Finland en Estland willen krachten anti-scheepsraketten bundelen tegen Russische schepen
Door: Frederik van Lokeren
Bericht geplaatst: 02-08-2022 | Laatst aangepast: 02-08-2022
Finland lijkt een voortrekkersrol te nemen in het opzetten van militaire middelen om in een conflictsituatie Rusland de toegang tot de Finse Golf te kunnen ontzeggen. Beide landen zijn overeengekomen om, zodra Finland NAVO-lid is, onder meer een nauwer samen te werken om gezamenlijk de genoemde Golf af te kunnen sluiten voor Russische scheepsvaart in tijden van conflict.
Een MTO 85M wordt gelanceerd door een kustbatterij van de Finse krijgsmacht. (Foto: Finse Defensie)
Volgens de Finse minister van Defensie Hanno Pevkur zullen Finland en Estland hun raketsystemen samenbrengen onder een gemeenschappelijk kustverdedigingssysteem. Finland gebruikt reeds de MTO 85M-antischeepsraketten terwijl Estland plannen heeft om de Israëlische Blue Spear aan te schaffen. Gezamenlijk zouden beide landen een betere mogelijkheid bezitten om de ganse Finse Golf af te sluiten voor oppervlakteschepen. De Finse Golf is op haar nauwste punt slechts 45 kilometer breed en op haar breedste punt 120 kilometer waardoor schepen niet de manoeuvreerruimte hebben om buiten bereik van deze systemen door de Golf te varen.
Betrokken wapensystemen
Finland gebruikt de MTO 85M, een variant van de Zweedse RBS-15 Mk 3 van Saab. De MTO 85M slaat echter zowel op nieuwe missielen van de Mk 3-variant als op de Mk 2, die opgewaardeerd is naar de Mk 3 variant. Voor kustverdediging zijn de MTO 85M's gemonteerd per vier op de chassis van een Sisu-vrachtwagen om zo mobiele batterijen te vormen. De maximale dracht van de raket is gerapporteerd op 200 kilometer. Maximale dracht slaat echter op de maximale afstand die wordt afgelegd als het wapen rechtdoor vliegt. Onder gevechtscondities is de operationele inzet vaak iets kleiner, een raket zal normaliter niet recht op een doel worden geschoten vanwege het verrassingseffect en om de lokatie van de afzender te verhullen. Naast mobiele kustverdedigingssystemen zijn deze MTO 85M's tevens terug te vinden op de Finse snelle aanvalsboten uit de Hamina- en Raumaklasse.
Op termijn plant Finland echter over te schakelen op de Gabriel V anti-scheepsraketten van Israël. Een concrete datum wanneer de Gabriel V in dienst wordt genomen is echter nog niet gekend.
De Finse Golf, een zeegebied in het uiterste noordoosten van de Oostzee. (Beeld: Google)
Estland opereert tot op heden nog geen anti-scheepsraketten, maar het land liet in oktober weten dat het de Blue Spear anti-scheepsraket van Israël had aangekocht. Dit missile is een variant van de Gabriel V en heeft een maximale dracht van 290 kilometer. De Blue Spear is uitgerust met een actieve radar, beschermd tegen GPS-interferentie en komt met verschillende afleidingsmiddelen om de vijand te verwarren. De eerste Blue Spear's worden tegen het einde van 2023 in Estland verwacht en worden in 2024 geïnstalleerd. Hoeveel raketten door Estland zijn aangekocht is onbekend.
Illustratie van de Blue Spear. (Beeld: Proteus Advanced Systems)
Fins antwoord op de Russische dreiging
Zodra de Finse plannen in de praktijk wordt omgezet, beschikken beide NAVO landen over een gepast antwoord om Rusland op maritiem vlak in de Oostzee te isoleren in tijden van een conflict. Een ander, Fins middel, is de inzet van mijnen, zoals onlangs gedemonstreerd. De Finse Golf laat de Russisch Oostzee Vloot toe om een maritieme verbinding met de enclave in Kaliningrad te behouden.
Daarnaast is de Finse Golf de enige maritieme link van Sint-Petersburg met de rest van de wereld. Het afsluiten van de Finse Golf brengt een enorme economische impact voor Rusland met zich mee. Zo was de haven van Sint-Petersburg in 2021 nog goed voor het verhandelen van 62 miljoen ton aan goederen. De economische welvaart van de Russische stad voedt rechtstreeks de machtsbasis van de Russische elite en zowel president Vladimir Poetin als voormalig premier Dmitry Medvedev hebben hun machtsbasis in Sint-Petersburg.
De integratie van het Estse kustverdedigingssysteem in het Finse systeem is een directe meerwaarde voor Estland. Als nieuwe speler in dit domein kan het rechtstreeks gebruik maken van de Finse kennis en ervaring om zo de leercurve van met een nieuw wapensysteem om te gaan af te vlakken. Op operationeel gebied is de integratie een verdere versteviging van NAVO capaciteiten omdat er nu een gecoördineerde dreiging van anti-scheepsraketten aan beide kanten van de Finse Golf ontstaat.
RFS Steregushchy in de haven van Den Helder, vlak voor aanvang van de Marinedagen 2013. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Russische zwakte in de Oostzee
Ervaring van de oorlog in Oekraïne leert ons dat de Russische vloot relatief zwak staat wanneer het op luchtverdediging aankomt. De Slavaklasse kruiser Moskva bleek niet in staat te zijn om een adequate verdediging op te zetten tegen de dreiging van twee Oekraïense Neptune anti-scheepsraketten. Nochtans was de hoofdfunctie van de kruiser om luchtverdediging op te zetten boven een eigen eskader. Terwijl de Moskva verouderde radars had, hebben Russische korvetten nauwelijks luchtverdediging en bleken dan weer te moeten terugvallen op de montage van Pantsir en TOR-luchtafweersystemen op hun helikopterdek.
De Russische Oostzee Vloot heeft niet de nieuwe fregatten met luchtverdedigingssystemen die de Zwarte Zee Vloot wel heeft en kan slechts terugvallen op twee fregatten uit de Neustrashimyklasse en een deel van de kortvetten uit de Steregushchyklasse. Ondanks dat de Oostzee Vloot over vier van deze korvetten beschikt, zijn er nooit meer dan drie gelijktijdig in actieve dienst. Deze korvetten beschikken elk over een Redut-luchtverdedigingssysteem dat ofwel bestaat uit twaalf 9M96 raketten met een bereik tussen 40 tot 120 kilometer, of 48 9M100 raketten met een bereik van slechts 10 kilometer. Daarnaast kan elk korvet nog terugvallen op twee AK-630M 30mm afweerkanonnen als laatste lijn der verdediging.
Al bij al zijn de Steregushchyklasse korvetten te zwak bewapend om het hoofd te bieden aan de dreiging van meerdere anti-scheepsraketten, die uit verschillende richting simultaan gelanceerd kunnen worden.
De kans dat de Russische marine de Finse Golf kan open houden tijdens een conflict is klein, vooral wanneer de dreiging van zeemijnen in beschouwing wordt genomen. Mijnenjacht vereist stilliggende of traag varende mijnenbestrijdingsvaartuigen die een ideaal doel vormen voor anti-scheepsraketten. Snelvarende oorlogsschepen lopen dan weer het risico om mijnenvelden te laat op te merken.
Een mogelijke oplossing is de interventie van Russische gevechtsvliegtuigen om de Finse en Estse kustbatterijen te neutraliseren. Echter, gezien de mobiliteit van de Finse systemen is het twijfelachtig of deze missie succesvol kan worden uitgevoerd. Als we nogmaals de vergelijking maken met de oorlog in Oekraïne zien we dat na 6 maanden strijd de Russische krijgsmacht niet in staat is om mobiele Neptune lanceerinstallaties te treffen.
Finland reageerde eveneens al vooruitkijkend op deze dreiging door vast te stellen dat zowel het Finse als het Estse luchtruim gelijktijdig verdedigd diende te worden. De Finse minister van Defensie Hanno Pevkur vermelde dan ook dat er gesprekken zijn om Amerikaanse F35 gevechtsvliegtuigen in Estland te stationeren, om zo naast een maritieme interdictie ook een luchtelement toe te voegen aan de plannen om de Finse Golf te kunnen afsluiten.
