Volgens de Amerikaanse website DefenseNews.com hebben Duitsland en Nederland afgelopen week afspraken gemaakt over samenwerking op gebied van marinebouw, hetgeen gevolgen zou kunnen hebben voor de grote nieuwbouwprogramma's zoals fregatten en onderzeeboten. Dat zou een bizarre timing zijn, vlak voor het uitkomen van de Defensienota en midden in het aanbestedingsproces van de nieuwe Nederlandse onderzeeboten. In een eerste reactie heeft de Nederlandse marinebouw met zorg gereageerd op "de ontwikkelingen in Duitsland".
Bronnen verklaarden tegenover Defense News dat de Nederlands-Duitse marinebouw ter sprake kwam tijdens een bijeenkomst van de Nederlandse directeur Defensie Materieel Organisatie (DMO) en zijn Duitse counterpart. Naar verluidt zou ook gekeken zijn naar samenwerking op gebied van de aanschaf van Duitse onderzeeboten.
Dat de directeur DMO, VADM Arie-Jan de Waard, inderdaad in Berlijn is geweest voor een overleg, is overigens geen geheim. Hij plaatste donderdagavond zelf een aantal foto's van de bijeenkomst op Twitter, die de afgelopen jaren tweemaal per jaar plaatsvond. Een woordvoerder van Defensie reageerde vanochtend op een vraag van Marineschepen.nl over de bijeenkomst: "Daar is logischerwijs gesproken over mogelijke samenwerking op tal van projecten. Mogelijke samenwerkingsvormen worden momenteel verder onderzocht."
Damen reageerde na vragen van Marineschepen.nl vanochtend bezorgd: "De Nederlandse marinebouw, Scheepswerf Damen tezamen met zo'n dertig bedrijven en instellingen die aan de Nederlands/Zweedse onderzeeboten meebouwen, kijken met zorg naar deze ontwikkelingen in Duitsland."
Tweet van VADM Arie Jan de Waard, directeur DMO over de bijeenkomst van afgelopen donderdag. (Bron: Twitter.com/ariejandewaard)
Voorsorteren
Eerst even terug naar het begin. Sinds half 2017 is de vervanging van de Walrusklasse onderzeeboten in een nieuwe fase beland, de B-fase van het Defensie Materieelsproces (DMP). DMO deed daarop een Request for Information (RFI), waarna in augustus 2017 vier belangstellende scheepswerven (of combinaties) zich inschreven. Dat waren de Spaanse werf Navantia, het Franse Naval Group, de Nederlands-Zweeds combinatie Damen-Saab en het Duitse TKMS.
Naar verwachting zal met de Defensienota die maandag uitkomt de vervanging van de Walrusklasse niet worden teruggedraaid, en zullen later dit jaar de volgende stappen worden gezet. Het idee is dus dat er aan de hand van een (lang en intensief) DMP-traject scheepswerven afvallen en uiteindelijk een keuze wordt gemaakt voor een werf en bijbehorende boot.
Met het "onderzoeken van samenwerkingen" en het maken van afspraken in Duitsland, wekt de DMO echter de schijn dat zij reeds aan het voorsorteren zijn. Afspraken -met welk land ook- zijn op z'n minst zeer opmerkelijk in deze fase van het DMP en vlak voor het uitkomen van de Defensienota.
De Type 212 CD die door Duitsland aan Polen en Nederland wordt aangeboden. (Foto: TKMS)
Het maken van afspraken over samenwerking in deze fase van de aanbesteding ligt erg gevoelig, zo luidt een reactie op Facebook: "Afspraken maken in dit stadium van een aanbestedingsproces is op zijn minst opmerkelijk volgens Jaime Karremann.
Dat is nog zacht uitgedrukt. Defensie-aanbestedingen vallen (nog) niet onder EU regelgeving, maar onder die regelgeving, die bedoeld is om dat soort processen transparant en eerlijk te doen verlopen met gelijke kansen voor iedereen, zouden zulke afspraken volstrekt illegaal zijn.
Verder kennen we de diverse aanbiedingen nog niet. Het is niet handig (alweer zachtjes uitgedrukt) om nu de markt even te gaan verdelen. Het proposal van TKMS zou er noch prestatie-technisch, noch prijstechnisch beter van worden, want ze hoeven immers niks meer te doen om de order te winnen.
In dit stadium moet je de aanbieders onder druk zetten, niet lekker achterover laten leunen."
Concreet wordt gevreesd dat de Nederlands-Duitse samenwerking leidt tot het uitruilen van de bouw van fregatten en onderzeeboten. Met andere woorden: Damen bouwt Duitse fregatten en TKMS bouwt de Type 212 CD onderzeeboten voor Nederland. Volgens Damen gaan zij de fregatten echter niet zelf bouwen, maar doet Blohm + Voss (dochter van Lürssen) dat in Hamburg. Hoewel Damen als hoofdaannemer van MKS-180 zal verdienen aan de eventuele bouw van Duitse fregatten, wordt gevreesd verder met lege handen achter te blijven. Dat zou uiteraard helemaal gelden voor Navantia en Naval Group. Wat de uitslag ook zal zijn, Nederlands-Duitse gesprekken zorgen in ieder geval niet voor meer rust rond de verwerving van nieuwe onderzeeboten. In tegendeel.
