Volgend vliegkampschip India mogelijk kleiner; voorsprong China groter
Door: Frederik Van Lokeren
Bericht geplaatst: 20-12-2022 | Laatst aangepast: 20-12-2022
De ontwikkeling van het Indiase vliegdekschipprogramma kent een verdere vertraging met de aankondiging dat de bouw van het nieuw vliegdekschip geen grote aanpassing is zoals eerder verwacht werd, maar een kopie van het laatste vliegdekschip zal worden. Na de bouw van INS Vikrant, het eerste zelfgebouwde vliegdekschip in India, werd verwacht dat de tweede carrier een verbetering ging zijn van INS Vikrant.
INS Vikrant, het nieuwste Indiase vliegkampschip werd in september in dienst gesteld. Het schip is 262 meter lang, heeft een waterverplaatsing van 40.000 ton en heeft ruimte voor 30 vliegtuigen. Het volgende schip zou groter worden. (Foto: Indiase marine)
Het tweede zelfgebouwde Indiase vliegdekschip, INS Vishal, zou een waterverplaatsing van rond de 65.000 ton hebben en de vliegtuigen moesten gelanceerd worden met katapulten. In plaats daarvan ziet het er naar uit dat het tweede zelfgebouwde Indiase vliegkampschip een kopie zal worden van INS Vikrant. Dat bleek tijdens een persbriefing van de commandant van de Indiase marine eerder deze maand, zo meldde India Today. "We kijken serieus naar een herhaalorder van IAC I [de Vikrant], in plaats van het bouwen van IAC II", zei admiraal Hari Kumar.
De ontwikkeling van de Vishal (IAC II) was in 2012 begonnen en de carrier zou aanvankelijk kernvoortstuwing krijgen. Het schip moest in de jaren '20 in dienst komen, dat werd in 2018 bijgesteld naar de jaren '30.
Een complexe geschiedenis
De Indiase marine kent een lange en complexe geschiedenis in het gebruik van vliegdekschepen. India opereerde lange tijd met twee Britse vliegdekschepen. INS Vikrant uit de Majesticklasse die dateerde uit de Tweede Wereldoorlog en INS Viraat, de voormalige Britse HMS Hermes, die in 1987 door India werd gekocht. De ouderdom van beide vliegdekschepen dwong India om rond de eeuwwisseling op zoek te gaan naar nieuwe vliegdekschepen. De oorspronkelijke bedoeling was om op termijn twee eigen vliegdekschepen te bouwen op Indiase scheepswerven.
Indiase scheepswerven waren op dit punt echter nog niet in staat om tijdig een nieuw vliegdekschip te bouwen, waardoor de Indiase marine op zoek moest gaan naar een buitenlands vliegdekschip om zo een overbrugging te kunnen maken. Dit resulteerde in de aankoop en modernisatie van het Russische vliegdekschip Admiral Gorshkov. De modernisatie liep echter significante vertragingen op ten gevolge van extra kosten die de Sevmash scheepswerf diende te maken voor de modernisatie. Pas na meerdere overleggen op diplomatiek niveau ging India akkoord om de nodige extra 1,2 miljard dollar te betalen om de modernisatie af te werken.
Pas in november 2013, 9 jaar na de aankoop, werd de Admiral Gorshkov door India in dienst genomen als INS Vikramaditya. Het vliegdekschip is een STOBAR-ontwerp (geen katapult, maar wel remkabels) met een schans van 14,3 graden op de boeg om het opstijgen van vliegtuigen te faciliteren. Naast het vliegdekschip kocht India ook verschillende MiG-29K gevechtsvliegtuigen en Ka-31 helikopters om de luchtcomponent van het vliegdekschip te vormen.
Met de uitdienststelling van INS Viraat op 23 juli 2016 werd INS Vikramaditya het enige Indiase vliegkampschip tot de constructie van nieuwe vliegdekschepen op Indiase scheepswerven klaar was.
INS Vikramaditya is bijna tien jaar in Indiase dienst. Dit schip is langer dan de Vikrant: 283 meter, heeft een waterverplaatsing van 45.000 ton en biedt ruimte aan 35 vliegtuigen. (Foto: Indiase marine)
Eigen constructie
De bouw van INS Vikrant op de Cochin scheepswerf begon in 2009 toen de modernisatie van de Admiral Gorshkov nog volop bezig was. Hoewel India voldoende ervaring kende in het onderhouden en moderniseren van vliegkampschepen, bleek de bouw van een compleet nieuw vliegdekschip volgens een eigen ontwerp moeilijker dan gedacht. INS Vikrant werd pas in 2013 te water gelaten en proefvaarten begonnen in augustus 2021. De officiële indienststelling was echter op 2 september 2022. Momenteel ondergaat de Vikrant testen in het opereren van vliegtuigen vanaf haar vliegdek. Deze testen zouden in de loop van 2023 afgerond moeten worden.
INS Vishal toch kleiner
Nu de bouw van INS Vikrant is afgerond, plant India de bouw van een tweede vliegdekschip, INS Vishal. INS Vishal was oorspronkelijk gepland als een verdere evolutie van de INS Vikrant, maar met significante veranderingen. De waterverplaatsing zou verhoogd worden van 40.000 ton naar 65.000 ton. Daarmee neemt ook de ruimte voor het aantal vliegtuigen toe van 30 naar 55.
Het vliegkampschip zou ook geen schans op de boeg hebben, maar elektromagnetische katapulten krijgen. De transitie van een STOBAR naar een CATOBAR ontwerp laat toe om zwaardere gevechtsvliegtuigen vanaf het vliegdekschip ter opereren.
Het opstijgen door middel van een schans op de boeg beperkt in sterke mate het type vliegtuigen dat India kan gebruiken. STOBAR-vliegdekschepen vereisen lichte vliegtuigen om te kunnen opstijgen, wat het gewicht aan brandstof en bewapening ernstig beperkt. CATOBAR-vliegdekschepen (zoals de VS en Frankrijk hebben en straks ook China krijgt) kunnen door middel van hun katapulten zwaardere gevechtsvliegtuigen lanceren die een groter bereik en wapencapaciteit hebben.
De Indiase marine besliste onlangs echter om het beoogde ontwerp van de INS Vishal achterwege te laten en zich eerder te richten op de bouw van een zusterschip van de INS Vikrant. Hoewel er nog geen officiële beslissing is gevallen, zou de hoofdreden echter de hoge kosten zijn die een nieuw een groter ontwerp met zich mee brengt. Daarnaast zou de ervaring in de bouw van de INS Vikrant niet meegenomen worden indien er voor een nieuw ontwerp gekozen zou worden.
Hoewel het niet officieel bevestigd is, dient men ook rekening te houden met de ouderdom van de INS Vikramaditya. Het ontwerpen en bouwen van de Vikrant duurde 13 jaar en de bouw van een nieuw, groter ontwerp zal vermoedelijk dezelfde tijd vergen. Een zusterschip van de Vikrant kan echter sneller gebouwd worden, aangezien de nodige kennis en ervaring beschikbaar is waardoor een vervanging van INS Vikramaditya tijdig kan gebeuren. In een ideaal scenario bestaat er zelfs de mogelijkheid dat India drie vliegdekschepen gelijktijdig actief kan hebben.
Vliegtuigen
Met de aankoop van INS Vikramaditya is de Indiase marine overgeschakeld naar Russische MiG-29K gevechtsvliegtuigen als de offensieve capaciteit van haar vliegdekschepen. De Indiase marine werkt aan een eigen vliegtuig. Een eerste aanzet omvatte een maritieme variant van het Tejas gevechtsvliegtuig. Tests met dit vliegtuig begonnen op land in 2014 en resulteerden pas in januari 2020 tot de eerste landingen en opstijgingen vanop INS Vikramaditya.
Ondanks deze vooruitgang besloot de Indiase marine om de Tejas niet aan te nemen als toekomstig gevechtsvliegtuig. In plaats daarvan werd er besloten om te gaan voor een tweemotorig gevechtsvliegtuig, de TEDBF. Tweemotorige vliegtuigen kunnen meer kracht bij het opstijgen ontwikkelen, waardoor zij meer wapens en brandstof kunnen meedragen. Tweemotorige vliegtuigen zijn ook steviger en beter inzetbaar op CATOBAR-vliegdekschepen om de krachten van de katapult op te vangen. Iets wat India in het achterhoofd houdt voor de bouw van toekomstige CATOBAR-vliegdekschepen.
Een concept HAL Twin Engine Deck Based Fighter voor de Indiase marine. (Beeld: Josh097/ CC BY-SA 4.0)
Ontwikkeling van de TEDBF is echter nog bezig en de eerste testvluchten worden pas ten vroegste rond 2026 verwacht. Dit betekent dat India momenteel op zoek is naar buitenlandse gevechtsvliegtuigen om de huidige vloot van Russische Mig-29K gevechtsvliegtuigen te vervangen. De Amerikaanse F/A-18 Super Hornet en Franse Rafale-M zijn momenteel onder evaluatie. Het winnende model zal opereren vanaf INS Vikrant en minstens 26 gevechtsvliegtuigen zullen aangekocht worden, ter overbrugging tot de TEDBF geleverd kan worden.
Het testen van de Rafale en Super Honet werd uitgevoerd op INS Hansa, de testfaciliteit nabij Goa. Hier is het vliegdek van INS Vikramaditya nagebootst. Opvallend is dat beide vliegtuigen oorspronkelijk gebouwd zijn om vanop een CATOBAR-vliegdekschip ingezet te worden. Het is niet duidelijk of deze vliegtuigen modificaties hebben moeten ondergaan om vanaf een STOBAR-carrier op te stijgen. De laatste berichten laten uitschijnen dat de Franse Rafale-M het best door de testen is gekomen en het dichtst aanleunt bij de vereisten die door de Indiase Marine worden opgesteld.
Operationele noodzaak en competitie met China
De Indiase marine is de meest dominante maritieme mogendheid in de Indiase Oceaan, maar is de laatste decennia verwikkeld in een maritieme competitie. De belangrijkste dreigingen voor de Indiase marine zijn de opmars van de Chinese marine in de Indiase Oceaan en de modernisatie van de Pakistaanse marine, met hoofdzakelijk Chinese steun.
Vliegkampschepen spelen een belangrijke rol in de Indiase maritieme strategie. In een oorlogsscenario tegen aartsvijand Pakistan laten vliegdekschepen het toe om luchtaanvallen te lanceren vanuit de Arabische Zee. Hiermee kan de Pakistaanse luchtverdediging, die grotendeels gericht is naar de Indiase landsgrens, worden omzeild. In de Golf van Bengalen zijn vliegkampschepen eveneens nuttig, omdat zij een aanvulling vormen voor de Indiase basissen op de Nicobar en Andaman eilanden van waaruit de Straat van Malakka in de gaten gehouden kan worden.
India is momenteel sterk gefocust om een dominante rol te spelen binnen de Indiase Oceaan en begint vaker buiten de Indiase Oceaan te opereren. De bedreiging van de Chinese marine speelt hierin een belangrijke rol. Zo is India onder andere lid van de Quad Group samen met de Verenigde Staten, Australië en Japan. Maritieme samenwerking tussen deze vier landen begint meer en meer voor te komen met onder andere gezamenlijke oefeningen tussen de Indiase en Japanse marines in de Golf van Bengalen.
De Chinese Type 003-carrier genaamd Fujian is maar iets kleiner dan de Amerikaanse carriers van de Nimitz- en Fordklassen. De Fujian is qua waterverplaatsing wel bijna het dubbele van de Vikrant. (Foto: Airbus Maxar via Google)
Vergelijking met China
Het Indiase vliegdekschipprogramma heeft een zeer oppervlakkige overeenkomst met dat van de Chinese marine. Beide landen zijn in de afgelopen twee decennia bezig geweest met het opzetten van de nodige kennis en infrastructuur voor de bouw van eigen vliegdekschepen. Beide landen startten hun eigen programma met de modernisatie en bouw van STOBAR-vliegdekschepen om dan de sprong te maken naar grotere CATOBAR-vliegdekschepen.
China maakte echter sneller de overstap met de bouw van het Type 003 vliegdekschip Fujian, dat uitgerust is met elektro-magnetische katapulten. Hiermee beschikt China nu over drie vliegkampschepen, twee STOBAR en eén CATOBAR-type, waardoor China nu op het niveau is dat India oorspronkelijk als doel voor haar eigen vliegdekschipprogramma had gesteld.
Ondanks alle eerder kennis en ervaring binnen de Indiase marine, slaagde het land er niet in om deze kennis tijdig en correct om te zetten naar de bouw de nodige infrastructuur om vliegdekschepen op zelfstandige wijze te bouwen. Het aanpassen van INS Vishal van een 65.000 ton vliegdekschip naar een zusterschip van de Vikrant, is een teken dat India achterop loopt ten opzichte van China en in de nabije toekomst niet in staat zal zijn om de kloof te dichten.
Auteur: Frederik Van Lokeren Frederik schrijft als freelancer voor Marineschepen.nl sinds 2022. Hij was als logistiek officier bij de Belgische marine (2010-2017) o.a. eenheids- commandant van mijnenjager BNS Lobelia tijdens de onderhousdsperiode en Hoofd Logistieke Dienst van het M-fregat BNS Louise-Marie. Nu is Frederik manager in de Supply Chain Business Consultancy bij Moore Belgium. Verder volgt Frederik nauwgezet maritieme en amfibische ontwikkelingen op de voet, met een specifieke interesse in de Russische marine en Marine Infanterie.
