Marineschepen.nl
 
   
 

Mini-oorlog in Schotse wateren



Door: Jaime Karremann
Bericht geplaatst: 13-04-2016 | Laatst aangepast: 13-04-2016


Twaalf weken geleden begonnen zes ervaren onderzeebootofficieren aan de belangrijkste en moeilijkste fase van hun carrière: de internationale opleiding tot onderzeebootcommandant. Tijdens het op-één-na-laatste weekend stijgt de spanning als nooit tevoren. Een prima moment om een kijkje te gaan nemen aan boord van Zr.Ms. Walrus.

Walrus
Zr.Ms. Walrus is even aan de oppervlakte voor de transfer. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Zie voor meer foto's, de uitgebreide fotoreportage.

Na de veiligheidsbriefing sta ik slechts een paar seconden in de centrale en het is direct helder dat de opleiding niets is voor mensen met slappe knieën. "COME ON!" buldert Teacher KLTZ Willem-Jan Rouwhorst tegen één van zijn studenten, als het naar zijn mening te lang duurt voor de Walrus weer onder de oppervlakte is verdwenen, "Get this boat under water! There is a war going on!"

De opleiding is aan boord van een Nederlandse boot met Nederlandse bemanning, maar vanwege de buitenlandse studenten is de voertaal in de commandocentrale Engels. Om zo goed mogelijk de werkelijkheid te benaderen, zijn de commando's en gesprekken in de centrale in dit artikel onvertaald weergegeven.



Onderzeeboot Zr.Ms. Walrus is onder leiding van commandant LTZ1 Berend van der Kraats, in de Clyde Area nabij Glasgow, sinds vele jaren één van de belangrijkste oefengebieden voor Nederlandse onderzeeboten.

Maar niet de gehele cursus vindt er plaats. De vier nog over gebleven cursisten (twee Australiërs, een Amerikaan en een Nederlander) hebben in de simulator in Den Helder geoefend, hebben met Zr.Ms. Bruinvis in de Noorse fjorden gejaagd en hebben diverse organisaties en bedrijven (van het NAVO-hoofdkwartier tot de Duitse onderzeebootbouwer TKMS) bezocht.

Walrus
Zr.Ms. Tromp met tegenstander Zr.Ms. Walrus op de achtergrond. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Mini-war 1
Het draait in deze fase om kustoperaties. Dat is al lastig, maar het fregat Zr.Ms. Tromp is speciaal aanwezig om het de studenten nog moeilijker te maken. De Tromp wordt geassisteerd door een geduchte tegenstander van onderzeeboten: een Britse Merlin helikopter.

Het is voor de cursisten de examenperiode van de opleiding, en dus een mogelijk breekmoment van hun onderzeebootcarriere. Als de cursist het Final Weekend (22-23 april) laat zien dat hij alles onder de knie heeft en slaagt, wacht hem het felbegeerde commando over een onderzeeboot (uitgezonderd Amerikaanse kandidaten, zij moeten de Amerikaanse nucleaire commandantenopleiding volbrengen). Slaagt hij niet, zal hij nooit meer op een onderzeeboot varen. En zo'n einde komt even onverbiddelijk als plotseling.



Lees meer over: SMCC, opleiding tot onderzeebootcommandant



De cursisten staan niet alleen onder grote druk, ze zijn ook nog eens enorm vermoeid door de vele uren varen en vechten in de commandocentrale. Ze zien hun bedje in de boegbuiskamer vaak, maar alleen doordat ze tussen de torpedo's hun kaarten tot in het kleinste detail voorbereiden. Voor slapen en eten is nauwelijks tijd.

Toch moeten ze de concentratie weten te behouden als ze weer in de commandocentrale staan en de boot vlak over de bodem laten scheren, opgejaagd door een fregat en helikopter. "Ze moeten goed luisteren naar zichzelf," zegt Teacher Willem-Jan Rouwhorst als er even een gelegenheid is om te praten, "dat is wel de uitdaging. De studenten moeten zich realiseren dat hun grenzen ergens anders liggen als ze moe zijn."

"Dit is een heel intensief weekend. Sinds vrijdagochtend zijn we bezig met operaties in heel ondiep water, met flink wat tegenstand. Toch moeten zij vooruit blijven kijken. Niet 6 uur, maar minimaal 24 en het liefst 72 uur. Zij moeten zichzelf en hun team blijven voorbereiden op wat komen gaat, terwijl het langzaamaan drukker wordt. Doen ze dat niet, dan creëren ze een boeggolf en die klapt op een zeker moment over ze heen."

Walrus
Teacher KLTZ Willem-Jan Rouwhorst. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Walrus
LTZ1 Menno Mertens en LCDR Mike Kessler houden de dieptemeter scherp in de gaten. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

We weten alleen waar we niet zijn
De eerste opdracht is het leggen van sensoren bij de ingang van de Cumbrae Gap, de toegangspoort van de route richting Glasgow. De Nederlandse student LTZ1 Menno Mertens heeft als duty captain de leiding en moet ondanks alle tegenstand in de vorm van vermoeidheid, een jagende vijand, scheepvaartverkeer, stroming en de tijd, zijn missie volbrengen.

Kort gezegd is zijn plan om Zr.Ms. Walrus zoveel mogelijk langs de oostelijke wand van de Clyde te laten kruipen, zodat de sonars van de helikopter en de Tromp vooral heel veel echo's krijgen van de kust, en de Walrus niet ontdekken. Eenmaal in het gebied moeten drie (fictieve) sensoren worden gedropt.

De tijdsdruk is hoog, want de boot moet na de dropping snel richting het volgende gebied voor de tweede operatie van de dag.

Zo nu en dan wil Mertens een kijkje nemen door de periscoop om er zeker van te zijn dat zijn doelgebied veilig is. Maar er is nog een reden waarom hij dat wil: onder water is navigatie een enorm probleem.

Zodra een onderzeeboot onder water gaat, weet de bemanning alleen ongeveer waar de boot is. GPS werkt niet onder water en dieper dan 19 meter kan ook geen mast meer worden opgestoken om met GPS de positie te bepalen.

De plaats wordt dan berekend met behulp van de snelheid van de boot en koers, gecorrigeerd door stroming. Mede door kleine afwijkingen van de apparatuur wordt de cirkel op de kaart waar de boot zich moet bevinden, toch groter en groter.

Eén van de oplossingen is het navigeren op basis van bodemcontouren. Door steeds de diepte te bepalen en die te vergelijken met de zeekaart, vergaart het navigatieteam informatie voor plaatsbepaling. Desondanks blijft er dan onzekerheid over de exacte positie. Het heeft iets weg van geblinddoekt en op de tast je weg vinden in een grote vlakte vol gevaren.

Plaatsbepaling kan in sommige situaties een grotere uitdaging vormen dan het ongedetecteerd blijven, zo ondervond ook de duty captain deze ochtend.



Ingreep examinator
Lang was het goed gegaan. Zr.Ms. Walrus sloop langs de Schotse kust en bleef op diepte. Zr.Ms. Tromp zocht tevergeefs aan de andere kant van het eiland Little Cumbrae en de helikopter gooide verwoed sonarboeien op vele kilometers afstand van de onderzeeboot. De Walrus was veilig, zo was het idee.

Maar de onderzeeboot was al even niet meer op periscoopdiepte geweest en dus was nu de theoretische onzekerheid over de exacte positie alleen maar groter geworden. Mertens en zijn team zien inmiddels wel dat er iets niet helemaal klopt, maar de boot is volgens hen slechts iets van de gewenste positie.

Zr.Ms. Walrus sluipt steeds dichter bij de droppositie, voor de duty captain ligt zijn doel binnen handbereik. Nog een paar minuten ongedetecteerd blijven en dan kan deze zaterdagochtend al een mooi succes worden geboekt.

Toch blijven dieptemeldingen binnenkomen die anders zijn dan gedacht.

Mertens roept zijn team op om zich te richten op de dieptelijnen van 110 meter, want daar zijn ze naar op zoek: "Ok, team, let's focus on the 110 bottom contour, we have to see that twice. We're gonna see that first deepening, then shallowing and then deepening again. The final one is the cut, that is where we need to get into the dropposition."

Maar de dieptemeldingen blijven niet overeenkomen: shallowing, shallowing en nog eens shallowing.

"Roger," zegt Mertens gefronst kijkend naar zijn kaart. Maar aan de andere kant van de centrale heeft Willem-Jan Rouwhorst een heel ander plaatje in zijn hoofd van de situatie. De boot is helemaal niet in de positie waar het team denkt te zijn en hoewel er nog 40 meter water onder de kiel is, kan dit snel mis gaan.

Teacher besluit in te grijpen, hij staat op en neemt resoluut het commando over: "I have the submarine!"
"Ja," zegt Mertens, terwijl hij teleurgesteld achteruit stapt. Zou zijn carrière hier eindigen?
"Full port rudder," beveelt Teacher en de roerganger herhaalt zijn order terwijl hij zijn stuur maximaal naar bakboord (links) draait. Iedereen houdt zich vast als de boot plotseling als een vliegtuig van koers verandert.

Het is een stuk stiller in de centrale. Ook de gesprekken van wachtend personeel bij de trap en op het bankje, zijn stilgevallen. Wat gaat er gebeuren?

"Steer the course three-five-zero."
"Three-five-zero," herhaalt de matroos aan het roer.

De spanning in de centrale is nog steeds voelbaar.
Weggedraaid van het gevaar, geeft Rouwhorst opdracht om onmiddellijk naar periscoopdiepte te stijgen. De boot helt achterover, iedereen zet zich schrap. 35 meter diepte, 30, 25. Het gaat snel, maar toch lijkt het wel een eeuwigheid voor de meter 19 aangeeft en de periscoop omhoog kan.

Door de periscoop ziet Teacher dat er geen schepen in de buurt zijn. Na een plaatsbepaling via de periscoop, wordt Mertens bij de periscoop geroepen om zelf naar buiten te kijken.

"I intend to give you the boat back, and you can proceed with the operation," besluit Rouwhorst.

torpedo
Zr.Ms. Walrus is één van de eenheden die bij de NATO Response Force (NRF) hoort. Mocht er een conflict uitbreken, moet de onderzeeboot per direct gereed zijn voor inzet. Daarom zijn torpedobuizen permanent geladen met een MK-48 torpedo, het zwaarste wapen van de Nederlandse defensie. De boegbuiskamer is echter ook de ruimte waar de studenten hun kaarten voorbereiden en slapen. Ook ondergetekende heeft hier (zij het intermittent) geslapen, zie het bedje onder de groene klapsigaar met een springlading vergelijkbaar met 1200 kg TNT. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Lessons learned
De toekomst van Menno Mertens bij de Onderzeedienst was langs de afgrond gescheerd, maar hij mag door.

Volgens Teacher Willem-Jan Rouwhorst was de duty captain teveel bezig met zijn doel en vergat hij de veiligheid, zo blikte hij terug. "De diepte onder de kiel, bepaalde bodemcontouren, klopten niet. Scheepvaart zat in een andere peiling dan verwacht. Aan de officier in het navigatieplot hoorde je dat hij twijfelde of het wel klopte. Dat zijn prikkels waar je actie op moet ondernemen. Je moet dan afdraaien, een keer ademhalen en het opnieuw proberen."

"Maar de beslissing werd genomen om door te duwen, toen zagen we heel weinig water onder de kiel en nam ik de boot over en draaide af van het gevaar, want anders zit je echt aan de grond."

"Natuurlijk praat je er over na afloop . Het is dan mooi om te zien dat de studenten er zoveel van leren."

Voor LTZ1 Menno Mertens kwam de ingreep niet als een verrassing, zo zei hij na afloop. "In de aanloop naar ons doel was het moeilijk om goed te kunnen bepalen waar we precies waren. In de kaart zag het er iets anders uit dan wat wij met de dieptemeter waarnamen, waardoor we aan de verkeerde kant van het water terechtkwamen."

Volgens Mertens werd mogelijk gericht op een plekje op de zeebodem dat inmiddels was verdwenen of was veranderd, of waar de Walrus net omheen was gevaren. "We zagen toen dat het niet klopte. Voor ik zelf van koers kon veranderen, greep Teacher in. Hij heeft ook die verantwoordelijkheid, maar ik had hetzelfde gedaan."

Internationaal
"THIS IS YOUR FINAL WARNING!" brult Rouwhorst even later door de commandocentrale. Nu is één van de Australische cursisten de duty captain. "After two minutes you already fucked up! Stick to your plan!" krijgt hij het dringende advies toegeworpen.

Ook de andere Australische onderzeebootman krijgt het later voor zijn kiezen als hij het LCF maar niet weet af te schudden en er een echt gevaarlijke situatie dreigt. Rouwhorst grijpt in en neemt de boot over. Eén dikke seconde blijft de student vertwijfelt staan, terwijl zijn onderzeedienstleven voor zijn ogen voorbij flitst, maar Teacher helpt de man snel uit zijn nachtmerrie: "Relax, it's ok. I'll give you the boat back."

De studenten zijn door het oog van de naald gekropen, maar veel meer mag niet mis gaan.



Voor de twee Australiërs Dan Sutherland en Barry Carmichael en voor de Nederlander Mertens staat een toekomst als commandant van een onderzeeboot op het spel. Voor de Amerikaan Mike Kessler is dat anders, want hem wacht een functie als oudste officier (functie onder de commandant) op een nucleaire onderzeeboot.

Hoewel het opereren met een conventionele onderzeeboot en het uitvoeren van missies in dit soort ondiepe wateren voor Kessler geheel nieuw is, gaat het voorspoedig met de Amerikaan. "Veel is hetzelfde als bij ons. De terminologie is anders, maar bijvoorbeeld de prioriteiten waar je tussen moet balanceren -veiligheid, ongedetecteerd blijven en missie volbrengen- zijn hetzelfde. Toch is de SMCC moeilijk. Zowel fysiek als mentaal wordt het uiterste van je gevraagd en tegelijkertijd moet je je prioriteiten niet uit het oog verliezen."

Voor de Australiërs is het opereren met Zr.Ms. Walrus geen grote verandering. De posities in de commandocentrale van de Collinsklasse komen overeen en ook een Australische boot kan in een ondiepe baai sensoren leggen, draaien en wegvaren. Toch kan de Nederlandse opleiding veel unieks brengen, volgens Dan Sutherland: "Dit oefengebied voor onderzeeboten is uniek. Hier ben je omgeven door land en dat brengt heel nieuwe uitdagingen met zich mee, en er is een groot aantal NAVO-eenheden beschikbaar waar je mee kunt oefenen."

kombuis
In de kleine kombuis van de Walrus werd weer goed gekookt. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Gesimuleerd
In deze fase is het aantal tegenstanders beperkt, na het weekend is dat aantal verveelvoudigd tijdens de grote Britse oefening Joint Warrior.

Toch weten de twee tegenstanders, Zr.Ms. Tromp en de Britse helikopter, het de Walrus flink lastig te maken. Rouwhorst spreekt ook zijn waardering uit voor de Tromp, die heel actief en agressief bleef zoeken naar de onderzeeboot.

Steeds als de duty captain er niet in slaagt om de boot ongedetecteerd te houden, lanceert de Tromp of de helikopter een gesimuleerde aanval. Tot afgrijzen van de duty captain klinkt dan de melding door de centrale: "Torpedo, torpedo, torpedo!" waarna de spanning direct toeneemt. De duty captain moet de situatie inschatten en tegenmaatregelen bedenken.

Maar als de onderzeeboot even niet te vinden is, is Teacher ook niet te beroerd om bijvoorbeeld via een stiekem opgestoken radiomast de positie te verklappen of buiten medeweten van de duty captain een witte rookgranaat af te laten vuren.

Hoewel de SMCC voor de boot een oefening is, wordt veel van de bemanning gevraagd. Op sommige dagen zijn wel vier missies gepland, waarvan de eerste om 0630 uur aanvangt en de laatste -volgens planning- rond 2100 uur gedaan moet zijn. Tijdens iedere missie eisen de Teacher en duty captain het maximale van de appratuur en het personeel.

Ieder bemanningslid heeft te maken met de SMCC; velen hebben een rol in de commandocentrale die 24 uur per dag bezet is en ook 's nachts kan de sluimerende mini-oorlog ieder moment weer oplaaien. Maar ook buiten de centrale wordt, in bijvoorbeeld de boegbuiskamer, de machinekamer en in de kombuis steeds een bijdrage aan de SMCC geleverd.

Ondertussen is Zr.Ms. Walrus alweer twee weken van huis en zijn velen een week niet in de buitenlucht geweest; buiten bereik van zonlicht en internet.

Een week onder water is niet lang voor een onderzeeboot, maar toch is men aan boord van de Walrus blij als het einde van het weekend oorlogvoeren nadert en een vrouwenstem vanaf de Tromp via de onderwatertelefoon door de commandocentrale klinkt, die de Walrus bedankt voor de oefening. Een sonaroperator zegt spontaan verliefd te zijn geworden.
Even later stijgt de onderzeeboot naar de oppervlakte voor de boottransfer.

Meerdere bemanningsleden van de Walrus grijpen de kans om te roken, contact te maken met het thuisfront of even in de Schotse zon te zitten.

En de studenten? Hun prioriteiten zijn nu eten en slapen. De volgende missies laten niet lang op zich wachten.

kombuis
Zonlicht! (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Update: de vier cursisten beschreven in de reportage zijn allemaal geslaagd voor de SMCC.



Dit artikel is tot stand gekomen op verzoek van Jaime Karremann, Marineschepen.nl. Alle kosten op de wal (vliegreis, hotelovernachting, eten en drinken) waren voor rekening van Marineschepen.nl. Voor dit artikel gold volledige redactionele vrijheid. Dit komt overeen met alle voorgaande reportages van Marineschepen.nl.



comments powered by Disqus


Marineschepen.nl
Contact
Over deze site
Privacy
Adverteren
Blijf op de hoogte via:

Twitter

Facebook

Instagram

Copyright

Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001



Menu
Nieuwsoverzicht

Gerelateerde artikelen
Walrusklasse
LCF