Zr.Ms. Van Amstel is vanmiddag vertrokken vanuit Den Helder om zich aan te sluiten bij het permanente NAVO-eskader SNMG1. Een van de eerste hoogtepunten van de tweeënhalf maanden durende reis is een grote onderzeebootbestrijdingsoefening. Een interview met de commandant van het fregat.
Zr.Ms. Van Amstel vertrekt. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Terwijl het thuisfront zich verzamelt in de Witte Raaf, worden aan boord van het M-fregat Zr.Ms. Van Amstel de laatste voorbereidingen getroffen voor vertrek. Op de steiger staan kisten verse groenten en fruit, die een voor een aan boord worden genomen. Ook in het schip is de kenmerkende drukte voor vertrek merkbaar.
In de kajuit, de hut van de commandant, word ik welkom geheten door commandant KLTZ Wilco Faber. Vanaf vandaag valt Faber met zijn schip onder het commando van Standing NATO Maritime Group 1. Dat is duidelijk te zien aan het grote blauwe bord met NAVO-logo en de afkorting voor NATO Response Force eronder op de schoorsteen van het M-fregat. "Wij vallen zodadelijk direct onder de COM SNMG1 [commandant SNMG1]", zegt Faber. "Maar sinds januari stonden wij al gereed als VJTF-eenheid [Very High Readiness Joint Task Force] en moet je voorbereid zijn zodat je binnen een aantal dagen ingezet kan worden."
Een belangrijke eerste mijlpaal van de inzet onder SNMG1 is de grote NAVO-oefening Dynamic Mongoose. Deze jaarlijks terugkerende oefening in de noordelijke wateren van de Atlantische Oceaan staat in het teken van onderzeebootbestrijding, een onderwerp dat steeds meer aandacht krijgt binnen de marine en de NAVO.
Voor Faber, die zelf jaren op onderzeeboten voer, is het belang van onderzeebootbestrijding duidelijk: "Ja er rijden tanks in Oekraïne, maar dat betekent niet dat er geen onderzeeboten meer varen. Die onderzeebootdreiging is er. En die is door de jaren heen niet verminderd. Wat je ziet is dat ook aan de Russische zijde de technologie vooruit gaat. Het is nog altijd een kat-en-muis-spel."
Onderzeebootbestrijdingsspecialist
Over enkele weken zal de Van Amstel, met onder andere de boordhelikopter, voor oefening gaan jagen op deelnemende onderzeeboten. Faber: "We nemen een NH90 mee. Deze is volledig operationeel, en is een mooie sensor die je kan gebruiken in de surface modus en de onderzeebootbestrijdingsmodus. We hebben daarnaast onze eigen LFAPS, dus met towed array en de vis, natuurlijk de hull mounted sonar [boegsonar]. En niet te vergeten eyeball Mk1", zegt Faber glimlachend.
Terug naar de LFAPS, wat staat voor Low Frequency Active Passive Sonar. Deze sonar kan dus zowel pingen (actief) als luisteren (passief) en is ontwikkeld door TNO en het Canadese Ultra. De LFAPS is de belangrijkste sensor van het M-fregat als het gaat om onderzeebootbestrijding. "De LFAPS bestaat uit twee delen. De towed array is een lange slang met hydrofoons [onderwatermicrofoons] die we achter ons aan slepen. En daarnaast hebben we een ding van 2500 kg die we in het water leggen en actieve pulsen genereert. Dat noemen we de vis. Die vis is eigenlijk de sonar, maar de echo van die puls moet je ontvangen en dat doe je met de towed array."
De Van Amstel vlak voor vertrek. Aan de linker achterzijde van het schip is een grijs object met gele bovenzijde te zien. Dat is de 'vis' van de LFAPS, het actieve deel. De gesleepte sonar wordt uit de opening boven de 3 gestroomd. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Met deze LFAPS kan een fregat ook onder temperatuurlagen zoeken. Een onderzeeboot gebruikt die temperatuurlagen om zich te verstoppen. "Je kan de LFAPS dus op verschillende dieptes laten hangen, net waar je de onderzeeboot zoekt. En afhankelijk van het propagatiegeluid van de sonaruitzending en het geluid onderwater."
Met deze sensoren is de Van Amstel dan ook een echte specialist op gebied van onderzeebootbestrijding. "Het is een Multipurpose fregat, maar met nadruk op onderzeebootbestrijding. We kunnen in alle takken van oorlogvoering mee, maar we kunnen geen verband van schepen beschermen tegen luchtdreiging, daar hebben we echt een LCF voor nodig. Wij kunnen wel een scheepsverband beschermen tegen onderzeeboten. En zeker met onze LFAPS kan je een heel groot gebied doorzoeken en daarmee onderzeeboten afschrikken of hen hinderen in het uitvoeren van hun opdrachten."
Serieus goed ontwerp
Kan het schip, dat inmiddels op leeftijd is, nog wel meedoen op hoog niveau? "Ja absoluut", antwoordt Faber onmiddellijk. "Het schip is dit jaar dertig jaar oud, dat gaan we nog zeker vieren, maar de LFAPS is een nieuw systeem en daar leren we nog iedere dag mee. Vooral dankzij de processingstechnologie. Dat is echt neusje van de zalm, met name dankzij de continue updates van de software. Dus we zijn absoluut met nieuwe spullen bezig. Dit bankje waar we op zitten is dertig jaar oud, sommige apparaten aan boord ook en de romp, maar dat maakt niet uit."
Faber is tevreden met zijn schip. "Sterker nog, ik denk dat het M-fregat beter in elkaar zit dan veel andere schepen. Het is allemaal logisch opgebouwd, het is een heel goed platform. Ook bijvoorbeeld op gebied van NBCD-bestrijding, dus als we een calamiteit aan boord hebben. Over dit ontwerp is destijds echt heel goed nagedacht. Dat merk je aan heel veel aspecten. Ja het schip is dertig jaar oud, maar het is een serieus goed ontwerp."
Zr.Ms. Van Amstel voor de zuidkust van Engeland in december 2022. Het schip oefende toen op de samenwerking tussen LFAPS en HELRAS, samen met de Karel Doorman (lees hier de reportage). Te zien is ook dat de verf van het boegnummer weg was gespoeld. Er was, zo vertelde Faber, geen goede hechtlaag aangebracht. Dat is in het dok onlangs wel gebeurd. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Tactisch nadenken
Door de nieuwe sonars en nieuwe helikopters is onderzeebootbestrijding ook veranderd. "Onderzeebootbestrijding is absoluut in ontwikkeling", zegt Faber. "Veel mensen denken bij onderzeebootbestrijding aan een hull mounted sonar en niet aan een sonar die achter je aan sleept. Dat is wel iets waar we aan moeten werken, dat dit het nieuwe normaal is."
"En waar we vroeger met de towed array passief bezig waren, zie je nu dat je met een LFAPS hele grote bereiken kan halen. Maar met een actieve sensor geef je ook gelijk je positie aan de onderzeeboot prijs. Het vergt dus wel wat van het tactisch nadenken; hoe zet je de sonar in? Hoe wordt dat aan de kant van de onderzeeboot ervaren? Die voortdurende pulsen doen ook wel wat met de sonaroperators die moeten luisteren."
Ook andere landen gebruiken dergelijke systemen en ook dat vergt afstemming, om te voorkomen dat de sonars elkaar storen, zegt Faber. "Het is natuurlijk een bak water die je met elkaar deelt."
Dankzij de LFAPS kan een M-fregat verder van een onderzeeboot blijven. "Het geeft een stukje meer ruimte. Net als bij mijnenbestrijding willen we ook meer afstand hebben tegenover het mijnengevaarlijkgebied. Daar willen we niet meer in varen. Wij willen ook niet te dicht bij een onderzeeboot komen", zegt Faber. "Want uiteindelijk is dat gevaarlijk. Maar als het moet, bijvoorbeeld om een andere eenheid te beschermen, dan moet het."
De combinatie LFAPS-NH90 biedt een extra mogelijkheid. "Wij kunnen de HELRAS [sonar] van de NH90 ook ontvangen. Daardoor kunnen wij volledig stil varen en gebruikmaken van de echo's van de HELRAS die wij ontvangen. Een heel mooie combinatie."
Faber zelf kan zijn team ook wat vertellen dankzij zijn ervaring op onderzeeboten. "Een onderzeeboot wil de volledige omgeving absorberen en er gebruik van maken. Als je die kennis hier aan boord in de voorbereiding meeneemt, kan je je beter positioneren. Dus het achtergrondgeruis beter bekijken, waar zijn de vaarroutes? Wat zou een logische tactiek zijn voor een ozbt? Of wrakken die een onderzeeboot kan gebruiken extra goed onderzoeken door er zelf nog een keer langs te gaan of de helikopter daar te laten dippen."
Help je Marineschepen.nl?
Met jouw donatie kan Marineschepen.nl -onafhankelijk- nieuws- en achtergronden blijven publiceren.
Of scan deze QR-code met je telefoon.
Meer info over donaties aan Marineschepen.nl lees je op de donatiepagina.
Blijven leren
De Van Amstel is, zo zegt Faber, klaar voor Dynamic Mongoose, maar dat betekent niet dat het schip klaar is met leren. "Het is ook een training voor mijn team", zegt Faber. "We willen het kennisniveau omhoogbrengen, maar willen ook uitbreiden. Dat doe je door continu op te leiden. Die mensen gaan naar de Operationele School waar ze weer andere mensen opleiden en wij krijgen weer nieuwe mensen."
Het continu opleiden is van belang om het niveau van de Van Amstel op peil te houden, maar ook met het oog op de nieuwe onderzeebootbestrijdingsfregatten. Faber: "Voor de ASW-fregatten die er straks aankomen moeten we in z'n geheel meer mensen opleiden." Want de Van Amstel is, doordat de Van Speijk tegen de kant ligt, het enige schip binnen de marine met dit specialisme.
Oostzee
Ondanks het specialisme zal de Van Amstel als een van de fregatten 'gewoon' deel gaan uitmaken van het SNMG1-vlootverband bestaande uit vijf fregatten uit vijf verschillende landen. Faber kijkt er naar uit: "We hebben een opwerktraject gedaan om operationeel gereed te zijn en nu mag je daadwerkelijk operationeel worden ingezet. Dat is ook wat de bemanning voelt: we gaan echt een bijdrage leveren aan NATO. We gaan ook in de Oostzee opereren om de Baltische staten te ondersteunen en dragen bij aan vrede en veiligheid in de wereld. Ik denk dat dat ook voor de bemanning belangrijk is."
"We doen het ergens voor en dat leeft bij de bemanning", gaat Faber verder. "Maar het leeft bijvoorbeeld ook bij mijn eigen moeder. Zij zei: 'ik vind het best wel spannend'. Ik zeg: 'ja mam, hier heb ik voor geleerd, hier ben ik voor opgeleid en dit kan ik.' En mijn moeder zei: 'Ja, als je het zo zegt, tof. Succes jongen.'"
Nog even gedag zeggen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Vertrek
Enkele uren na het interview is dan het moment van vertrek aangekomen. Bij de dranghekken die op de steiger staan opgesteld verzamelen zich de uitzwaaiers; familie, vrienden en collega's om de bemanningsleden die even van boord kunnen nog te knuffelen of een zoen te geven. Als ook zij aan boord gaan, draait een grote gele kraan richting de valreep die het schip met de wal verbindt. Maar op het moment dat de valreep kan worden opgetild, komt er een busje aanrijden. "Er moeten er nog twee mee!" wordt er geroepen vanuit het busje. Gehaast, met een grote tas op de rug, stappen ze snel de valreep op en verdwijnen het schip in.
Concentratie tijdens het vertrek, ook bij de commandant. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
(Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Niet veel later glijdt het M-fregat achteruit richting het midden van de Helderse marinehaven. Uit het zicht van de achterblijvers draait de Van Amstel, achter Zr.Ms. Tromp, met de neus richting de havenhoofden. De sleepboten laten los en de Van Amstel stuift de haven uit. Op de steiger wordt nog hier en daar een traan weggeveegd.
(Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Zr.Ms. Van Amstel keert begin juli weer terug in Den Helder.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
