOST."
Daarnaast zijn er ook opleidingen voor de bemanning. Voor bijvoorbeeld IPMS, van RH Marine, krijgt de bemanning specifieke opleidingen. Aanvankelijk worden die opleidingen genoten bij de industrie, maar verder op de trainer van de KMTO.
Aan Norma en haar team om er voor te zorgen dat Zr.Ms. De Ruyter op tijd DMI kan verlaten: "We zijn erop gebrand om dit schip op tijd op te leveren."
In 2024 moet het instandhoudingsprogramma voor de LCF'en zijn afgerond.
