Nederland gaat in de VS de nieuwste versie van de Tomahawk kruisvluchtwapens voor fregatten en onderzeeboten bestellen. De Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF) moeten het eerste wapen in 2027 krijgen, de Walrusklasse-onderzeeboten moeten iets langer wachten in verband met aanpassingen. Ook de toekomstige fregatten en onderzeeboten zullen voorzien worden van Tomahawk.
Tomahawk Block V-lancering in 2020 door USS Chafee. (Foto: Amerikaanse marine)
Marineschepen.nl schreef op 15 maart al over de aanschaf van kruisvluchtwapens voor de vloot. Nu heeft Defensie zelf middels de A-brief de aanschafplannen bekend gemaakt. Zoals verwacht is de Tomahawk het enige wapen dat snel te integreren is en voldoende bereik heeft. Defensie onderzocht onder andere de Franse Missile de Croisière Naval (MdCN) en het nog in ontwikkeling zijnde Brits-Franse Future Cruise/Anti Ship Weapon (FC-ASW).
De verwerving van de Tomahawks wordt samen met de bestelling van het JASSM-ER kruisvluchtwapen voor de luchtmacht gedaan.
Aanpassingen
De wapens zijn dus nog niet besteld. In de eerste plaats omdat er een Nederlands DMP-traject via de Tweede Kamer voor aanschaf van militair materieel en een Foreign Military Sales-traject (FMS) bij de Amerikaanse overheid moet worden doorlopen. Maar daarnaast omdat er nog een en ander getest moeten worden. Dat geldt voor integratie aan boord van de fregatten en nog meer aan boord van de onderzeeboten.
Aan boord van de fregatten zal extra apparatuur en software moeten worden ingebouwd. Bovendien maakt een testlancering in 2024 of begin 2025 onderdeel uit van het programma. "Nederland overlegt momenteel met de Verenigde Staten over de mogelijkheden", meldt de D-brief. "Met de ervaring die Defensie met de testlancering opdoet, kan over enkele jaren het complexe proces van de definitieve integratie op de vier LC-fregatten doelmatiger verlopen."
De testlancering is echter ook belangrijk voor de integratie van Tomahawk op de Walrusklasse-onderzeeboten en de opvolgers. Zoals enkele weken terug al vermeld door Marineschepen.nl worden die wapens via de torpedobuizen gelanceerd. Dat is jarenlang gebruikelijk geweest aan boord van Amerikaanse en vooral Britse onderzeeboten, maar de nieuwe Tomahawks hebben die optie niet meer omdat de nieuwe Amerikaanse onderzeeboten deze raketten alleen verticaal lanceren.
Omdat Nederland de nieuwste Tomahawk-versie gaat bestellen, moet onderzocht worden wat de mogelijkheden zijn voor aanpassing van de Tomahawks. "Een vertraging daarbij zou leiden tot een latere beschikbaarheid van deze wapens voor de onderzeeboten", zo staat in de brief. Omdat de Walrusklasse in de jaren dertig uit dienst gaan, kan het zijn dat aanpassen te veel tijd kost om ze nog op de Walrussen te integreren. IN dat geval zullen ze pas geïntroduceerd worden op de nieuwe onderzeeboten. "Voor de vervangende onderzeeboten zijn de aangepaste Tomahawks hoe dan ook nodig", schrijft de staatssecretaris.
Die aanpassingen kunnen het project duurder maken. Defensie belooft, waarschijnlijk in verband met mogelijk oplopende kosten, samenwerking te zoeken met andere landen die deze bewapening voor hun onderzeeboten aanschaffen of dat overwegen.
Een van de beoogde samenwerkingspartners is Groot-Brittannië, zo staat in de brief. "De Britse marine heeft ervaring met de Tomahawk op onderzeeboten en beschikt over een simulatiecentrum waarvan de Koninklijke Marine mogelijk gebruik kan maken. Gesprekken daarover met de Britten zijn gaande." Defensie hoopt een gebruikersgroep op te richten met landen als Australië, Canada en Japan. "De gebruikersgroep kan ook een startpunt vormen voor verdere samenwerking."
Gevolgen nieuwe onderzeeboten
De keuze voor Tomahawk heeft ook gevolgen voor de nieuwe onderzeeboten. En dat blijkt vooral uit de opmerking dat aangepaste Tomahawks hoe dan ook nodig zijn voor de toekomstige boten. Momenteel wacht DMO op de offertes van de verschillende werven uit Zweden, Duitsland en Frankrijk. Eind dit jaar/ begin volgend jaar wordt de keuze voor de winnende werf bekend gemaakt.
Deze werven zullen dus een aangepaste Tomahawk in hun onderzeeboot moeten hebben verwerkt. Een verticale lanceerinrichting (VLS) die in de comments op deze site vaak genoemd wordt, was al niet waarschijnlijk, maar lijkt nu helemaal ver weg.
De keuze voor Tomahawk voor de toekomstige boten heeft niet direct gevolgen voor de kansen binnen de aanbesteding. Het brengt Nederland weliswaar niet dichter bij Frankrijk en de Franse marine. Zij opereren zoals bekend niet met Amerikaanse wapens. Een keuze voor MdCN had Nederland en Frankrijk wel nauwer tot elkaar gebracht. Dat betekent niet dat de werf Naval Group nu buitenspel staat, voor bijvoorbeeld de (geannuleerde) Australische onderzeeboten zouden de Fransen ook de Amerikaanse Mk48 torpedo en Harpoon integreren. Geen Franse onderzeeboot heeft Tomahawks gelanceerd, maar ook geen onderzeeboot van Duitse of Zweedse makelij heeft die ervaring. De genoemde landen hebben voor zover bekend ook geen plannen voor de aanschaf van Tomahawk.
Het is wel een uitdaging, die ongetwijfeld al was opgenomen in de eisen die de werven kregen. Torpedobuizen moeten namelijk geschikt zijn om een Tomahawk te kunnen lanceren. De capsule heeft bijvoorbeeld een bepaalde aanvangssnelheid nodig om geactiveerd te worden en naar de oppervlakte te schieten.
2027 en 2029
Hoewel de Tomahawks nog niet besteld zijn, schrijft Defensie wel dat de Tomahawks "voor de LC-fregatten vanaf 2026 in productie" gaan. Alle vier LCF'en zullen worden voorzien van de nieuwste Tomahawk (met uiteraard conventionele lading). Het plan is om de fregatten geschikt te maken voor de Tomahawks als zij in hun volgende onderhoud zijn, dat is in de periode 2025 tot 2029. Mogelijk zal dan Zr.Ms. De Zeven Provinciën, het LCF dat het eerste de modernisering onderging en nu het langst vaart sinds onderhoud, als eerste geschikt zijn voor Tomahawk.
Waar het eerste fregat in 2027 gereed moet zijn voor Tomahawk, kan die mijlpaal voor de Walrusklasse in 2029 worden bereikt. Dat is echter mede afhankelijk van de beschikbaarheid van de aangepaste Tomahawk. Het gaat dan om twee onderzeeboten die de Tomahawk krijgen, omdat twee andere eerder uit dienst gaan. Niet alle werven hebben daar recente ervaring mee.
Reportage over de Tomahawk-fabriek die 196 Tomahawks per jaar maakt voor de Amerikaanse marine.
Van een paar honderd kilometer naar meer dan zestienhonderd
Een belangrijk verschil met andere wapens is dat de Tomahawk een gigantisch bereik heeft: ruim 1600 km. Met de nieuwe kanons kunnen de LCF'en in de toekomst doelen op zo'n 100 km uitschakelen en met de nieuwe Naval Strike Missile op ruim 185 km.
Met de nieuwe wapens wil de marine "moeilijk bereikbare doelen" van een tegenstander van grote afstand uitschakelen. Voorbeelden die de A-brief noemt: logistieke en communicatie-infrastructuur, commandocentra en luchtverdedigingsinstallaties. Dit kunnen ook centra en installaties in bunkers zijn.
Een tweede reden voor aanschaf is afschrikking van een tegenstander en Nederland laat haar verantwoordelijkheid zien.
Hierbij is internationale samenwerking belangrijk. Defensie benadrukt dan ook dat de capaciteit geschikt is om ingebed te worden in de NAVO en dat Nederland deze capaciteit aan de NAVO ter beschikking kan stellen.
De Tomahawks zullen in ieder geval niet allemaal werkloos in de canisters blijven. Defensie kondigt aan "periodiek oefenlanceringen" uit te voeren met de Tomahawk vanaf marineschepen.
Samen met luchtmacht
Een belangrijk onderdeel van een aanval is uiteraard de geleiding van het wapen naar een doel. De Tomahawk is een fire and forget-wapen. Na lancering hoeft het dus niet geleid te worden. Maar, er is wel gedetailleerde informatie nodig over het doel en de route er naartoe. Defensie wil daarom het Joint Target Support Centre (JTSC) oprichten in een apart project.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
