Ondanks de verschillende wensen blijven de Duitse en Nederlandse krijgsmachten met elkaar in gesprek over het gezamenlijk vervangen van de F124-fregatten en de Luchtverdedigings- en Commandofregatten. Duitsland zou de voorkeur hebben voor een Amerikaanse oplossing, Nederland wil systemen van Thales.
Lancering door het Duitse fregat FGS Sachsen van de SM-2 Block IIIA. In de voorste mast is de APAR van Thales geplaatst. Die radar bestaat uit vier platen met een deel van een bol in het midden van de plaat. (Foto: Duitse marine)
In maart schreef Marineschepen.nl over de problemen rond de Duits-Nederlandse fregattensamenwerking. Beide landen willen hun huidige luchtverdedigingsfregatten vervangen door een nieuw schip (F127 in Duitsland en FuAD in Nederland). Het plan om dat samen te doen, kwam in zwaar weer door de Duitse voorkeur voor het Amerikaanse AEGIS en niet voor de Nederlandse radars van Thales uit Hengelo.
Omdat Defensie radars van Thales wil laten ontwikkelen voor de nieuwe fregatten, leek de samenwerking ten onder te gaan.
Hoewel de kwestie nog niet is opgelost, begrijpt Marineschepen.nl ook dat het nog niet tot een definitieve breuk is gekomen tussen beide landen op fregattengebied. Duitsland en Nederland zijn nog steeds in gesprek met elkaar over het gezamenlijk vervangen van de fregatten.
Bekend was dat Duitsland, mede door de oorlog in Oekraïne, meer haast heeft met de ontwikkeling van de F127. Wat precies de reden is waarom zij voor AEGIS zouden willen kiezen, is echter niet duidelijk.
Familie van raketten. Hier zijn de verschillende domeinen te zien waar deze raketten hun doelen kunnen bereiken. De Nederlandse marine beschikt momenteel over één raket tegen schepen, namelijk de Harpoon (in de cirkel van ASuW, Anti Surface Warfare) en twee raketten tegen vliegende doelen: SM-2 en ESSM (AAW, Anti Air Warfare). Nieuw is dus de SM-2 Block IIIC en deze neemt een unieke plaats in: lucht én zee. De huidige SM-2 Block IIIA is gemaakt voor luchtdoelen. (Beeld: Amerikaanse marine)
Raket als splijtzwam
De Nederlandse Defensie maakte vier jaar geleden al bekend interesse te hebben in de Standard Missile Block IIIC. Dat is een verbeterde versie van de raket die nu in gebruik is bij onder andere de Duitse en Nederlandse marines, de SM-2 Block IIIA. De productie van de oude Block IIIA gaat stoppen en de Block IIIC combineert het bereik en de snelheid van het huidige SM-2 systeem met de precisie van de SM-6 raket. De Block IIIC is niet alleen bedoeld tegen luchtdoelen, maar kan ook als supersoon wapen tegen schepen worden ingezet.
Behalve Nederland zou, naast Canada en Australië, ook Duitsland geïnteresseerd zijn in het nieuwe wapen, dat momenteel in ontwikkeling is. Al is de Duitse interesse niet bevestigd.
Net als bij de eerdere versie van de Standard Missile, is er wel een technische hobbel die moet worden genomen, alvorens de raket kan worden ingezet met behulp van een Thales-radar. De standaardversie wordt in hoofdzaak ontwikkeld voor AEGIS. AEGIS gebruikt doorgaans een S-band radar om te communiceren met de raket, de Zumwaltklasse is met de SPY-3 een uitzondering maar dan gaat het slechts om drie schepen. Thales heeft een X-band radar en heeft samen met de Amerikaanse industrie voor de oude Block IIIA een aanpassing gezorgd, waardoor communicatie toch mogelijk is.
Die aanpassingen staan dus opnieuw op het Nederlandse programma, ook voor deze raket. Daarom schreef Defensie in 2018 naar de Kamer dat Nederland mee zou doen met de ontwikkeling. Voor de VS is die aanpassing geen noodzaak, immers de landen die al raketten hebben besteld, de VS, Canada en Australië, hebben AEGIS en dus S-band.
Juist die aanpassingen zouden voor de Duitse marine een keuze voor de Nederlandse radars in de weg zitten; die zouden volgens de Duitsers mogelijk vertragend kunnen werken. Een keuze voor het Amerikaanse AEGIS betekent dat er geen aanpassingen nodig zijn om de raket met radar te laten communiceren, hetgeen tijdwinst zou kunnen opleveren.
De ontwikkelingen rond het datalink-protocol JUWL verandert hier weinig in. Met JUWL is onder andere een snellere link mogelijk, maar de nieuwe missiles en radars hebben in de VS een S-band JUWL. Voor X-band radars is evengoed een andere JUWL-versie nodig. De VS zou Nederland al eerder wel een X-band-versie van JUWL aangeboden, maar Nederland is daar toen niet op in gegaan. Het op elkaar afstemmen van de communicatie tussen raket en radar is een technische uitdaging, maar niet onmogelijk. Een lastig aspect van deze aanpassing is echter de politieke kant.
Vaak wordt gezegd dat een Nederlands-Duitse samenwerking alleen mogelijk is als beide landen systemen kunnen leveren. Zo leverde Thales voor de Duitse en Nederlandse luchtverdedigingsfregatten de sensoren en Duitsland kreeg een tegenorder voor bepaalde software. De Nederlands-Duitse voertuigsamenwerking bewijst dat beide landen ook voor een leverancier kunnen kiezen zonder tegenorders. In juli bestelden Duitsland en Nederland voor hun landmachten respectievelijk 1000 en 500 voertuigen bij het Duitse Rheinmetall. (Beeld: Defensie)
Duitse klant
Zoals gezegd lopen de gesprekken tussen Nederland en Duitsland nog altijd. Kennelijk is er in Duitsland een reden om niet direct over te stappen op AEGIS. Wat de Duitsers tegen heeft gehouden om in het voorjaar de knoop door te hakken is niet bekend.
Experts die Marineschepen.nl sprak, wijzen er op dat ook AEGIS niet de perfecte oplossing is. AEGIS is een heel groot systeem, waarin de software voor de commandocentrale, vuurleiding, de sensoren (radars, sonar, etc) en wapensystemen maximaal op elkaar zijn afgestemd. Het is een behoorlijke stap, ook voor de Duitse industrie, om dit Amerikaanse systeem in z'n geheel aan boord te nemen. Op dit moment wordt de software voor de commandocentrale (het CMS) door de Duitse industrie gemaakt. Iedere aanpassing, zoals een Duits CMS in AEGIS, levert vertraging op.
Ook betekent een keuze voor AEGIS, dat Duitsland vooralsnog niet kiest voor Europese raketten.
Tot slot is het maar de vraag of Duitsland de nieuwste versie krijgt van AEGIS. Er zijn momenteel 110 schepen die met AEGIS varen, waarvan 87 onder Amerikaanse vlag.
Maar waar Duitsland, met nu 11 fregatten, een kleine klant is voor de Amerikaanse industrie, is Duitsland een grote klant van Thales. Keuze voor AEGIS zou voor Thales een grote tegenvaller betekenen.
Als de val van Kabinet Rutte en de aanstaande verkiezingen geen roet in het eten gooien, zal de A-brief die eind dit jaar op de planning staat meer duidelijkheid moeten verschaffen. In deze brief, door demissionair staatssecretaris Van der Maat aangekondigd, staat naar verwachting meer over de eventuele samenwerking met Duitsland.
Dit artikel is aangepast. Na de eerste versie was er wat onduidelijkheid naar aanleiding van het JUWL-protocol. Dat is in deze versie opgehelderd.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
