De grote internationale oefening BALTOPS '14 is in volle gang. De jaarlijkse oefening in de Oostzee heeft een extra lading gekregen sinds de crisis in Oekraïne. Onder andere Nederland zegde extra eenheden toe ter versterking van de NAVO-grenzen. Onder de 30 marineschepen die meedoen aan de oefening zijn vijf Nederlandse eenheden, maar geen fregat.
Vandaag zei VVD-defensiewoordvoerder Ronald Vuijk in Trouw dat hieruit blijkt dat Nederland een nieuwe koers moet varen, met meer nadruk op gevechtskracht.
BALTOPS 2014 bestaat voornamelijk uit mijnenbestrijdings- en ondersteuningsvaartuigen. (Foto: US Navy)
"Liever geen patrouilleschepen meer"
Dertien landen stuurden 30 marineschepen naar de Oostzee om deel te nemen aan de jaarlijkse oefening. Wat opvalt is dat, hoewel afschrikking en versterking van de grenzen doelen zijn van BALTOPS, de eenheden op een paar na niet bedoeld zijn om hoog in het geweldspectrum te opereren. Het schip dat namens Groot-Brittannië aan BALTOPS meedoet, HMS Montrose, is een fregat. Dit is bewust ter afschrikking door Londen gestuurd. Ook de Duitse en Amerikaanse schepen zijn veelal bedoeld voor oorlog. De eenheden van de andere landen echter niet.
Ook het dagblad Trouw had dat opgemerkt toen het de Nederlandse line-up zag; geen van de zes Nederlandse fregatten ligt in de Oostzee. VVD-defensiewoordvoerder Ronald Vuijk zei in een reactie daarop tegen de krant dat hij door de crisis rond Oekraïne aan het denken was gezet en de marine zich niet zou moeten richten op kustwachttaken, maar moet investeren in gevechtskracht en afschrikking. Patrouilleschepen zou ons land volgens Vuijk niet meer moeten aanschaffen, fregatten en oceaanwaardige onderzeeboten daarentegen wel.
Wat nu?
Vuijk drukte zich duidelijk maar voorzichtig uit, want dat Nederland geen patrouilleschepen meer moet kopen, is iets voor later. De schepen van de Hollandklasse zijn net in dienst gesteld, Zr.Ms. Friesland is zelfs niet eens af. De OPV's moeten 30 jaar mee en nieuwbouw wordt pas over 10 jaar verwacht. Van uitbreiding is voorlopig geen sprake.
Dit nieuwe geluid vanuit Den Haag komt laat nu de Hollandklasse er is en M-fregatten zijn verkocht. Maar kan wel een discussie op gang brengen over de koers van de Nederlandse krijgsmacht en de keuzes die worden gemaakt over toekomstige schepen, bijvoorbeeld de vervangers van de M-fregatten.
Behalve het patrouilleschip Zr.Ms. Friesland, zijn ook hydrografisch opnemingsvaartuig Zr.Ms. Luymes, mijnenjager Zr.Ms. Urk en torpedowerkschip Zr.Ms. Mercuur de Nederlandse marineschepen die naar de Oostzee zijn gedirigeerd. Ook die schepen zijn echter niet bedoeld om ingezet te worden als er sprake is van serieuze dreiging; zij hebben alleen mitrailleurs als wapens (de Friesland ook een aantal kanons).
Deelnemende schepen
Het complete overzicht van schepen tijdens BALTOPS.
VS
USS Oscar Austin (torpedobootjager, Arleigh Burkeklasse)
USS Mount Whitney (commandoschip, Blue Ridgeklasse)
Zweden
HMS Sundsvall (korvet, Göteborgklasse)
HMS Styrso (mijnenbestrijdingsvaartuig, Styrsoklasse)
* Onderdeel van het permanente NAVO mijnenbestrijdingseskader SNMCMG1.
Tijdens BALTOPS 1996 was S-fregat Hr.Ms. Pieter Florisz -samen met de M-fregatten Van Nes en Van Amstel- in de Oostzee. Hier zwaait de latere commandant van het patrouilleschip Zr.Ms. Friesland, LTZ2OC Arjen Warnaar, naar de Russische inbreng van BALTOPS: destroyer FGS Nastochivyy. (Foto: Richard Frigge/ AVDKM)
BALTOPS
Baltic Operations (BALTOPS) is een jaarlijks terugkerende oefening onder leiding van de Verenigde Staten. In 1971 werd begonnen met BALTOPS, vooral om de Sovjet-Unie te laten zien dat de internationale wateren van de Oostzee voor iedereen te gebruiken zijn. Na het einde van de Koude Oorlog heeft de oefening langzaam de vorm gekregen die we kennen, waarbij voormalige Sovjet-staten en (tot dit jaar) Rusland zelf met NAVO(-partners) oefenen in de vaak lastige wateren van de Oostzee.
Deze editie van BALTOPS heeft een extra lading door de crisis in Oekraïne. In april maakte de NAVO bekend de verdediging in het Oostzeegebied en in Zuidoost-Europa te gaan versterken. Eén van de concrete maatregelen van diverse lidstaten was het zenden van extra marineschepen voor deelname aan BALTOPS.
Dit jaar begon de oefening op vrijdag 6 juni met een conferentie in Karlskrona, Zuid-Zweden. Daarna vertrokken de 30 schepen naar zee. Daar oefenen zij op onderzeebootbestrijding, mijnenbestrijding, luchtverdediging en oppervlakteoorlogvoering. 20 juni is de oefening ten einde.
Een Russische Ilyushin-20 Coot A elektronisch inlichtingentoestel, vliegt over HMS Montrose, Zr.Ms. Mercuur en Zr.Ms. Friesland. (Foto: Zr.Ms. Friesland)
Russische reactie
Ook Rusland zou deelnemen aan BALTOPS 2014, maar dat plan werd getorpedeerd toen de crisis in Oekraïne zich ontwikkelde. Naast BALTOPS heeft ook Sabre Strike, de grote land- en luchtmachtoefening in de Baltische staten, plaats. Twee grote oefeningen die door de Verenigde Staten worden geleid in de achtertuin van Rusland, kan Poetin niet voorbij laten gaan zonder tegenreactie.
Daarom wordt BALTOPS scherp in de gaten gehouden door Russische Agi's (inlichtingenschepen) en inlichtingenvliegtuigen. Zij verzamelen uiteraard ook gegevens van de elektromagnetische uitzendingen van de scheepsradars.
Daarnaast heeft op dit moment ook een Russische oefening plaats door de Baltische vloot, de land- en luchtstrijdkrachten. Welke eenheden betrokken zijn en wat het oefenprogramma is, is niet bekend gemaakt. Wel zouden onderzeebootbestrijding en oppervlakteoorlogvoering worden beoefend.
Tot slot waarschuwen Russische politici in Koude Oorlog-achtige taal. Plaatsvervangend minister van Buitenlandse Zaken Vladimir Titov waarschuwde in een interview met Interfax dat Rusland een opbouw van NAVO-troepen zo dichtbij niet anders kan zien dan als blijk van vijandelijke bedoelingen. Als die acties van het bondgenootschap zouden doorgaan, zou Rusland -volgens Titov- zijn gedwongen om alle noodzakelijke politieke en militairen maatregelen te moeten nemen om de veilgheid van het land te waarborgen.
De Ilyushin boven het Russische inlichtingenschip. Te herkennen aan de vele antennes. (Foto: Zr.Ms. Friesland)
